آشپزخانه در حال بلعیدن پذیرایی است

عصراسلام: آشپزخانه برای برخی به‌تدریج تجلی‌گاه مصرف نمایشی می‌شود. درگذشته تجهیزات صوتی و تصویری که در پذیرایی خانه قرار داشتند این نقش را ایفاء می‌کردند ولی با میکروسکوپی شدن (کوچک شدن) وسایل صوتی و تصویری، مصرف نمایشی به آشپزخانه منتقل شده است. چون در آشپزخانه می‌توان یخچال‌های بزرگ، فر، ماشین ظرف‌شوئی و لباسشویی، چای‌ساز ، قهوه‌ ساز، دستگاه آبمیوه گیری، ساندویچ ساز، توتسر، بستنی‌ساز، سرخ‌کن، و غیره را به نمایش گذاشت. 

حتی بخشی از ظروف تزئینی که در کمدهای دکوری پذیرائی خانه به نمایش گذاشته می‌شد به‌تدریج به کابینت‌های دکوری دارای لامپ‌های LED داخل آشپزخانه منتقل می‌شوند. معمولاً مهمانان از پذیرایی خانه به آشپزخانه خیره می‌شوند و از سلیقه میزبان تعریف و تمجید می‌کنند.  بخش مهمی از هزینه جهیزیه دختران امروزی به وسایلی اختصاص دارد که قرار است در آشپزخانه قرار گیرند. 

جالب است که هنوز در برخی از کشورهای پیشرفته؛ کم نیستند خانه‌هایی که ماشین لباسشویی مستقل ندارند و از ماشین‌های لباسشویی سکه‌ای استفاده می‌کنند. برخی در وسط آشپزخانه‌شان جزیره می‌سازند. این جزیره آشپزخانه‌ای کوچک در دل آشپزخانه است. 

اما این همه ماجرا نیست. ظهور آشپزخانه ُاپن نشانۀ تحولی اجتماعی بود ولی عده‌ای در وسط این تحول گیرکرده‌اند. آنان با نصب پرده ، ُاپن را  نااپن می‌کنند تا مهمانان نتوانند ” منزل” (زن خانواده) را ببینند. البته از نظر برخورداری از تجهیزات و وسایل مدرن در آشپزخانه، این قشر کم و کسری ندارد. 

به نظر می‌رسد که در جامعه فعلی ایرانی، آشپزخانه بیشتر کارکردی نمایشی می‌یابد. درواقع آشپزخانه در حال تبدیل شدن به معبد و مأمن مصرف‌گرایی است. وسایل چیده می‌شوند و به نمایش گذاشته می‌شوند. آشپزخانه‌های قدیم ازنظر پخت‌وپز بسیار فعال بودند هرچند وسایل ساده‌ای داشتند. برعکس، آشپزخانه‌های جدید بسیار شیک و مدرن‌اند ولی از نظر پخت‌وپز چندان فعال نیستند و عمدتاً بیانگر پرستیژ اجتماعی خانواده‌ها هستند. 

درحالی‌که خانواده در ایران بیش‌ازپیش کوچک‌تر می‌شود آشپزخانه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند. درحالی‌که فرهنگ صرف غذا در رستوران یا سفارش غذا از بیرون بیش‌ازپیش گسترش می‌یابد آشپزخانه‌ها مدام بزرگ‌تر می‌شوند. حتی در برخی از خانه‌ها آشپزخانه بزرگ‌تر از پذیرایی است. آشپزخانه در حال بلعیدن پذیرایی خانه است. 

جالب است که در بسیاری از کشورها، میز ناهارخوریِ مقابل کانتر آشپزخانه مهم‌تر از خود آشپزخانه و متراژ و حتی وسایل آن است. مهمان به‌محض ورود به خانۀ میزبان اطراف این میز می‌نشیند، از استارتر تا صرف دسر که معمولاً دو یا سه ساعت طول می‌کشد خوش‌وبش می‌کند و هنگامی‌که از دور میز ناهارخوری برمی‌خیزند یعنی مهمانی تمام شده است ولی آشپزخانه‌های ما دارند بیشتر نمایشی می شوند. دکورها و وسایل آشپزخانه مهم تر از حیات اجتماعی آن است.

سخن پایانی آنکه؛ امروزه با افزایش اشتغال زنان و تغییرات سبک زندگی، در مقایسه با قدیم، حضور زنان در آشپزخانه کمتر شده است. هر چند فعالان حقوق زنان معتقدند که همچنان پخت و پزها(حتی با این فرض که در مقایسه با قدیم کمتر شده باشد) بر دوش زنان است، به ویژه آنکه اگر  رابطه سایر اعضای خانواده با آشپزخانه را بررسی کنیم. 

سایر اعضای خانوده عموماً یا با خوراکی‌های داخل یخچال کار دارند یا به‌قصد ناخنک زدن به غذای در حال پخت توسط زنان به آشپزخانه می‌آیند. در سایر موارد کار زیادی با آشپزخانه ندارند. برخی معتقدند که با وجود اشتغال همزمان زن و مرد در خارج از خانه، با ورود به خانه، زنان عموما برای تهیه شام به سمت آشپزخانه می‌روند و مردان بر روی کاناپه دراز می‌کشند و تجدید قوا می‌کنند!

دکتر فردین علیخواه/ جامعه‌شناس