حدیث موول حدیثی است که ظاهرش خلاف دلیل قطعی اعم از عقلی و نقلی است و باید به معنایی صحیح بر خلاف ظاهرش تاویل شود (مقباس الهدایه، ج1، ص317.)
هرگاه در سند حدیثى راویى باشد که با یک یا چند نفر دیگر از راویان در اسم و یا سایر مشخصات مشترک باشد اما در شخص با آنها مختلف باشد آن حدیث را متفق و مفترق نامند این اشتراک در اشکال مختلف ممکن است تحقق پیدا کند که به برخى از آنها اشاره مى‌شود:
گاهى در اسم یا لقب یا کنیه مشترکند مثل اسماء، اعرج، ابو عمران.
گاهى در اسم و اسم پدر مشترکند مثل خلیل بن احمد
گاهى در اسم و اسم پدر و جد مشترکند مثل محمد بن یعقوب بن یوسف
گاهى در کنیه و نسبت مشترکند مثل ابو عمران جونى
گاهى در اسم و اسم پدر و نسبت مشترکند مثل محمد بن عبد الله انصارى.
گاهى در اسم و کنیه پدر مشترکند مثل صالح بن ابى صالح.
وجه تسمیه حدیث به متفق این است که راویان آن در اسم اتفاق و هم آهنگى دارند و علت نام گذارى آن به مفترق این است که اشخاص با یک دیگر متفاوت هستند.
فرق این نوع حدیث با متشابه السند آن است که در حدیث متفق و مفترق نام دو راوى در دو حدیث شبیه به یک دیگر است گر چه هر دو موثق باشند و در متشابه السند راوى یک حدیث با شخص دیگرى که از لحاظ درجه وثاقت با وى فرق دارد هم نام است.
تفاوت حدیث متفق و مفترق با حدیث مؤتلف و مختلف.
در حدیث متفق و مفترق نام هر دو راوى در تلفظ با هم متفق هستند ولى در مؤتلف و مختلف متفق نیستند.
مرادف‌هاى این اصطلاح عبارتند از: متفق و مفترق، خبر متفق و مفترق، روایت متفق و مفترق.
منابع:
توضیح الافکار،جلد 2 ،صفحه 489 ؛ درایة الحدیث،صفحه 77 ؛ طرائف المقال،جلد 2 ،صفحه 253 ؛ کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم،جلد 4 ،صفحه 356 ؛ مقباس الهدایه،جلد 1 ،صفحه 286 ؛ نهایة الدرایة،صفحه 423