خوشحالیم بار دیگر شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم. همانطور که می دانید خانواده، خشت اول جامعه است که اگر اصلاح شود، تمام جامعه اصلاح می‌شود، و اگر فاسد شود، تمام جامعه فاسد می‌شود، لذا اسلام توجه زیاد‌ی به خانواده کرده و بر زن و مرد چیزهایی را واجب نموده است که سلامت و سعادت آن‌ها را تأمین می‌کند. بنابراین اسلام خانواده را همچون موسسه‌ای می‌داند که دو نفر (زن و مرد) در آن شراکت دارند و مرد مسولئیت آن را برعهده دارد: ) الرجال قوامون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض و بما أنفقوا من أموالهم فالصالحات قانتات حافظات للغیب بما حفظ الله((نساء/34). « مردان بر زنان سرپرستند- و در جامعه‌ی کوچک خانواده حق رهبری دارند و صیانت و رعایت زنان برعهده‌ی ایشان است- بدان خاطر که خداوند- برای نظام جامعه، مردان را بر زنان در برخی از صفات برتریهایی بخشیده است و- بعضی را بر بعضی فضلیت داده است، و- معمولا مردان رنج می کشند و پول بدست می آورند و- از اموال خود- برای خانواده- خرج می کنند. پس زنان صالح آنانی هستند که فرمانبردار- اوامر خدا و مطیع دستور شوهران خود- بوده واسرار- زنا شویی- را نگه می‌دارند : چرا که خداوند به حفظ- آنها- دستور داده است». اسلام برای هریک از زن ومرد حقوقی را واجب کرده است که با رعایت آنها، استقرار و پایداری این موسسه وشرکت، تضمین می‌شود و هریک از زن وشوهر را تشویق کرده است که وظایف خود را انجام دهند و از کوتاهی‌های یکدیگر چشم پوشی کنند. وظایف شوهر (مرد) 
1 – نفقه و فراهم آوردن نیازهای ضروری
وجوب نفقه و هزینه ی خانواده بر شوهر در شمار مسلّمات فقه و حقوق اسلامی است.وجوب نفقه دو شرط دارد: دایم بودن ازدواج و تمکین زن از شوهر.هم چنین از غذا، لباس، فرش، وسایل آشپزی و اثاثیه، وسایل آرایش، مسکن، خدمت کار متناسب با شأن زن و بر اساس عرف و عادت، در شمار نفقه نام برده اند. امام صادق علیه السلام در پاسخ به گروهی که درباره ی حق زن بر شوهر پرسیده بودند، فرمود: او را سیر کند و تنش را بپوشاند و…   هم چنین، در حدیثی دیگر، زن را یکی از کسانی می داند که نفقه و پرداخت هزینه ی زندگی او بر مرد واجب است .
 2 – برآوردن نیازهای جنسی
یکی از وظیفه های مهم مرد، برآوردن نیازهای جنسی همسر است. به امام رضاعلیه السلام گفتند: مردی همسر جوانی دارد، ولی به دلیل مصیبتی که بر او وارد شده، چندماه – بلکه یک سال – است همسرش را ترک کرده است. البته او قصد آزار دادن زنش را نداشته و این کار تنها به دلیل مصیبتی است که به او رسیده است. آیا او در این مورد، گناه کرده است؟ امام رضاعلیه السلام فرمود: اگر زنش را 4 ماه ترک کند (در امر زناشویی) پس از آن گناه کرده است .
 3 – اکرام و محبت
در دیدگاه اسلامی، زن همانند امانتی در دست شوهر است. بنابراین، شوهر نباید این امانت الهی را تباه کند، بلکه باید گرامی بدارد و دوست داشته باشد.اکرام و محبت به همسر و آزار ندادن او آن قدر مهم است که پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم، آزار زن را سبب نپذیرفته شدن نماز و روزه و کار نیک مرد معرفی می کند .هم چنین ایشان می فرماید: کسی که زن می گیرد باید به او احترام بگذارد .
 4 – ارشاد و هدایت
در بخش پی آمدهای فردی ازدواج گفتیم که ازدواج مایه ی تکامل دین است. شوهر باید از دین و ایمان زن پاسداری کند و بر آن بیافزاید. از امام صادق علیه السلام پرسیدند: خداوند می فرماید: «خود و کسان خود را از آتشی که هیزمش، انسان ها و سنگ است، نگه دارید.» ما چگونه زنان خود را از این آتش حفظ کنیم؟ امام فرمود: به زنان تان امر (به معروف) و نهی از منکر کنید . علامه مجلسی در توضیح آیه ی 6 سوره ی تحریم، 4 وظیفه را برای سرپرست خانواده برمی شمارد: دعوت خانواده به پرستش خداوند، آموزش احکام و واجبات، نهی از زشت کاری ها، تشویق به کارهای نیک .
5 – توسعه در امر زندگی و گشاده دستی
اسلام تنها به فراهم آوردن هزینه های واجب زن بسنده نکرده است. در مواردی، افزون بر واجب دانستن نفقه ی زن، مرد را تشویق می کند که برای نشان دادن مهر و محبت خود، هدایایی برای زن بخرد و با پرهیز از بخل ورزیدن، در زندگی، دستی گشاده داشته باشد. امام رضاعلیه السلام فرمود: بر صاحب نعمت واجب است که بر عیالش گشاده دستی داشته باشد .پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم نیز در تشبیه زیبایی می فرماید: همانا مؤمن باید همانند رفتار خداوند در حق خانواده اش عمل کند. هرگاه خداوند در روزی به او وسعت داد، او نیز توسعه بدهد و هرگاه خداوند در روزی بر او سخت گرفت، او هم سخت بگیرد . البته این گشاده دستی نباید به اسراف و تبذیر بیانجامد؛ زیرا عقل و شرع، آدمی را به میانه روی سفارش می کنند.
 6 – درگذشتن از خطای زن
اسلام به مرد سفارش می کند که اگر زن، خطایی انجام داد، او را ببخشد و در صورت بداخلاقی زن، بردباری ورزد. پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: هر مردی که بر بدی اخلاق زنش صبر کند، خداوند برای هر صبر او در برابر این بداخلاقی همان پاداش را می دهد که به صبر ایوب در برابر بلاهایش داد .
 7 – آراستگی
تأکید اسلام بر آراستگی و پاکیزگی و بهره گیری از عطر و بوی خوش و… مخصوص زنان نیست، بلکه مردان را نیز در بر می گیرد. این نکته در حدیث زیبایی به خوبی بیان شده است.حسن بن مبهم می گوید: امام کاظم علیه السلام را دیدم در حالی که خضاب کرده بود. گفتم: فدایت شوم (شما هم) خضاب کرده اید (و خود را آراسته اید)؟ امام فرمود: آری، آراستگی از آن چیزهایی است که عفت زن را افزون می کند. زنان بدین سبب آلوده شده اند، که شوهران شان، خود را نیاراستند. ایشان سپس فرمود: آیا دوست داری که همسرت را بدون آرایش و در ژولیدگی ببینی؟ گفتم: نه. فرمود: او هم چنین است، نظافت و خوش بو بودن و کوتاه کردن مو از اخلاق پیامبران صلی الله علیه وآله وسلم است .
وظایف زن
اینک درباره ی وظیفه ها و مسؤولیت های زن در برابر مرد و حقوق شوهر بر زن می پردازیم
 1 – تمکین در زناشویی
یکی از مهم ترین وظیفه های زن این است که از شوهر خود تمکین کند. اهمیت این امر تا جایی است که «استحقاق نفقه در عقد دایم مشروط به تمکین زوجه است، مگر این که زوجه دارای عذر شرعی باشد .»پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم در سخنی درباره ی حقوق شوهر بر زن، تمکین را یکی از این موارد می شمارد و می فرماید: زن باید خود را شب و روز (بر مرد) عرضه کند .پس می بینیم که اسلام به این امر بسیار اهتمام دارد. از این مطلب می توان دریافت که بسیاری از فحشا و فسادهای موجود در جامعه از کوتاهی زن و مرد در همین وظیفه بر می خیزد؛ زیرا وقتی شوهر یا زن نتواند خود را در خانه ارضا کند، ممکن است در بیرون از خانه و در محیط اجتماع، در پی آن باشد.
2 – پیروی از دستور شوهر
این وظیفه یکی از وظیفه های بسیار سنگین زن است و آن قدر اهمیت دارد که پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم می فرمود: اگر می خواستم امر کنم کسی برای کسی سجده کند، امر می کردم که زن برای شوهرش سجده کند .همه می دانیم که بسیاری از کشمکش ها و اختلاف های خانوادگی در پیروی نکردن زن از شوهر ریشه دارد. امام صادق علیه السلام فرمود: هر زنی نمازهای پنج گانه را بخواند و روزه ی ماه رمضان را بگیرد و خانه ی خدا را زیارت کند و از شوهر خویش پیروی کند و حق علی علیه السلام را بشناسد، از هر دری که بخواهد، به بهشت وارد می شود .بنابراین، ائمه معصومین علیهم السلام پیروی زن از شوهر را هم ردیف نماز و روزه و حج قرار داده اند.البته اطاعت و پیروی در رفت و آمدها نیز مورد تأکید اسلام است  و این مسأله یکی از دستورهای سازنده ی اسلام است که پی آمدهای سودمند فراوانی دارد؛ زیرا در هر جامعه ای که رفت وآمد زنان در آن بیشتر و بدون کنترل باشد، فساد نیز به همان اندازه بیشتر است. پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم با برشمردن حقوق مرد بر زن می فرماید: زن نباید بدون اجازه ی شوهرش از خانه بیرون برود و اگر چنین کرد، فرشتگان آسمان و زمین و فرشتگان غضب و رحمت بر او لعنت می فرستند تا به خانه برگردد .
3 – آزار نرساندن به شوهر
زن نباید با رفتار و گفتار خویش، او را برنجاند؛ زیرا پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: زنی که شوهر خویش را خشمگین سازد، نماز و کار نیکش پذیرفته نمی شود تا آن گاه که شوهرش از او خشنود شود. اگرچه روزه ی بسیار بگیرد و شب را به زنده داری بگذراند و بنده آزاد کند و از اموالش در راه خدا انفاق کند .در حدیث دیگری، امام صادق علیه السلام درباره ی آزار زبانی زن چنین می فرماید: هرگاه زنی به شوهرش بگوید که من از تو هیچ خیری ندیدم، همه ی کردارش تباه می شود .البته هم چنان که در بخش مسؤولیت های شوهر بیان شد، شوهر نیز باید از هرگونه آزار رساندن به همسرش خودداری کند.
4 – خوش رفتاری
خوش رفتاری و خوش گفتاری زن با مرد، احترام به شوهر، بازگو نکردن عیب های شوهر نزد دیگران، پیش دستی در سلام، بدرقه ی شوهر هنگام بیرون رفتن و به پیشباز شوهر رفتن، با نام نیک صدا زدن و… از راه کارهایی است که زن می تواند به وسیله ی آن ها زندگی شیرینی برای خود فراهم سازد. با به کار بستن چنین روش هایی، شوهر هرقدر هم بداخلاق باشد، دگرگون خواهد شد. پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم چه زیبا فرمود: جهاد زن، خوب شوهرداری کردن اوست .
5- آراستگی برای شوهر
در احادیث بی شماری آمده است که زن باید خود را تنها برای شوهرش بیاراید و هیچ گاه برای غیر شوهر و نامحرمان، آرایش نکند.  اسلام حتی برای زنی که شوهر نابینا دارد، برنامه ی ویژه ای در نظر گرفته است. پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم زینت چنین زنی را بوی خوش و خضاب معرفی می کند .گفتنی است برای این گونه آرایش و زینت زن برای شوهر هیچ محدودیتی وجود ندارد، بلکه امام باقرعلیه السلام می فرماید: هر آرایش و زینتی که زن برای شوهرش می کند، مانعی ندارد.این دیدگاه کاملاً با روشی که در جوامع غربی حاکم است، فرق دارد. در آن جوامع، زن در بیرون از خانه و در برابر چشمان هوس آلود افراد هرزه، خود را بیش از پیش زیبا نشان می دهد. چنین پدیده ای یکی از عوامل بسیار مهم در گسترش فساد اخلاقی و انحطاط اجتماعی است. باری، اسلام، زینت و آرایش زن را تنها برای شوهرش می خواهد، چنان که پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: بر زن واجب است که خود را برای شوهرش، با بهترین بوها خوش بو سازد و بهترین لباس ها را بپوشد و به بهترین زینت ها خود را بیاراید .اسلام برعکس جوامع غربی، اجازه نمی دهد که زن خود را در برابر چشمان نامحرمان بیاراید و خرامان گام بردارد. پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: هر زنی که خود را خوش بو کند و از خانه اش بیرون برود، تا هنگامی که به خانه برگردد، بر او لعنت فرستاده می شود .با اندکی دقت در ماهیت این احکام درمی یابیم که اگر به آن ها رفتار شود، بسیاری از مفاسد اخلاقی در جامعه ریشه کن خواهد شد.
 6 – خانه داری
کار در خانه از اموری است که از وظایف زن نیست، ولی در انسجام و رفاه خانواده نقش فراوانی دارد و گونه ای عبادت به شمار می آید. امام صادق علیه السلام از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم نقل می فرماید: هرگاه زنی به منظور خدمت در خانه ی شوهر چیزی را جابه جا کند، خدا به او نظر رحمت می افکند وهرکس که خدا به او نظر کند، از عذاب در امان است .در روایتی دیگر، حتی دادن یک لیوان آب به شوهر برای رفع تشنگی او، از یک سال روزه داری و شب خیزی برای عبادت، برتر شمرده شده است .
بنابراین، با توجه به آموزه های اسلامی و گفتار پیشوایان دین، 4 وظیفه ی اصلی یا نیاز مهم خانواده را می توان چنین برشمرد:
 1 – نیازهای مادی:
 زن و مرد برای برآوردن هزینه های زندگی، وظیفه هایی دارند. مرد باید هزینه های مادی زندگی و نفقه را فراهم کند و زن نیز شایسته است با پرهیز از اسراف و تبذیر، به اقتصاد خانواده یاری برساند.
2 – نیازهای جنسی:
این نیاز باید به وسیله ی زن و مرد به بهترین و کامل ترین صورت برآورده شود.
3 – نیازهای عاطفی: این نیاز با محبت، دل گرمی دادن، سخنان محبت آمیز و مهربانی دوجانبه برآورده می شود.
4 – نیازهای معنوی:
پرورش دادن جنبه ی معنوی و روحی زن و مرد بسیار مهم است. هردو باید بکوشند با گفتار و کردار خویش، همدیگر را به سوی ایمان و معنویت و دوری از گناه و مادی گرایی بکشانند و به گفته ی قرآن، خود و خانواده شان را از آتش دوزخ دور نگه دارند.