این که گفته می شود اسلام دین جامع و کامل است، با احتساب عقل است یا منهای عقل؟ و اساسا عقل، شرط دین است یا شرط (جزء) دین؟

در ابتدا باید گفت که هدف دین هدایت و راهنمای انسانها به سرمنزل مقصود و قرب الهی و سرای ابدی است و دین اسلام در این مورد دینی کامل و جامع است و توان برآورده سازی تمام نیازهای انسان در پیمودن این را را دارد.
عقل در این دین از جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوری که ایمان آوردن بدین دین بشرط عرضه دلایل عقلی از طرف آن است به عبارت دیگر این دین ، دینی است که به پیروان خود امر می کند که این دین را تنها با دلیل عقلی می توانند بپذیرند. بر خلاف دینی مانند مسیحیت ( البته صورت تحریف شده و کنونی آن ) که به پیروان خود می گوید اول ایمان بیاورید تا پس از آن به فهم دست یابید و جمله معروف بزرگان آن این است که « ایمان بیاور تا بفهمی ». در حالی که دین اسلام اصلا با این طرز فکر سر ناسازگاری دارد. اسلام ما را از پیروی و تقلید در اصول دین منع می کند و به ما دستور می دهد که اصول این دین را باید خودمان به کمک عقل و دلایل عقلی بدست آوریم.
از سوی دیگر ،‌ تمام احکام این دین به شرط عقل داشتن و حضور عقل است. اصلا تکلیف و عبادت و پرستش خدا در این دین بدون عقل معنا ندارد.
عقل شرط دین است از آن رو که بدون آن نمی توان وارد قلمرو دین اسلام شد و از دیگر سو ، عقل شطر و جزء دین است از آن رو که از آن قابل انفکاک نیست.