[سوره الممتحنة: آيه 7] «عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ الَّذِينَ عادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَ اللَّهُ قَدِيرٌ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ». اميد است كه خدا ميان شما و كسانى از آنان كه [ايشان را] دشمن داشتيد [با اسلام آوردنشان‌] دوستى برقرار كند، و خدا تواناست، و خدا آمرزنده‌ى مهربان است(بهرام پور)   1- اطیب البیان چنانچه در آيه بعد ...

[سوره الممتحنة: آيه 8] «لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ». خداوند شما را از نيكى كردن و دادگرى با كسانى كه در [امر] دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‌اند منعت نمى‌كند. بى‌ترديد خداوند دادگران را دوست مى‌دارد(بهرام پور) ...

[سوره الممتحنة: آيه 9] «إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلی  إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ». خدا شما را تنها از [دوستى و رابطه با] كسانى باز مى‌دارد كه در [امر] دين با شما جنگيدند و شما را از خانه‌هايتان بيرون راندند و در بيرون راندنتان با يكديگر ...

1- تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين سورة الانفال‏، مدنيست نزد ابن عباس و قتاده الا هفت آيه كه نازل شده در مكه و آن اينست كه‏ وَ إِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا تا بهفت آيه و نزد حسن و عكرمه همه آن در غزوات بدر فرود آمده و عدد آيات آن هفتاد و هفت است و نزد شامى هفتاد ...

1. ارشاد العقل السليم الى مزايا القرآن الكريم سورة براءة مدنية و هى مائة و تسع و عشرون آية. و لها أسماء أخر: سورة التوبة و المقشقشة و البحوث و المنقرة و المبعثرة و المثيرة و الحافرة و المخزية و الفاضحة و المنكلة و المشردة و المدمدمة و سورة العذاب لما فيها من ذكر التوبة و من التبرئة من النفاق ...

1. التحرير و التنوير سوره يونس‏: سميت في المصاحف و في كتب التفسير و السنة سورة يونس؛ لأنها انفردت بذكر خصوصية لقوم يونس، أنهم آمنوا بعد أن توعدهم رسولهم بنزول العذاب فعفا اللّه عنهم لما آمنوا. و ذلك في قوله تعالى: فَلَوْ لا كانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِيمانُها إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْيِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ...

چکیده: آیه هفتم سوره مبارکه حمد یا فاتحةالکتاب از جمله آیاتی است که در معنای آن، میان مفسّران و مترجمان قرآن کریم اختلاف است. در این نوشتار، قسمت پایانی این آیه کریمه، یعنی «غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّین» مورد توجّه می‌باشد که هم در اِعراب و نقش کلمات و هم در تفسیر و ترجمه آنها تفاوت قابل توجّهی میان ...

قرآن مجيد به منظور استفاده همگانى از رهنمودهايش و درك حقايقش، در بيان مفاهيم و معانى بلند خود و ابلاغ پيام هايش، شيوه هاى خاصى به كار برده و با قالب و شكل هاى متنوعى، با مردم ارتباط برقرار كرده است. يكى از شيوه هاى جالب قرآن در بيان مطالب خود، اين است كه پيش از بيان مطلب، مخاطب خود ...

 زن، به عنوان نيمى از نفس انسانى که آفريده خداوند است وظيفه او در زمين، در عرصه حيات آدمى نقشى سازنده و جايگاهى بس ارجمند است. زن به همراه نيمه ديگر، يعنى مرد، و با يارى جستن از استعدادهاى بسيار و گاه منحصر به فردى که خالق دانا در طبيعت او به وديعت نهاده، جاده پر پيچ و خم زندگى ...

چكيده ظاهر و باطن در اصل لغت، ماخوذ از ظهر و بطن و به ترتيب به معناى پشت و شكم است و به معناى آشكارى و پنهانى نيز به كار رفته است . در حديث، ظاهر قرآن، مصاديق اوليه آيات و باطن قرآن، مصاديق بعدى آنها خوانده شده است . غاليان باطن قرآن را ولايت ائمه و برائت از نواصب، ...

مقدمه دين مقدس اسلام بهره‏ بردارى مشروع از نعمتهاى الهى و زيباييهاى زندگى را مباح و روا و اسراف و زياده‏ روى را حرام و ناروا مى ‏داند و اين بدان جهت است كه مسلمان به تناسب امكانات و توانايى و كارآيى خود، در برابر جامعه مسؤوليت دارد. در اين صورت فرد اسرافكار قهرا از اجراى مسؤوليت و تعهدات اجتماعى ...

امروزه علم روان پزشکي همان چيزهايي را تعليم مي دهد که پيامبران به مردم مي آموختند، زيرا پزشکان روان شناس دريافته اند دعا و نماز و داشتن يک ايمان محکم به دين نگراني، تشويش، هيجان و ترس را برطرف مي سازد. ويليام جيمز پدر روان شناسي جديد در نامه اي به يکي از دوستانش يادآور شده که «هرچه بيشتر از ...

در سده اخير مصلحان و متفکران مسلمان سخن هاي بسياري درباره وحدت گفته اند؛ اما سوکمندانه آن چنان که بايد موفق نبوده اند. يكي از علل اين عدم موفقيت، وجود موانع فراوان بر سر راه وحدت اسلامي است. مواردي مانند بدفهمي نسبت به موضوع وحدت و نگراني برخي از متوليان مذاهب نسبت به از دست رفتن هويت مذهبي و تنزل ...

اللّه اسم عَلَم (خاص) براى ذات واجب‌الوجودِ جامع همه اوصاف كمال است.[1] شايد بتوان برابر اين واژه را در فارسى كلمه «خدا» دانست. معادل اين واژه در برخى زبانهاى ديگر چنين است: هندى: «خِدا»، عبرى: «الوهيم» (به صيغه جمع از باب تعظيم) يا «يهوه» (Y.H.W.H)، سريانى: «الوهو»، كلدانى: «الاها»، يونانى: «ثاؤس»، لاتين: «داؤس»، فرانسه و ايتاليا: «ديُو» (Dieu)، انگليسى: (GOd)«گاد»[2]. ...

چكيده اين مقاله با رويكرد تحليلى و با هدف بررسى نقش علم لغت در دست‏يابى به قرائت صحيح، به بررسى لغوى برخى از قرائت‏هاى اختلافى پرداخته و نقش‏ آفرينى علم لغت را در قرائت قرآن به صورت جزئى اثبات و سه گونه نقش براى آن بيان كرده است؛ نخست، نقش علم لغت در تعيين قرائت كه به عنوان نمونه قرائت ...

مقدمه بحثى كه فراروى ماست‏ بررسى كلمات اميرالمؤمنين على عليه السلام در زمينه صفات خداوند است. بدين‏رو، طبع بحث اقتضا مى ‏كند پژوهش ما صرفا نقلى باشد، اما – چنان‏كه خواهد آمد – اميرالمؤمنين عليه السلام، خود در توصيفاتشان، به عقل و دريافت‏هاى عقلى استناد كرده‏ اند. از اين‏رو، بحث‏ حاضر صرفا نقلى نخواهد بود و از آن‏جا كه در ...

مقدمه قرآن كريم آخرين كتاب الهى است كه بر خاتم الانبيا، محمد مصطفى(صلی الله علیه و آله)، به منظور هدايت بشر نازل گرديده است. اين كتاب جاويد، كه در عصر ما در ميان كتب آسمانى تنها مرجع مصون مانده از تحريف است، هنگام نزول بر نبى اكرم(صلی الله علیه و آله) منشأ حركت فكرى و فرهنگى بوده; زيرا از آغاز، مخاطبان ...

چكيده در اين مقاله مفهوم عدل، به معناي شامل و جامع آن كه زير بنا و اساس تمام تفكرات اسلامي است، تبيين شده و رابطه آن، باحق و حد آشكار مي‌گردد. مفهوم عدل، در خداوند متعال و نسبت انسان و نظام خلقت با مفهوم عدل، كالبد‌شكافي شده و عدل، مقام و رتبه‌اي قابل دستيابي براي انسان تبيين مي‌شود. در نهايت، ...

چکیده: مقاله «قرآن و معناى زندگى» معنا و هدف زندگى را در رابطه با فعاليت هاى جزئى و كلى زندگى توضيح مى دهد و با تأكيد بر اهميت معناى زندگى، نگاه كوتاه به خلاء معنايى در غرب مى اندازد و گذشته معنادارى و عوامل كنارگذارى معنا و آثار بى معنايى را در اين ديار توضيح مى دهد. و در ادامه ...

شناخت حقيقت ايمان از جمله مسائل مهم كلامى اديان بزرگى چون اسلام و مسيحيت بوده است ومتكلمان درطول اعصار متمادى در پى يافتن پاسخى مناسب براى پرسشهاى اين حوزه بوده اند، پرسشهايى مانند: گوهرايمان چيست؟ چگونه به وجود مى آيد؟ عناصر آن كدام است؟ رابطه ايمان با خردورزى چيست؟ نتايج فردى و اجتماعى ايمان كدام است؟ و… . دانشهاى تجربى ...

دانش معنی شناسی از مهم ترین و كارآمدترین دانشهای بشری به شمار می آید. در هر یك از دانشها برخی اصطلاحات و واژگان كلیدی بیشترین تأثیر را در انتقال مفاهیم و فهم متون به دوش می كشند و اصطلاح شناسان و نخبگان معنی شناسی با تلاش دو چندان و وسواس منطقی بسیار در پی رسیدن به آن مفاهیم هستند. كشف ...

در آموزه هاي قرآني ايمان و عمل صالح از چنان ارتباطي برخوردارند كه فقدان هر يك، كارآيي و تأثيرگذاري ديگري را كم اهميت و يا بي ارزش مي كند. ايمان و عمل صالح دو بال پرواز بشر به مقام انسانيت و درك خليفه اللهي و وصول به سرمنزل مقصود است. در آموزه هاي قرآني، عمل صالح، بازتاب بيروني ايمان واقعي ...

مقدمه قرآن مجيد براى نزول خود اهدافى را ذكر كرده است. اين اهداف در سه مجموعه قرار مى گيرند: بخشى ناظر به بُعد بينش و فكر انسان است، بخشى ديگر به گرايش هاى انسان توجه دارد و بخش سوم، رفتار انسان را مدّ نظر قرار داده است. گزارشى از اين سه بخش در پى مى آيد:   الف) اهداف قرآن ...

«اَليَومَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَروُا مِن دينِكُم فَلاَ تَخْشَوهُم وَاخْشَونِِ اَلْيوَمَ اَكَمْلَتُ لَكُم دينَكُم وَ اَتْمَمْتُ عَلَيكُم نِعمَتي وَ رضَيتُ لَكُمُ الاِسْلاَمَ ديناً»;(مائده: 3) امروز كافران از دين شما مأيوس و نااميد شدند. پس، از آنان نترسيد و از من بترسيد. امروز براى شما دينتان را كامل و نعمت خود را بر شما تمام كردم و براى شما اسلام را به ...

مقدمه قرآن كريم آخرين پيام آسمانى است كه بر بشريت نازل گشته و در محيطى بر انسان ها فرود آمده كه آن ها سرگشته و حيران در وادى جهل و تعصّب و فرهنگشان آميخته اى از عناصر صحيح و غير صحيح بوده است; چرا كه از طرفى، اعراب جزيرة العرب وارثان حضرت ابراهيم و اسماعيل(عليهما السلام) و دين حنيف بودند ...

مقدمه فهم متون دينى،1 به ويژه قرآن، همانند فهم گفته و نوشته هاى ديگر قانونمند است. علاوه بر آن، قرآن به دليل ويژگى هاى منحصر به فردش، ملاك هاى افزون ترى براى فهم دارد كه غفلت از آن انسان را از شناخت صحيح مراد خداوند از آيه هاى نورانى اش باز مى دارد. بدين سبب، از ديرباز كژفهمى هاى بسيارى ...

چكيده قرآن كريم به روشنى بر خلافت انسان از سوى خداوند تأكيد كرده است. در اين‏باره سؤال‏هايى وجود دارد؛ مانند اينكه چرا خداوند براى خود جانشين انتخاب فرمود؟ دليل انتخاب انسان به عنوان جانشين خدا چيست؟ گستره جانشينى انسان از خداوند تا كجاست؟ اين مقاله به رويكرد تحليلى و بررسى اسنادى به تبيين چيستى خلافت انسان در قرآن و بررسى ...

چكيده اختلاف و ستيز انسان‏ها با يكديگر از يك‏ سو، از آثار عالم طبيعت و تزاحمات مادى و زندگى اجتماعى انسان و از سوى ديگر، ناشى از زياده‏ خواهى و استخدام ‏طلبى اوست. اديان الهى و مكاتب بشرى براى پيش‏گيرى و رفع اختلافات، پيشنهاداتى ارائه كرده‏ اند. اسلام نيز به عنوان كامل‏ترين دين الهى، برنامه‏ هايى در اين زمينه مطرح ...

چكيده زز و در جاى جاى آن، به كشف و معرفى ارتباط و تناسب موجود بين آيات پرداخته است. اين نوشتار به مطالعه و بررسى انواع ارتباطى كه ايشان بيان كرده است، مى‏پردازد و در واقع، در پى يافتن اين رابطه‏ها در تفسير الميزان است، تا با استفاده از دستاوردهاى علمى علّامه طباطبائى، فهم و تفسير بهتر آيات قرآن ميسّر ...

چكيده كدام موانع، فرايند تفكر را از مسير صحيح خود به انحراف مى‏ كشاند و انسان را از نيل به حقيقت باز مى‏ دارد؟ گرچه اين مسئله از مسائل اصلى دانش منطق به شمار مى‏ آيد، ليكن اين مقاله درصدد است تا از نظرگاه آيات قرآن كريم به شناسايى موانع تفكر صحيح بپردازد و ديدگاه قرآن را در اين خصوص ...

چكيده امروزه سطح ارتقاى شايستگى‏ها و قابليت‏ها در تمام عرصه‏هاى رقابتى، اعم از سياسى، اقتصادى، اجتماعى و مانند اينها، ملاكى براى تعيين توسعه‏يافتگى كشورها تلقّى مى‏شود. توسعه در كشورهاى اسلامى فرايند تحول بلندمدت و همه‏جانبه جامعه در چارچوب غايات احكام اسلامى است و تحقق آن، پيش‏شرط‏هاى متعددى دارد. نوآورى، يعنى روش ايجاد تحول در انگاره‏ها و بهره‏بردارى از انديشه‏هاى نو ...

چكيده داشتن اميد به آينده يكى از موضوعات اساسى براى ايجاد آرامش و بهبود زندگى نابسامان آدمى است. در روان‏شناسى مثبت‏نگر، اعتقاد بر آن است كه سازه‏هايى همچون اميد، مى‏تواند از افراد در برابر رويدادهاى استرس‏زاى زندگى حمايت كند. از سوى ديگر، با توجه به تأثير جهان‏بينى هر فرد در جهت‏گيرى و چگونگى زندگى آدمى، نمى‏توان از نقش دين در ...

چكيده دين اسلام مجموعه‏ اى از اعتقادات، احكام و قوانين اخلاقى است. انسانِ دينى، علاوه بر دارابودن اعتقاد درست و عمل به احكام اسلامى، مزيّن به اخلاق اسلامى مى‏ باشد. در اين زمينه روش‏هاى تربيتى قرآن راهنما و راهگشاست. هدف نوشتار حاضر معرفى و ارائه برخى روش‏هاى تربيتى قرآن مى‏ باشد. اين نوشتار با رويكرد توصيفى ـ تحليلى و به ...

چكيده قرآن كريم براى پيش‏گيرى از جرم و خشكاندن علل و ريشه‏هاى آن، مقرّرات بديعى را ارائه داده است كه شامل پيش‏گيرى اصلاحى، وضعى و كيفرى مى‏شود. بر اين اساس، تنها با يكى از اين شيوه‏ها نمى‏توان از وقوع جرم و انحراف و ناهنجارى‏هاى اجتماعى پيش‏گيرى كرد، بلكه بايد از هر سه روش در كنار هم، براى تحقق اين هدف ...

چكيده شناسايي ويژگي‏هاي انسان از ديدگاه قرآن، همواره مورد توجه انديشمندان اسلامي بوده است. در قرآن كريم، دو دسته از آيات درصدد تبيين اين ويژگي‏ها برآمده‏اند. دسته‏اي از آنها به ثناگويي او پرداخته و بهترين سپاس‏ها و ستايش‏ها را در حق او روا مي‏دارند و دسته‏اي ديگر او را سرزنش كرده و بدترين نكوهش‏ها را نثارش مي‏كنند. هدف از اين ...

چكيده براي تشخيص احاديث سره از ناسره معيارهايي وجود دارد. از جمله معيارهايي كه در بيان معصومان آمده، عرض حديث بر قرآن است. برخي از عالمان سني با موضوعه دانستن احاديث نبوي بيانگر اين معيار به مخالفت با آن برخاسته‏اند. ادلّه آنان در اين‏باره چيست و چه كاستي‏هايي دارد؟ هدف از اين پژوهش بيان كاستي‏هاي ادلّه مخالفان و اثبات لزوم ...

چكيده تفسير قرآن به قرآن به معناي استفاده حداكثري از آيات در فهم معنا و مراد آيات قرآن، همواره مورد پذيرش قرآن ‏پژوهان بوده است؛ ولي به مباني آن به صورت مستقل و مستدل، نپرداخته ‏اند. حال آنكه يكي از مسائل سرنوشت‏ ساز درباره تفسير قرآن به قرآن، تبيين زيرساخت‏ هاي نظري آن است كه از آن به «مباني» ياد ...

چكيده اين مقاله با هدف تبيين جايگاه خانواده در آموزه‏ هاي ديني و روان‏شناختي و بررسي تفاوت‏ هاي زن و مرد تدوين يافته است. از اين رو، تاكنون در رابطه با جايگاه خانواده از دو منظر مزبور و همچنين تفاوت‏ هاي زن و مرد و اشتراكات آنان، تحقيق و پژوهش جدي صورت نگرفته است. در اين مقال، سعي شده اين ...

چكيده «ايمان» عبارت است از: اعتقاد، دل‏سپردگي و تعهد به يك حقيقت قدسي. ايمان به خداوند به عنوان اصل بنيادين در همه اديان الهي، مستلزم ايمان به عالم غيب، وحي و حيات پس از مرگ است. از ديدگاه متألّهان اسلامي، ايمان مبتني بر معرفت است و «عقل»، كه قوّه فهم و تفكر بشري است، راه عادي و عام معرفت است. ...

چكيده قرآن كريم كتاب هدايت است و براي تربيت انسان نازل شده و بر اين اساس، مهم‏ترين وظيفه پيامبر تعليم و تربيت بوده است. از اين‏رو، زبان قرآن، زبان آموزش و پرورش و زبان هدايت است. قرآن شيوه‏هاي متفاوتي را به كار گرفته است تا انسان را به كمال روحي و معنوي‏اش برساند.  اين نوشتار به تبيين گونه‏هاي زبان قرآن ...

چكيده هدف از اين نوشتار تحليل و بررسي ديدگاه و ادلّه علّامه طباطبائي در باب مصونيت قرآن از تحريف است. به عقيده صاحب تفسير الميزان، در قرآن هيچ تحريفي كه به اعجاز، هدايت بودن و عام‌ترين وصف آن ـ يعني «ذكر بودن» ـ لطمه‌اي بزند و تغييري در معناي آن ايجاد كند، صورت نگرفته است. علّامه در اين‌باره، به دلايل ...

چكيده هر چند خداي متعال قرآن كريم را براي هدايت انسان‌ها نازل كرده است و لذا في‌الجمله، برخي امور انساني در اين زمينه مورد عنايت بوده است، اما قرآن كريم مستقل از امور انساني بوده و هيچ امر انساني در آن تأثير نداشته و هيچ مطلب يا فرهنگ غلطي از زمان نزول، در آن منعكس نشده است؛ زيرا وجود مطالب ...

چكيده مسئله «سرپرستي خانواده» از جمله مباحث مهمي است كه در همه نظام‌هاي حقوقي، از جمله نظام حقوقي اسلام مورد توجه قرار گرفته و آياتي از قرآن درباره آن نازل شده است. از ديدگاه صاحب‌نظران مسلمان در حقوق خانواده، رياست مرد بر خانواده پذيرفته شده است، اما در محدوده اين رياست و نيز در شرايط آن و در علل انتخاب ...

چكيده با نگاهِ دقيق به آيات قرآن كريم، به اصل وجود پيوند معنايي بين آيات قرآن، كه مورد پذيرش اكثر پژوهشگران قرآني نيز مي‌باشد، پي مي‌بريم. ظهور و بروز پيوند معنايي، بيشتر در شيوه «تفسير قرآن به قرآن» و «تفسير موضوعي» است. معيارهاي اساسي پيوند معنايي بين آيات قرآن، عبارتند از: 1. پيوند واژگاني؛ 2. پيوند ساختاري؛ 3. پيوند موضوعي ...

در بحث از نقش خبر واحد در تفسير، ابتدا بايد الفاظ مختلفى كه در تحرير مسئله و تعيين محل نزاع مهم‏ اند، شفاف‏سازى شوند. وقتى گفته مى‏ شود: «آيا خبر واحد در تفسير حجّت است يا اينكه خبر واحد در جايى حجت است كه اثر عملى بر آن بار شود، وگرنه حجّيت ندارد و چون در غير احكام، اثر عملى ...

چكيده يكي از مباحث ارزشمند علوم قرآني، مسئله «تناسب آيات قرآن با يكديگر» است. اين تناسب و ارتباط در واژگان قرآني، در درون يك آيه يا آيات هر سوره نمايان است. با وجود اينكه آيات سوره‌هاي قرآن به ظاهر پراكنده و هر يك مشتمل بر موضوعاتي متفاوت است، اما با توجه به علم، حكمت و هدف‌داري خداوند، متن قرآن داراي ...

چكيده حيات طيّبه رهاورد سير الى الله است كه اولياى خدا با پيمودن مسير بندگى و پاس دارى از پيمان فطرى و ميثاق ملكوتى به آن رسيده و از ثمرات آن بهره مى برند. حيات طيّبه در عالم «عندالله» و در تحت ولايت حق تعالى براى اولياى خدا تحقق مى يابد. معيار برخوردارى از آن، ايمان و بردبارى در جهاد ...

مقدّمه قرآن كريم با واژه هايى همچون «نور»، «بيان»، «تبيان»، «كتاب مبين» و «عربى مبين» خود را معرفى مى كند; ويژگى هايى كه حاكى از روشن بودن معانى و قابل فهم بودن محتواى اين كتاب آسمانى است. با توجه به همين ويژگى هاست كه فهم قسمتى از علوم و معارفِ قرآن براى عموم مردم ممكن و آسان مى باشد; چرا ...

اشاره يكى از مبانى (پيش فرض هاى) تفسيرى علّامه طباطبائى در تفسير الميزان، پيراستگى قرآن از باورهاىِ باطل عصر نزول است. اين مبنا حاصل تجلّى اهداف و اوصاف پديدآورنده قرآن در متن آن مى باشد. خود قرآن نيز ـ كه الهى بودن آن به دليل معجزه بودنش به اثبات رسيده است ـ بر خلل ناپذيرى آن از رخنه باطل صراحت ...

مقدّمه قرآن كريم، آخرين و كامل ترين وحى الهى است كه آمده تا ابد، راهنما و هدايتگر راه جويان باشد و نيازهاى آنها را پاسخ گويد. از اين رو، يكى از ويژگى هاى قرآن كريم «جامعيت» آن است1 كه شواهد قرآنى و روايى بر آن دلالت دارد; از جمله،2 در آيه 89 سوره نحل آمده است: (وَ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ ...