با سلاماز اعتماد شما به این مرکز سپاسگزاریم، امیدواریم راهنمای خوبی برایتان باشیم.
پرسشگر گرامی، اگر انسان خدا شناس و خدا باور باشد عمل او دو بعدی است، یعنی حسن فاعلی و حسن فعلی دارد و خودش و عملش به سوی خدا بالا می رود و اگر خدا را نشناسد و کافر باشد، عملش یک بعدی است و تنها حسن فعلی خواهد داشت. حسن فاعلی ( خوب و شایسته بودن نیت و انگیزه عمل که همان قرب الهی است) عمل انسان را آن جهانی می کند و جنبه ملکوت می یابد و صورتی پیدا می کند که در آن جهان مایه بهجت و سرور و لذت و سعادت او گردد. مقبولیت عمل در نزد خداوند هم معنایش همین است که این عمل در آخرت عامل سعادت و شادمانی و لذت صاحبش گردد . مشکل آنجا است که حسن فعلی ( خوب و شایسته بودن خود عمل ) برای پاداش اخروی عمل کافی نیست بلکه حسن فاعلی ( انگیزه الهی و نیک داشتن )هم لازم است . ایمان به خدا و روز قیامت شرط اساسی و لازم برای حسن فاعلی است و این شرطیت ذاتی و تکوینی است نه قرار دادی و اعتباری . ممکن است کسی بگوید برای حسن فاعلی لازم نیست حتما قصد تقرب به خداوند در کار باشد بلکه اگر کسی عمل خیری را به انگیزه وجدان و عطوفت و رحمت قلبی و رقت و دلسوزی برای خلق خدا انجام دهد کافی است . به عبارت دیگر انگیزه انسان دوستی برای حسن فاعلی کافی است . همین که انگیزه انسان منافع خودش نباشد عمل حسن فاعلی پیدا می کند، خواه انگیزه خدا باشد و یا انسانیت . در پاسخ به این پرسش می توان گفت: ما در عین حال که می پذیریم فرقی ندارد انگیزه خدا باشد و یا انسانیت، چون انسان ها هم بندگان خدای هستند، معتقدیم عملی که به منظور احسان و خدمت به خلق و انسانیت انجام گیرد با عملی که انگیزه اش خود و خودیت است یکسان نیست و خداوند چنین کسانی را بدون اجر نمی گذارد . در برخی احادیث بیان شده که مشرکانی مانند حاتم طایی به خاطر کارهای خیری که در دنیا انجام داده اند در آخرت معذب نخواند بود و یا در مجازات آنها تخفیف داده می شود . علاقه به خیر و عدل و احسان از آن جهت که خیر و احسان و عدل است بدون هیچ شائبه دیگری ، نشانه ای است از علاقه و محبت ذات جمیل الهی و بعید نیست این گونه افراد واقعا و عملا در زمره اهل کفر محشور نگردند هر چند با زبان منکر خدا باشند . یعنی در عمق وجدان این افراد نوری از معرفت به خدا وجود دارد و در اعماق وجودشان به خدا معتقدند و انکارشان در واقع انکار موجود موهوم و غیر واقعی است که آن را به جای خدا تصور کرده اند .1
موفق و موید باشید، بازهم با ما سخن بگویید.
پی نوشت
1.ر. ک : عدل الهی ، شهید مطهری ، بخش 8 ، عمل خیر از غیر مسلمان