عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت تبیین کرد؛

الزامات مهدویت‎پژوهی

عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت گفت: بسیاری از شناخت‎ها و علمی که نسبت به امام مهدی(عج) داریم روایاتی است که از سوی معصومین وارد شده و طبیعتاً باید شناخت درستی از این احادیث داشته باشیم.

مطالعات مهدویت‎ پژوهی و آینده‎نگری از پرمخاطب‎ترین مطالعات و در عین حال از پژوهش‌های چالش برانگیز است که وجود اختلافات فراوان بین محققان این حوزه نشان از چالشی بودن آن دارد، از این رو برای درک درست مهدویت و مهدویت‎پژوهی و همچنین الزامات پژوهش در این حوزه، گفتگویی با حجت‎الاسلام ملکی‎راد عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت انجام شده است که توجه خوانندگان محترم را به آن جلب می‎کنیم.

حجت‎الاسلام ملکی‎راد با اشاره به لزوم داشتن تخصص کافی برای کسانی که خواستار پژوهش در این زمینه هستند، بیان داشت: برای تبیین بهتر بحث و بررسی الزامات مهدویت‎پژوهی، باید ببینیم مهدویت از چه ابعاد و زوایایی برخوردار است، تا از این طریق به مهارت‌ها و ویژگی‌های لازم برای پژوهشگر در این حوزه برسیم.

وی ادامه داد: مهدویت‎پژوهی ابعاد مختلفی دارد که می‌توان آن را در چهار حیطه ۱.اعتقادی و کلامی ۲. قرآنی و تفسیری ۳. حدیثی ۴. تاریخی، تقسیم بندی کرد.

مهدویت‎پژوهی از بعد اعتقادی و کلامی

وی در تشریح مهدویت از دیدگاه اعتقادی و کلامی خاطر نشان کرد: برای شناخت مهدویت از نظر اعتقادی و کلامی پژوهشگر لازم است ابتدا معرفت و شناخت درستی از نظام هستی و خدای متعال داشته باشد، خصوصاً بعد هدایت گری الهی و در راستای آن، شناخت درستی از نبوت و امامت عام داشته باشد.

این پژوهشگر مهدویت افزود: بنابراین از بعد کلامی آن مبنای کلامی که به صورت مستقیم مرتبط با بحث مهدویت است، بحث معرفت و شناخت نسبت به امامت است و اگر به زیارت‌نامه‎های امام توجه کنید می‌بینید در این ادعیه از خدا می‌خواهیم یک معرفت خوب نسبت به امام به ما بدهد. این بحث در امامت عام مطرح است در امامت خاصه علاوه بر شناخت امامت عام، معرفت نسبت به ویژگی‌های خود حضرت هم لازم است، مثلاً اینکه اصل غیبت چیست؟ از سؤالاتی است که در این زمینه مطرح است،بنابراین پژوهش راجع به مهدویت باید از بعد کلامی نسبت به خداوند و امامت برخوردار باشد.

مهدویت‎پژوهی از بعد قرآنی و تفسیری

عضو هیأت علمی پژوهشگاه در تشریح بعد قرآنی و تفسیری مهدویت اظهار داشت: اگرچه ما راجع به امامت عام و خاص آیه ای که الفاظش تصریح شده باشد نداریم لکن برخی از آیات به امامت مهدویت تأویل شده‌اند مانند آیه ۵۵ سوره نور:

«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا ۚ وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِکَ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‌اند وعده داده است که البتّه آنان را در زمین جانشین کند; چنان که آنانى را که پیش از ایشان بودند جانشین کرد، و حتماً دین آنان را که برایشان پسندیده است به سودشان استقرار بخشد و قطعاً ترس آن‌ها را تبدیل به امنیّت سازد، در حالى که مرا پرستش می‌کنند و هیچ چیزى را شریک من قرار نمی‌دهند; و کسانى که بعد از آن کفر بورزند اینان خود فاسقانند.

که به حکومت امام مهدی(عج) و عصر ظهور تأویل شده بنابراین مهدویت پژوه باید آیات مهدویت را بشناسد.

مهدویت‎پژوهی از بعد حدیثی

حجت‎الاسلام ملکی‎راد در تشریح بعد حدیثی این بحث نیز بیان داشت: بسیاری از شناخت‎ها و علمی که نسبت به امام مهدی(عج) داریم علاوه بر دلیل عقلی که بخش کمی از مباحت را دربرمی‎گیرد، روایاتی است که از سوی معصومین وارد شده و طبیعتاً در این بعد مهدویت پژوه باید شناخت درستی از این احادیث داشته باشد.

وی ادامه داد: در روایات چند نکته باید بررسی شود:

۱. شناخت رجال حدیث: به طور کلی در مباحث اعتقادی و کلامی لازم است که روایات مهدویت را مورد جرح و تعدیل قرار دهیم و رجال را بررسی کنیم و علی‌الخصوص لازم است رجال احادیث مهدویت مورد بررسی قرار گیرد.

۲. شناخت موقعیت سیاسی و اجتماعی جامعه و شرایط صدور حدیث و زمان شناسی حدیث.

۳. بررسی بعد تاریخی حدیث: این مسئله بسیار مهم است و بخشی از اظهار نظرهای افرادی که الزامات مهدویت‎پژوهی را کمتر مراعات کرده‌اند و آسیب‌هایی را متوجه مهدویت می‌کنند ناشی از بعد تاریخی است

نکاتی در باب مهدویت‎پژوهی

این پژوهشگر حوزه مهدویت‎پژوهی در پایان به ذکر چند نکته در این حیطه پرداخت و افزود، در بحث مهدویت‎پژوهی چند نکته را باید مدنظر داشته باشیم:

۱. اولین نکته شناخت فرقه های انحرافی است، اندیشه مهدویت ریشه در عمق تاریخ اسلام دارد اگر به روایات توجه بفرمایید می‌بینید از خود پیامبر تا ائمه بعد از او رواج داشته است. و این نکته باعث شده برخی از جریان‌های سیاسی و اجتماعی از این اندیشه سوءاستفاده کنند و مهدی را تطبیق بدهند بر افرادی که مدعی هستند می‌توانند رهبر آن‌ها باشند، مانند مهدویت محمد بن حنفیه، طبیعتاً شناخت این مسئله در اصل مهدویت‎پژوهی لازم است.

۲. شناخت جریانات سیاسی و اجتماعی که در ارتباط با علائم ظهور نکاتی را مطرح کرده‌اند.

۳. بحث زندگی پنهانی آن حضرت است که در هنگام اتمام ائمه مخصوصاً از امام دهم به بعد شرایط را برای زیست پنهانی حضرت ایجاد می‌کنند.

۴. بایستی برای شناخت مهدویت سه مدرسه را خوب تحلیل کنیم. ائمه در سه مدرسه و مکتب حضور داشته‌اند مدرسه کوفه، مدرسه مدینه و مدرسه سامراء که تعدادی از ائمه ما به شکلی زندانی بودند در لشگرگاه و خود شناخت این وضعیت بسیار می‌تواند در مسئله مهدویت موثر باشد، یعنی چه عواملی باعث تشکیل مدرسه سامرا شده و چه عاملی باعث سخت گیری عباسی‌ها در مدرسه سامرا شده است.

۵. نکته بعدی بحث غیب صغری و نواب حضرت در غیبت صغری است که باید بررسی شود.

۶.توقیعات و دستورالعمل‌هایی که از حضرت رسیده، یعنی بررسی اسناد این دستورها و توقیعات.

۷. در غیبت کبری ویژگی‌هایی هست، نحوه تعامل حضرت در جامعه اسلامی در غیبت کبری چگونه است و آیا امام در این غیبت هدایت تشریعی دارد؟

۸. آیا اگر کسی در مکاشفه با امام ملاقات کند برای مردم حجت دارد یا خیر؟ و یا بحث نیابت عام چگونه است و نواب عام آن حضرت یعنی مراجع تقلید و رهبران دینی باید چه خصوصیاتی داشته باشند و در اینجا بحث ولایت فقیه و تشکیل حکومت مطرح می‌شود.

۹. توجه به روایات علائم ظهور که بحث مهمی است، آیا واقعاً همه نشانه‌ها باید دیده شود؟

۱۰. در روایات یک صفت ویژه ای را راجع به حضرت داریم و آن صفت قائم است و سؤال این است که قائم کیست و آیا خود حضرت است یا نه هر کسی که قیام کند؟

۱۱. تفاوت نشانه های ظهور و نشانه های قیامت چیست؟

۱۲. بررسی انگیزه حکام بنی‌امیه و بنی عباس که برخی نشانه‌ها را بر برخی افراد نسبت می‌دادند چیست؟ مانند روایات سود (پرچم سیاه) که آن را به ابومسلم نسبت داده‌اند.

وی اضافه کرد: این‌ها نکاتی است که مهدویت پژوه در پژوهش‌های خود باید این مسائل را بررسی کرده و نسبت به آن‌ها اشراف داشته باشد، زیرا پژوهش در این حیطه بدون شناخت کافی از علل و عوامل سیاسی اجتماعی جامعه در دوران‌های مختلف و فشارهایی که بر ائمه وجود داشته میسر نیست