شرحی بر مولفههای مدیریت جهادی
۱۳۹۳/۰۲/۰۵
–
۱۰۵ بازدید
سال جدید شمسی با فرا رسیدن بهار طبیعت آغاز گردید و در این بین جهتگیری کلان و راهبردی سیاستهای کشور با پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب اسلامی مشخص شد. حکیم فرزانه انقلاب اسلامی در بیاناتشان مهمترینهای سال ۹۳ را دو مساله دانستند: «یک مسئله همین مسئله اقتصاد و دیگری مسئله فرهنگ است. در هر دو عرصه و در هر دو زمینه توقعی که وجود دارد، تلاش مشترکی است میان مسئولان کشور و آحاد مردم. آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحققپذیر نیست…
معظم له پیش ازاین نیز از اهمیت توجه به رویکرد “مدیریت جهادی” سخن گفته بودند. از جمله چندی پیش در دیداری که با رئیس و اعضای شورای اسلامی، شهردار، معاونین و شهرداران مناطق مختلف تهران داشتند با تقدیر از فعالیت های صورت گرفته در شهرداری تهران فرمودند: «اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونی فشارهای خباثت آمیزِ قدرتهای جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد.»
همچنین ایشان در مورد منشا فرهنگ جهادی فرموده بودند: «آنچه انقلاب اسلامی به مردم ما داد فرهنگ جهادی بود. فرهنگ جهادی در همه صحنهها و عرصهها به کار میآید و در زمینه کارهای زیربنایی، کشاورزی و دامداری و امثال اینها هم از اول انقلاب روح و فرهنگ جهادی وارد میدان شد…»
مقام معظم رهبری درباره اهمیت جهاد و جنبههای گوناگون آن میفرمایند: «جهاد در صحنه های مختلف، وظیفه ی ماست و ضامن پیشرفت و پیروزی ماست. در صحنه ی سیاسی هم جهاد هست، در صحنه ی فرهنگی هم جهاد هست، در صحنه ی تبلیغاتی و ارتباطاتی هم جهاد هست، در صحنه های اجتماعی هم جهاد هست. جهاد فقط جهاد نظامی نیست؛ انواع و اقسام عرصه های زندگی بشر، عرصه ی جهادند.»
عزم ملی
عزم ملی یعنی صرف نمودن فعل خواستن در تک تک آحاد ملت که همچون یک انقلاب بزرگ مردمی که برای دستیابی به آن تمامی افراد بدون ملاحظه به خواسته ها و نیازهای شخصی در آن مشارکت دارند، نمود پیدا میکند. در این عزم ملی، منافع جامعه و مردم بر منافع شخصی، گروهی و حتی جناحی و حزبی اولویت خواهد داشت و در یک کلام منافع ملی و کلان بر منافع خرد و مقطعی ارجحیت پیدا خواهد کرد.
تاکید رهبر معظم انقلاب بر عزم ملی، اهمیت این نکته را روشن می کند که در مسیر بها دادن و تمرکز بر اقتصاد و فرهنگ، نباید این هدف به گونهای تفسیر شود که گویی عاملان و آرزومندان توفیق در این مسیر محدود به اقوام یا پیروان مذاهبی خاص هستند بلکه آرمان مورد نظر در این حوزه، به نحوی باید تعریف شود که عزم همه ایرانیان برای تحقق آن، برانگیخته شود تا عزم ملی محقق شود. دولت اعتدال با معرفی خود به مثابه دولتی برای همه ایرانیان و با صرف نظر کردن و نفی شعارهایی که بوی میل به انحصار دولت درون چارچوب های قومی و فرهنگی خاصی بدهد، می تواند در تحقق این خواسته بسیار یاری رسان باشد. هم دولت و هم رسانه ملی با تدبیر خود باید اقوام و فرهنگ های بومی را به این عزم و خواسته متمایل کنند و از تعاریفی از شعارهای رهبر معظم انقلاب که قوم یا فرهنگ خاصی از تنوع قومی و فرهنگی ایران عزیز را مایوس گرداند، خودداری کنند.
اما عزم ملی را نباید تنها در چند شعار و کلمات زیبا جستجو کرد و از آنجا که ملت ایران تاکنون نشان داده است در پی تحقق آرمانهای انقلاباسلامی همیشه پیرو و مطیع اوامر رهبری بوده است ایشان با پرهیز از هرگونه شعارزدگی مدیریت جهادی را راهکار اصلی تبلور عزم ملی با بهرهگیری از فرهنگ مردم برای تحقق اقتصاد مقاومتی دانستند.
مفهوم شناسی مدیریت جهادی
با توجه به جایگاه انکارناپذیر مدیریت در الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، نیاز به ارائه مدلهایی که بیانگر شقوق مختلف مدیریت اسلامی باشند، اهمیت فراوانی مییابد. مدیریت جهادی به عنوان مهمترین گونهی مدیریت اسلامی مورد توجه ویژه محققان و مدیران جمهوری اسلامی ایران بوده است. اثبات کارایی چنین شیوهای در جهاد سازندگی و جنگ تحمیلی عاملی دیگر بر اشتیاق دوستداران انقلاب اسلامی برای تدوین چارچوب و زوایای مختلف آن بوده است. واژه مدیریت جهادی از دو جزء «مدیریت» و «جهاد» تشکیل شده است در نتیجه در ابتدا این دو واژه را تعریف می نماییم.
الف) مدیریت: در تعریف اصطلاح مدیریت آمده است: «مدیریت فرایند به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی سازماندهی بسیج منابع وامکانات هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد.»
همچنین برخی دیگر معتقد است: «مدیریت عبارت است از علم و هنر متشکل و هماهنگ کردن، رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی برای نیل به هدفهای مطلوب با حداکثر کارایی»
ب) جهاد: در قرآن کریم گاهی بحث از قتال شده است مانند ایه واجب شدن نبرد با مشرکین که می فرماید «کُتِبَ عَلَیکُمُ الْقِتال» و گاهی بحث جهاد مطرح گردیده است: «وَ جاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ». واژه «قتال» فقط به معنای مقابله نظامی و درگیری با دشمن است ولی واژه «جهاد» به معنای هرگونه کوشش در راه خدا و تلاش برای انجام نیکی ها است و قتال شعبه ای از جهاد است.
با توجه به تعاریفی که به صورت خاص از دو واژه «مدیریت» و «جهاد» ارائه شد میتوان گفت مدیریت جهادی یعنی: «علم و هنر رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی، مبتنی بر مبارزه در تمامی عرصههای علمی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و… جهت نیل به اهداف راهبردی و کلان یک سیستم و رفع موانعی که در رسیدن به آن وجود دارد.»
با توجه به این تعریف و با توجه به نام گذاری سال جدید بوسیله مقام معظم رهبری، مشخص می شود معظم له مدیریت جهادی در عرصه های اقتصادی و فرهنگی را مورد توجه خاص قرار داده اند. و این بدان معناست که در این دو عرصه مشکلات و موانع حادی وجود دارد که می بایست با یک مدیریت مبارز و جهادی این موانع و مشکلات را از سر راه پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی برداشت. قطع به یقین میتوان این نام گذاری را در راستای اجرای سیاستهای کلی نظام در خصوص « اقتصاد مقاومتی» تبیین نمود.
ضرورت مدیریت جهادی در دهه چهارم انقلاب
شاید این سوال در ابتدای راه در اذهان عمومی شکل گیردکه طرح و توجه ویژه به مدیریت جهادی در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی و بالاخص توجه ویژه به این تعبیر در نامگذاری امسال جدید مبتنی بر چه شرایط و وضعیتی صورت گرفته است؟ مرور و توجهی به وضعیت کنونی کشور، انقلاب اسلامی و فضای بین الملل، به خوبی ضرورت و اهمیت اولویت یافتن مدیریت جهانی در این سال را آشکار میسازد.
1. قرارگرفتن انقلاب اسلامی در مرحله ساخت دولت اسلامی
2. درس آموزی و عبرت از کارکرد مدیریت های غیرجهادی در فراز و نشیبهای روند انقلاب اسلامی
3. ضرورت کاهش فاصله رشد و پیشرفت با رقبای جهانی
4. ضرورت تحقق اهداف مندرج در سند چشم انداز بیست ساله
5. عبور از انباشت مشکلات در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی
6. مقابله با فشارهای بیسابقه قدرت های سلطه گر و غلبه بر سیاست تحریم اقتصادی غرب
7. تداوم ارزشها و آرمان های انقلاب اسلامی
8. اقتضای تحقق اقتصاد مقاومتی
9. تلاش برای تحقق عملی الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت.
10. عبور سربلند از پیچ تاریخی با مدیریت جهادی
مولفههای گفتمان مدیریت جهادی
بیشک مدیریت جهادی دارای شاخصها و مولفههایی است که اگر در مدیریتی متعین و جاری و ساری باشد میتوان آن را جهادی نامید. در اینجا سعی کردیم به برخی از مهمترین مولفهها و ارزشهای هویتساز گفتمان مدیریت جهادی اشاره کنیم:
1- خدمت با نیت الهی: در مدیریت جهادی خدمت رسانی به مردمی نه برای کسب مال و مقام دنیوی بلکه در جهت قرب الهی و رضایت پروردگار انجام می شود و مدیر جهادی در قبال خدمتی که به مردم ارائه می دهد هیچگونه چشمداشت مادی و دنیوی ندارد و هدف خود را رضایت پرودگار خویش می داند.
2- تخصص، علم و درایت: تخصص میتواند افزایش بهره وری شود و توجه به علم زمینه را برای به روز رسانی خدمات و فعالیت ها آمده می کند و هر دوی اینها میسر نمی شود مگر در سایه درایت و کاردانی.
3- تداوم و استقامت در کار: مدیر جهادی به راحتی در برابر مشکلات دست ها را به نشانه تسلیم بالا نمی برد، بلکه از ناکامی ها و شکست ها پلی برای پیروزی می سازد و چونکه به درستی هدف و نیت خود ایمان دارد به حرکت خود ادامه می دهد تا به سر منزل مقصود برسد.
4- شوق خدمت و روحیه خدمتگزاری بیمنت: در مدیریت جهادی اصل بر خدمت رسانی به مردم و رفع مشکلات آنان است و مدیر جهادی در این راه از هیچ گونه اقدامی فروگذاری نمی کند و چونکه نیت او الهی و در جهت رضایت پروردگار است فعالیت خود را بدون هیچ گونه منتی انجام می دهد و در مقابل آن از مردم انتظاری ندارد.
5- انعطاف پذیری و سرعت عمل: در مدیریت جهادی سرعت عمل و رفع نواقص و کمبودها یکی از مولفههای مهم و حیاتی خدمت رسانی محسوب می شود. زیرا ایجاد وقفه در فعالیت ها و کار امروز را به فردا انداختن نتیجه ای جز نارضایتی مردم به همراه نخواهد داشت.
6- اعتماد به نفس و خودباوری: یک مدیر جهادی در درجه اول باید داری اعتماد به نفش و خودباوری باشد زیرا در غیر اینصورت نمی تواند برنامه های خود را پیش ببرد و تحت تاثیر فشارهای گروهی و جناحی از اهداف و برنامه های خود دور می شود.
7- جوانگرایی و اعتماد به نسل جوان در مدیریت: در مدیریت جهادی در کنار مدیران و چهره های با تجربه و کارآزموده سعی می شود که از جوانان نیز استفاده شود تا در آینده در صورت کنار رفتن مدیران با تجربه جامعه از نیروهای شایسته و کاردان تهی نشود و نیروهای جوان بتوانند جای آنها را پر کنند.
8- ابتکار عمل و خلاقیت: خلاقیت و نوآوری داشتن در فعالیت ها و پرهیز از تکرار و الگو برداری از برنامه ها و راهکارهای دیگران یکی از مولفه های موفقیت در این نوع مدیریت محسوب می شود و مدیر جهادی باید شخصی خلاق و هوشمند باشد و در راه رسیدن به اهداف خود از روش های خلاقانه بهره بگیرد.
9- کارگروهی و مشارکت اجتماعی: در مدیریت جهادی سعی می شود که از تکروی و حرکت های انفرادی پرهیز شود و در مقابل بر کار گروهی و مشترک تاکید بسیار می شود.
10- پرهیز از فساد و مراقبت از انحراف: در مدیریت جهادی پاکدستی مدیران و مسئولان یک اصل مهم و حیاتی است و عامل تداوم و بقای این نوع مدیریت محسوب میشود.
11- توجه به کیفیت و قانونمندی: رعایت قانون و خارج نشدن از مرزها و خط قرمزهای قانونی باید سرلوحه فعالیت های یک مدیر جهادی باشد و همیشه رعایت و احترام قانون را از یاد نبرد.
دستاوردهای مدیریت جهادی
بدون شک توجه به مدیریت جهادی با هدف کارآمدسازی مجموعههای اجرایی کشور طرحریزی و نظریه پردازی شده است. لذا در رویکردی سیستمی به این سبک مدیریتی آنچه اهمیت مییابد خروجی، دستاوردها و نتایج اتخاذ چنین سبکی از مدیریت است که مهمترین این دستاوردها را میتوان چنین برشمرد:
1. افزایش کارآمدی حکومت دینی و نظام اسلامی در اداره جامعه
2. ارتقاء ضریب امنیت ملی از طریق کسب رضایتمندی مردم
3. تولید قدرت نرم در ابعاد مختلف و خنثی سازی تهدیدات نرم
4. شکوفا سازی خلاقیت های فردی و نوآوری.
5. شناخت و به فعل رساندن ظرفیت های نهفته.
6. نقش آفرینی بیش از پیش مردم در فرآیند پیشرفت و توسعه.
7. حاکمیت یافتن روحیه ایثارگری و باورها و آموزه های اسلامی
موانع پیش روی فراگیری سبک مدیریت جهادی
مدیریت جهادی برای آنکه به گفتمان در مدیریت اجرایی کشور بدل گردد باید با بایستهها و الزاماتی همراه باشد که مهمترین آن عبور از موانع پیش رو است. لذا در اولین گام باید این موانع شناسایی و رفع گردد. مهمترین موانع پیش روی تحقق مدیریت جهادی را چنین میتوان برشمرد:
1. عدم درک لازم از ابعاد، ماهیت و ضرورت های مدیریت جهادی بویژه در دهه چهارم انقلاب
2. وجود رویکردهای متعارض و بیاعتقاد به مدیریت جهادی و نفوذ تفکرات و ایدههای روشنفکری غربگرا
3. عملکرد برخی از مدیران منتسب به نیروهای ارزشی و سوء استفاده مخالفان مدیریت جهادی
4. وجود غفلتها در میان مسئولان و بیتوجهی به دغدغهها و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب
5. عدم بازتولید صحیح ایده و تفکر جهادی از دهه 1370 به بعد توسط مسئولان، نخبگان، رسانه ها و مراکز علمی، پژوهشی و آموزشی
سخن آخر
مدیریت جهادی، بر لزوم سختکوشی بدون منت و بدون زیاده طلبی، همراه با دلسوزی و میل به توسعه و پیشرفت این مرز و بوم تاکید دارد. در این مسیر، دشواری های زیادی وجود دارد اما مهمترین نکته این است که اگر عزم ملی با مدیریت جهادی توام گردد، همه مشکلات پیش رو رفع خواهد شد.
به شکل جهادی کار کردن زمانی اهمیت خود را به ما نشان می دهد که با مطالعه تاریخ، ببینیم هم غرب و هم برخی کشورهای توسعه یافته شرقی، مانند چین، در ابتدای مسیر توسعه، کار سخت و با کمترین توقعات را بر جان خود خریدند و کشور خود را به این شیوه آباد کردند.
سختکوشی و تلاش با تاریخ معاصر ایران نیز بیگانه نیست و مهمترین نمونه آن، تجربیات ملت بزرگ ایران در طول هشت سال دفاع مقدس است که تحولی در مدیریت جنگهای تاریخ بو.د امروز نیز برای حرکت به سمت آرمانهای انقلاب اسلامی الگویی بهتر از مدیریت جهادی فرماندهان دفاع مقدس نخواهیم یافت. لذا باید همچون آن عزیزان با پیروی از رهبر معظم انقلاب اسلامی و همیاری مسئولین نظام اسلامی در مسیرتحقق الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت گام برداریم.
منبع:
شرحی بر مولفههای مدیریت جهادی / پیام صادقی/چهارشنبه 03 اردیبهشت 1393