استفاده از تجهیزات بروز در صنعت لبنیات ، همچون انواع شیردوش های صنعتی ، دستگاه های نگهداری شیر و دستگاه های تولید مواد لبنی می تواند، تاثیر بسزایی در کیفت محصولات تولیدی و همچنین کاهش استرس دام ها داشته باشد . همین کاهش استرس سبب بهبود عملکرد دام ها شده و سبب بهبود شیردهی در آن دام خواهد شد.

در ادامه به بررسی فرایند تولید مواد لبینی از استخراج با استفاده از دستگاه شیردوش تا ارائه به مصرف کننده خواهیم پرداخت .
 

مراحل پیش از تولید مواد لبنی

تهیه شیر مناسب نیازمند فراهم اوردن شرایط مناسب برای دام می باشد. این شرایط در وحله ی اول شامل مهیا کردن تغذیه ی مناسب برای دام ، پاک سازی محیط نگهداری ، تهویه محیط و … می باشد . استفاده از مواد غذایی مناسب در کیفیت شیر تولیدی نیز بسیار موثر خواهد بود. نهاده های دامی مشخصی برای انواع نژاد های دامی بخصوص گاو و گوسفند موجود می باشند که بر اساس جیره ی تعریف شده در دامداری باید در اختیار دام ها قرار گیرند. عدم بهره گیری از این نهاده های دامی بدون شک تاثیری منفی در میزان شیردهی دام خواهد داشت.

ایجاد تهویه ی مناسب در محیط دامداری نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. تهویه سبب گردش هوا در دامداری میشود که در تنظیم دمای دامداری نیز نقش موثری دارد. وجود گازهای ناشی از فضولات دام ها بخصوص گاو در گاوداری می توان مشکلات بسیار زیادی را ایجاد کند که تهویه ی مناسب امکان خارج کردن این گازها را فراهم میکند .

پس از فراهم کردن شرایط مناسب برای دام ، نوبت به شیردوشی می رسد. در واحد های صنعتی ، شیردوش گاو به صورت ردیفی و در سالن های شیردوشی قرار دارد. این شیردوشها دارای لاینرهای مختلفی بر روی خرچنگی های مخصوص می باشند که امکان شیردوشی اتوماتیک ، بدون آسیب به پستان دام و بدون ایجاد هرگونه صدا و استرس در دام را فراهم میکنند. 

در زمان شیردوشی پستان دام به موادی مخصوص اغشته میشود تا حساسیت در آن ایجاد نشده و همچنین از عفونت احتمالی آن جلوگیری کنند. سپس لاینرها متصل شده و با سرعت مناسب به صورت نبضی شروع به شیردوشی میکنند. این دستگاه ها دارای سیستمی مخصوص می باشند که امکان توقف اتوماتیک شیردوشی را فراهم میکنند. با کاهش میزان شیر خروجی ، دستگاه تشخیص اتمام شیردوشی را میدهد و بدین ترتیب دستگاه شیردوشی را متوقف میکند.
این عمل از اسیب به پستان دام جلوگیری کرده و از سویی دیگر استرسی نیز به دام وارد نمیکند . دقت کنید که این دستگاه ها به صورت نبضی شیردوشی میکنند و وکیوم نیستند. وکیوم باعث اسیب جدی به دام خواهد شد.

برای شیردوشی از گوسفند و بز نیز شرایطی مشابه وجود دارد. شیردوش گوسفند نیز با شرایطی مشابه امکان شیردوشی با کمترین اسیب را ایجاد میکند. برای شیردوشی از این دام وجود حفاظ یا فردی برای نگهداشتن  دام الزامی می باشد.

شیردوشی از گوسفند محدودتر از شیردوشی از گاو بوده چرا که این دام در بهترین نژاد و با بهترین شرایط نگهداری در 220 روز سال امکان شیردهی دارد در حالی که گاو بیش از 300 روز شیردهی دارد .

با اینکه این مقایسه با توجه به میزان خوراک و شرایط مخصوص نگهداری و خریداری نژاد های مختلف صحیح نمی باشد ولی می توان دلیل در دسترس بودن شیر گاو نسبت به شیر گوسفند را از این طریق نیز تفهیم کرد.
 

انتقال مواد لبنی به کارگاه

به منظور تولید مواد لبنی ، شیرهای دوشیده شده توسط بیدون های مخصوص حمل شیر به کارگاه ها منتقل می شوند، این مواد پس از انتقال در دستگاه های مخصوصی به نام شیر سرد کن قرار میگیرند.

این دستگاه امکان تنظیم دمای شیر در مقدار پایین را دارد بدین ترتیب از ایجاد باکتری های مضر در داخل شیر جلوگیری میکند و تا زمان اماده شدن خط تولید شرایط نگهداری مناسبی را برای شیر فراهم میکند. همچنین این دستگاه ها دارای یک دسته ی بلندی در داخل دستگاه هستند که به صورت مداوم توسط موتور موجود در دستگاه با سرعت بسیار اهسته می چرخد و از تجمع چربی شیر در دیوارها جلوگیری میکند .

پس از خروج شیر از شیرسردکن ، شیر جهت تولید مواد مختلف لبنی مورد استفاده قرار میگیرد. شیر پس از گرما دیدن توسط دستگاه پخت شیر ، با توجه به حجم تولیدی کارگاه به دو قسمت تقسیم میشود. قسمتی چربی گیری شده و خامه و شیر کم چرب و ماست کم چرب از ان تولید میشود . میزان استفاده از این روش بالا می باشد چرا که مواد تولیدی قیمت کمتری داشته و برای سلامتی نیز مناسب می باشند. 

چربی گیری از شیر توسط دستگاه های مخصوص سپراتور یا جداکننده که به دستگاه های خامه گیری معروف هستند انجام میگیرد. این دستگاه ها با طی فرایندهایی چربی شیر را به صورت کامل و یا باتوجه به درصد مشخص شده توسط کاربر جداسازی می کنند.

در مقابل شیر پرچرب برای تولید کره وارد قسمت دیگری از کارگاه می شود. کره و دوغ در این مرحله تولید شده و بخشی از شیر نیز به صورت شیر پرچرب و ماست پرچرب به بازار عرضه میشود .

فرایند تولید کره در کارگاه های نه چندان بزرگ با استفاده مشک های برقی می باشد. در این دستگاه ها باید ماست همراه با اب در داخل دستگاه قرار گیرد. در نتیجه شیر پس از ورود به این مرحله به ماست تبدیل میشود و سپس در داخل دستگاه کره گیر قرار میگیرد. پس از این ماست و اب مخلوط شده و به وسیله ی انبر داخل دستگاه مشک برقی به صورت مداوم هم زده میشوند . بدین ترتیب کره از ماست جدا شده و مواد باقی مانده به صورت دوغ از دستگاه خارج میشوند.
استفاده از تجهیزات مدرن در این کارگاه ها در بهبود بهداشت و سلامت مواد تولیدی و افزایش کیفیت آنها بسیار تاثیر گذار می باشد. توجه به بهداشت در وحله ی اول در دستگاه های پخت شیر مهم می باشد چرا که در این مرحله باکتری های مضر و خطرناک با دمادهی مشخص از روی شیر برداشته شود تا محصول نهایی تولیدی از نظر بهداشتی کیفیت بالایی داشت باشد.
 

نتیجه گیری :

شرط تولید مواد لبنی با کیفیت توجه به اجرای صحیح اصول و استانداردهای موجود از مرحله ی اول که نگهداری و تغذیه ی دام است تا اخرین مرحله یعنی بسته بندی دام ، می باشد . توجه به این استانداردها در میزان تولید مواد لبنی و بالطبع سود حاصله از ان نیز تاثیر گذار است و بدین ترتیب کاربر در صورتی که به فکر افزایش درامد خود می باشد باید شرایط استاندارد حاکم بر تک تک قسمت های ممکنه را در نظر گرفته و اعمال نمیاد .