به منبع سخنان استاد شهید مطهری در زمینه استخاره، دست رسی نشد. ولی در پاسخ سوال شما باید عرض شود که:استخاره در لغت به معناى «طلب خیر کردن» است. و آنچه در میان مردم مصطلح شده است با مفهوم حقیقی استخاره منافات دارد.خداوند انسان را عاقل آفرید که با کمک عقل بتواند از گمراهی ها، تاریکی ها و فراز و نشیب های زندگی عبور کند. عقل در تمام ابعاد زندگی همچون چراغ هدایتی است که جهالت را از بین می‌برد. عقل آن اندازه اهمیت دارد که در شرع یکی از منابع استنباط احکام به شمار آمده است.
انسان عاقل می‌بایست در هنگام تصمیم بر هر کاری، ابتدا عقل خود را حاکم کرده و از آن نظر بخواهد، مثلاً برای ازدواج، عقل می‌گوید : فردی را برای همسری برگزینید که دارای اصالت خانوادگی، تقوا، تدین، مراعات کننده حلال و حرام، خوش اخلاق و خوش سیرت باشد. که اصطلاحاً به آن کفویت می گویند. فهم این موضوع خیلی ساده بوده و برای همگان قابل فهم است. پس در مورد ازدواج انسان ابتدا باید به عقل مراجعه ‌کند. و سپس تحقیق، مشورت با اهل خیر در نهایت اقدام کند.
عامل دیگری که همسو با عقل است، مشورت است که می‌تواند تأثیر بسیاری در رفع اضطراب و شک بگذارد. قرآن می‌فرماید: «شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلین ؛در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتى، بر خدا توکل کن ، زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد. ».(1)
اسلام دین تفکر و تعقل است و ارزش آن را بالاتر از عبادت دانسته، پیروانش را به تفکر و تعقل در همه امور تشویق کرده است تا در همه کارها با اندیشه و فکر تصمیم گیری کنند. در مواردی که با فکر کردن به جایی نرسیدند و نتوانستند تصمیم گیری کنند در اینجا دستور اسلام مشاوره با افراد کاردان و امین است. اما گاهی با مشورت کردن نیز تردید ها بر طرف نمی شود و نمی توان تصمیم گیری کرد در این مرحله است که، روایات ما برای از بین بردن تردید، استخاره را پیشنهاد می کنند.
برای استخاره دو معناست:
یکی معنای حقیقی استخاره است که در اخبار و روایات ما بیشتر از آن نام برده شده و به معنی طلب خیر نمودن از خداست. این نوع استخاره در واقع یکی از رشته ها و شاخه های دعاست و همان استخاره مطلق است که اختصاص به مورد شک و تردید ندارد، بلکه در واقع استمداد و طلب خیر از خدای متعال در جمیع کارها و تمام افعال زندگی است. لذاست که امام صادق(ع) فرمود که خداوند فرمود: «از بدبختی بنده من آن است که کاری از کارهایش را بدون استخاره (طلب خیر) از من انجام دهد.»
بنابراین؛ طبق روایات فراوان، این نوع استخاره برای رفع تحیر و سرگردانی نیست بلکه در همه مراحل یک کار، خوب و پسندیده و راه گشاست.
آن چه میان مردم مصطلح شده معنای دوم استخاره، طلب خیر نمودن از خدا، برای رفع تحیر و سرگردانی است که اختصاص به موارد شک و تردید دارد و تنها در شرایط زیر باید انجام شود:
1. تعقل و تفکر کافی در اطراف و جوانب موضوع مورد نظر.
2. مشورت با افراد متخصص و صاحب نظر.
3. در خواست خیر از خدا با ذکر و نماز استخاره و سپس تصمیم گیری بر طبق تمایل فکری خود با در نظر گرفتن این مراحل دو نکته مشخص می شود اولا؛ بسیار نادر است در زندگی انسان برای کاری مراحل بالا انجام شود و باز تمایل انسان به هیچ طرف نباشد و شک کاملا 50 در صد در مقابل 50 در صد باشد پس در صورت رعایت شرایط شاید بسیاری از استخاره هایی که (بدون توجه به این شرایط انجام می شود) تقلیل خواهد یافت. ثانیا؛ این که اگر بعد از این مراحل باز شک و تردید باقی باشد (با توجه به این که بقاء در شک و تردید باعث رکود در کارها و زندگی می شود) می توان با استخاره خود را از حیرت و رکود آزار دهنده نجات داد.
اما در باره استفاده ائمه معصومین (علیهم السلام) از استخاره در کارهای خود باید بگوئیم از آنجایی که امامان معصوم از نظر عقل و آگاهی انسان کامل هستند هیچ گاه دچار حیرت و دو دلی نمی شوند تا نیاز به استخاره (به معنای متعارف در بین ما) داشته باشند، اما در مواردی از آنها برای رفع تردید و دو دلی سؤال شده است که استخاره را پیشنهاد کرده اند.
در روایتی آمده که علی قمی می گوید به امام صادق (علیه السلام) گفتم خواستم کاری انجام دهم پس از خدا استخاره کردم اما به نتیجه ای نرسیدم که انحام بدهم یا نه پس حضرت فرمود چون وقتی انسان به نماز می ایستد شیطان بیش از هر وقت دیگری از او دورتر است پس ببین در وقت نماز در قلبت چه چیزی است [قلبت به تو چه می گوید ] پس همان را انجام بده و قرآن را باز کن پس اولین چیزی که در آن دیدی به آن عمل کن انشاءالله. [2]در این روایت امام (علیه السلام) پس از اینکه شخص با طلب خیر کردن از خدا به نتیجه نرسید امام او را امر به کمک گرفتن از نماز می کند و بعد می فرماید قرآن را باز کن. همان طور که گفته شد استخاره از قرآن در جایی است که هیچ راه دیگری برای تصمیم گیری نباشد و در این صورت چه چیزی متبرک تر از قرآن برای خارج کردن انسان از تحیر خواهد بود؟ می توان چنین برداشت کرد که در لحظه ای که انسان به هیچ صورتی نمی تواند تصمیم گیری کند باز با رجوع به قرآن از کلمات نورانی آن راهنمایی بخواهد چون به هر حال هر عبارتی از قرآن در درون خود هدایت گر و حق نما است. این روایت دلیل بر مشروعیت استخاره نیز است.
از طرف دیگر روش عملی علما از قدیم تا به حال بر این بوده که اگر کسی از آنها درخواست استخاره می کرده برای او انجام می دادند لذا آنرا به عنوان سیره علما می توان پذیرفت،

پاورقی:
(1) سوره آل عمران/ 159.
(2) وسائل الشیعة ج : 6 ص : 233.