احیای سنت قدیمی ذخیره آب باران در برخی کشورها

عصراسلام: در این نوشته قصد دارم نشان بدهم که چطور دنیا به این ایده‌ی قدیمی و منسوخ شده‌ی پدران ما رو آورده و به عنوان یک راهکار نگاه می‌کند. 

در قدیم آب انبارها در بسیاری از خانه‌ها بصورت سازه و اتاقکی که قسمتی از آن پایین‌تر از سطح زمین و قسمتی بالاتر بود ساخته می‌شد و آب باران از سوراخ‌هایی که اطرافش وجود داشت واردش می‌شد. این آب برای کل مصارف روزانه استفاده می‌شد از پخت غذا تا شستشو. 

در اکثر روستاها هم سازه‌هایی با اشکال متفاوت برای ذخیره‌ی آب باران ساخته می‌شد، معمولا این سازه‌ها جایی ساخته می‌شد که شیب زمین آب باران را به سمت این آب انبارها هدایت کند. هرچه تعداد آب انبارها بیشتر و اندازه‌شان بزرگتر بود مدت طولانی‌تر می‌توانستند از آب ذخیره شده استفاده کنند. 

این تنها منبع آب برخی خانه‌ها و روستاها در مناطق خشک ایران بود در برخی مناطق هم منبع آب ترکیبی از چاه یا قنات یا رود و آب انبار و … بود. آب انبارها بصورت غیرمستقیم با نفوذ آب به زمین به تغذیه ی سفره های زیر زمینی هم کمک می کردند. از آب انبارها در کشاورزی نیز استفاده می‌شد. 

با آمدن آب لوله کشی به خانه‌ها و چاه و موتور پمپ به مزارع کم کم آب انبارهای خانگی و روستایی منسوخ شدند و دیگر در معماری خانه های شهری و روستایی اثری از آنها نیست.‌ اما در خیلی از نقاط دنیا که حتی مشکل کمتری در موضوع آب دارند آب انبارها زنده شده‌اند! 

در بسیاری از کشورهای دنیا از پیشرفته تا فقیر از پرباران تا خشک دولت‌ها شروع به تشویق مردم به ساخت آب انبار به شیوه‌ها و اشکال مختلف کرده‌اند. در برخی کشورها تسهیلاتی هم در نظر گرفته‌اند. یکی از روش‌های رایج و به روز رسانی شده بشکه‌ی آب باران (rain barrel) است. 

این بشکه‌ها که با سایزها و اشکال مختلفی ساخته می‌شوند معمولا در مسیر ناودان قرار گرفته و آب باران را از طریق پشت بام و ناودان جمع می‌کنند. برخی از آنها دست ساز هستند اما بشکه‌های آماده در بازار یا شرکت‌های متخصص نصب این بشکه‌ها هم زیاد هستند. 

اسم این بشکه‌ها را جستجو کنید تا متوجه شوید که چقدر این ایده فراگیر است و چقدر دولت‌ها آن را تشویق می کنند. این بشکه برای مصارف مختلف مانند شستشو، آبیاری باغچه و درختان،حمام و دستشویی استفاده می‌شوند و عملا هزینه‌ی خانوار را کم کرده، فشار را از شبکه‌ی آبرسانی و سدها برمی‌دارد. 

در بسیاری از کشورها بجای بشکه از چاه‌ها یا آب انبارهای مخصوص ذخیره آب در زمین استفاده می‌شود یعنی دقیقا همان ایده‌ی قدیمی خودمان‌. این سیستم فقط در خانه‌های حیاط‌دار هم نیست و در ساختمان‌های چند طبقه، پارک‌ها و پیاده‌روها و … هم هست. 

در این سیستم معمولا دو لوله کشی در خانه ایجاد می‌شود یکی برای آشامیدن و غذا پختن و … که همان آب شهری است و دیگری برای سایر مصارف مثل شستشو که به آب انبار وصل است. جالب است بدانید که هم اکنون در استان بوشهر که بنده زندگی می‌کنم افرادی خودشان این ایده را در خانه‌هایشان اجرا کرده‌اند. 

با یکی از دوستان که صحبت می کردم می‌گفت علاوه بر ذخیره ی آب باران، آب ناشی از فعالیت کولرگازی (کولر گازی در مناطق مرطوب و هوای شرجی آب تولید می‌کند) و پساب آب شیرین کن خانگی و روشویی و‌ سینک را هم مدیریت کرده است. 

غرض از این مطلب این بود که ما هم می‌توانیم با زنده کردن و به روزرسانی و گسترش این سبک ذخیره و مدیریت خانگی و روستایی-شهری آب باران که ریشه در فرهنگمان هم دارد تا حد زیادی ذخیره‌ی آب، تقویت سفره‌ی زیر زمینی، گسترش فضای سبز و کاهش فشار بر منابع آب آشامیدنی و کشاورزی را ایجاد کنیم.

ابراهیم