بحر مسجور(درياي افروخته) چيست و در كجا واقع است؟

سوره طور، آيه 6: «وَ البَحرِ المَسجُورِ»

براى «مسجور» دو معنى در لغت ذكر شده: يكى «برافروخته» و ديگرى «مملو». راغب در مفردات مى‏ گويد: «سجر» (بر وزن فجر) به معنى شعله ‏ور ساختن آتش است، و آيه فوق را نيز به همين معنى مى ‏داند، او سخنى از معنى دوم به ميان نياورده، ولى مرحوم طبرسى در مجمع البيان، نخستين معنى را همين معنى ذكر مى ‏كند، و در بعضى از كتب لغت نيز به آن اشاره شده است.
آيات ديگر قرآن، نيز معنى اول را تاييد مى ‏كند، چنان كه در آيه 71 و 72 سوره مؤمن مى‏ خوانيم:‏ «يُسْحَبُونَ فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ‏».
در سخنان امير مؤمنان على (ع) در داستان «حديده محماة» به برادرش عقيل نيز مى‏ خوانيم كه فرمود: أ تان من حديدة احماها انسانها للعبه و تجرنى الى نار سجرها جبارها لغضبه‏؛ [1] آيا از آهنى كه انسانى به صورت بازيچه آن را گداخته است ناله مى‏ كنى، ولى مرا به سوى آتشى مى‏ كشانى كه‏ پروردگار آن را از خشمش برافروخته”؟!

اما اين «بحر مسجور» و درياى برافروخته كجاست؟ بعضى گفته ‏اند همين اقيانوس هاى كره زمين ما است كه در آستانه قيامت، برافروخته مى‏ شود و سپس منفجر مى ‏گردد، چنان كه در آيه 6 سوره تكوير آمده: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ‏»؛  هنگامى كه درياها برافروخته مى ‏شود. و در آيه 3 سوره انفطار مى‏ خوانيم: «وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ‏»؛ هنگامى كه درياها منفجر و شكافته مى ‏شود.
ولى بعضى ديگر آن را به دريايى از مواد مذاب كه در دل كره زمين است تفسير كرده ‏اند، در حديثى كه در تفسير عياشى از امام باقر (ع) نقل شده نيز شاهدى بر اين معنى است، در اين حديث آمده است كه  «قارون» در بحر مسجور عذاب مى ‏شود[2]. در حالى كه مى ‏دانيم كه قرآن مجيد مى ‏گويد” قارون و خانه و گنجهايش در اعماق زمين فرو رفت:” فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ‏ (قصص 81).
اين دو تفسير با يكديگر منافات ندارد و ممكن است آيه فوق قسم به هر دو باشد، چرا كه هر دو از آيات خداوند و شگفتي هاى بزرگ اين جهان است.

پي نوشت:

[1] نهج البلاغه، خطبه 224. [2] نورالثقلين، ج 5، ص 138.

تفسير نمونه، ج‏22، ص 414.