تاثیر غذا بر اخلاق

اولین و مهمترین شرطی که اهل معرفت برای سالکین و مؤمنین در رسیدن به کمال و بلکه

انسانیت بر می شمارند، موضوع رزق حلال، تأمین معیشت از طریق لقمه حلال و کسب حلال

است. لقمه حرام علاوه بر این که بر شخصیت خود فرد اثر سوء می گذارد و باعث تاریکی و

قساوت قلب می شود، بر فرزندان و نسل آدمی نیز همین تأثیر را منتقل می نماید.

تأثیر لقمه در روایات

براى لقمه حرام در روایات آثارى بیان گشته است که به برخى اشاره مى نماییم:





عدم استجابت دعاها، عدم قبولى نماز، پذیرفته نشدن اعمال صالح، عدم استشمام بوى

بهشت، تضعیف ایمان، اخراج از صیانت الهى، کاهش رزق حلال، خروج از ولایت پیامبر (ص)

و اهل بیت (ع)، حسرت در روز قیامت، لعن ملائکه، کوردلى.





در مقابل لقمه حلال هر چند رنگین نباشد، موجب نورانیت دل و استجابت دعا و آمرزش و

حفاظت الهى مى  گردد ،



(میزان





 الحکمه،

ج 2 ، ص 480)

معنای لقمه حرام

لقمه حرام معنای گسترده ای دارد و منظور از آن خصوص غذا نیست بلکه منظور هر نوع

استفاده بردن از چیزی است که از راه موازین شرعی و احکام الهی به دست نیامده باشد،

چه از راه دزدی باشد یا رشوه یا کلاهبرداری یا کم کاری یا خمس و زکات ندادن یا بدون

اجازه صاحبش دست بردن و تصرف کردن.

البته باید توجه داشت تأثیر لقمه حرام در حد زمینه و اقتضا است نه علت تامه؛ یعنى

آن که زمینه را براى برخى گرایش هاى ناروا فراهم مى آورد نه آن که از انسان سلب

اختیار کند. چه بسا فرزندى که از پدر و مادر کافر به وجود مى آید ولى راه خیر در

پیش مى گیرد، چون با اختیار و فطرت خویش به سوى کمال حرکت مى کند بنابراین انسان مى

تواند با اختیار و معرفت خویش و جبران گذشته ها این نقیصه را جبران کند. و خداوند

نیز هم آمرزنده است و هم جبران کننده. آنچه مسلم است این است که لقمه حرام بر عنصر

وراثت در شخصیت انسان موثر است اما این تاثیر به حدى نیست که اختیار را از انسان

سلب کند بلکه تنها مسیر رسیدن به کمال معنوى را نزدیک یا طولانى مى  کند. به

عبارت دیگر آهنگ و میزان گرایش به سمت نیکی ها و بدی ها را کمتر یا افزونتر مى سازد

و در نتیجه کسى که با وجود چنین عواملى راه درست را در پیش گیرد از پاداش افزونترى

بهره مند خواهد شد زیرا با دشوارى و تلاش بیشترى این راه را پیموده است. مانند بچه

ای که به قصد خرید برای منزل، پدر و مادر پولی به او می دهند اما در طول مسیر

خوراکیهای مختلف چشمان او را به خود جلب می کنند، بچه می تواند تمام یا مقداری از

آن پول را صرف خرید خوراکی برای خود کند و یا خویشتن داری کند و آن پول را صرف خرید

ما یحتاج منزل کند. اما باید بداند اگر آن پول را صرف خرید خوراکی برای خود نماید

نتیجه اش این می شود که از سوی پدر و مادر مورد مؤاخذه و تنبیه قرار خواهد گرفت چرا

که خلاف خواسته آنان عمل نموده است.

نحوه تأثیر لقمه حرام

مسلم این است که لقمه حرام در شخصیت و اخلاق انسان مؤثر است، لیکن چگونگى تأثیر آن

به نحو علت معد و شرطى است، نه علت ایجابى و ایجادى. از این رو تأثیر به گونه اى

نیست که اختیار را از انسان سلب کند بلکه تنها مسیر رسیدن به کمال معنوى را نزدیک

یا طولانى مى کند. به عبارت دیگر آهنگ و میزان گرایش به سمت نیکى ها و بدى ها را

کمتر یا افزونتر مى سازد. مانند خوراکیهای سر راه بچه مسیر انسان برای رسیدن به

کمالات معنوی و اخلاقی را نا امن و پیمودن آن را مشکل می نماید ولی به اختیار انسان

آسیبی وارد نمی کند. چرا که انسان در انتخاب راه شقاوت و سعادت مختار است. با توجه

به آیه



27



سوره آل عمران که مى فرماید: تُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ

الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَىِ خداوند زنده را از مرده

و مرده را از زنده خارج مى سازد. مى توان دریافت که عوامل وراثتى آزادى و اختیار را

از انسان نمى گیرد زیرا چه بسا انسانهاى زنده دل که از انسانهاى مرده دل پدید آیند

و برعکس (تفسیر نمونه ذیل آیه(.

علم به حرام شرط اصلی اثر گذاری

نکته دیگر این است که آثار وضعی لقمه حرام، مال و غذای مشکوک مربوط به صورت علم و

آگاهی است و اگر در صورت عدم آگاهی هم اثر وضعی باقی باشد، کم رنگ تر و کم اثر تر

است و با اعمال نیک و نیت خوب و عبادات از بین می رود – پس در عین حساس بودن و

مراقب بودن باید از وسواس و بدبینی و جستجو در این مورد پرهیز کرد و تا زمانی که

علم به حرام بودن نداریم از بدبینی و ترتیب اثر دادن پرهیز کنیم.

بنابراین لقمه حلال یا حرام هر دو جزء علت است نه تمام علت لذا گاهی از انسان های

پاک مانند پیامبران و امامان، فرزندان ناشایست به دنیا می آیند مانند پسر نوح و

جعفر کذاب پسر امام حسن عسکری(ع) و گاهی از افراد ناشایست فرزندان پاکی به دنیا می

آیند.

تأثیر پرخوری بر اخلاق

در تعبیرات اخلاقى اسلام آمده است که «ما مَلأَ آدَمى

وِعاءً شَراً مِن البَطن – انسان هیچ ظرفى را به بدى ظرف شکم پر نکرده

است (بحار 36/ 330) کم که پر شد راه فهم مسدود مى شود، انسان پرخور هرگز چیزفهم

نیست و هرگز به اسرار و باطن عالم پى نخواهد برد.

شکمبارگى، بى ارادگى و خمودى مى آورد و رعایت اعتدال در خوردن، سلامتى، طول عمر و

نورانیت دل مى بخشد. خوردن بیش از حدّ، هم روح را سرگرم مى کند تا غذاى زاید، هضم

شود و هم بدن را به سوخت و ساز بیشترى وادار مى سازد و سرانجام انسان را زودتر از

موعد از پا در مى آورد، نوعاً انسانهاى پرخور، عمر طولانى ندارند.

زیاده روى در خوردن، بر کسالت و خواب مى افزاید. وقتى اصحاب رسول خدا (ص(حضور

آن حضرت شرفیاب مى شدند، حضرت از آنان مى پرسید: «هَل مِن مُبشّرات

–



شب گذشته چه خوابى دیدید که موجب بشارت باشد؟. کافى 8/ 90.»

انسان مى خوابد که چیز بفهمد نه آنکه زیاد بخورد تا بیشتر بخوابد.

شخصى در محضر رسول خدا (ص) آروغ زد، حضرت فرمود: کمتر بخور شایسته نیست انسان آنقدر

بخورد که وقتى در جمع دیگران نشسته آروغ بزند «أَقصِر مِن

جِشائک فَإِنّ أَطول الناس جُوعاً یَوم القیامة أکثرهم شَبعاً فى الدنیا

–



گرسنه ترین افراد در قیامت کسانى هستند که در دنیا سیرترین افراد بودند

(وسائل الشیعه 61/410)

در حالات امیر مؤمنان (ع) نقل شده که حضرت روزى به باغبانش فرمود غذایى دارى؟ عرض

کرد: غذاى ساده اى دارم که شایسته شما نیست، از کدوى بى روغن غذایى تهیه کرده ام

فرمود حاضر کن حضرت دستها را شست و آن غذا را میل فرمود سپس به شکم خود اشاره کرد و

گفت شکمى که با این غذاى ساده سیر مى  شود بدا به حال کسى که شکم او وى را به

آتش ببرد(الکنى و الألقاب 3/ 138)

برای مطالعه بیشتر در زمینه تأثیر لقمه حرام بر انسان می توانید به کتب زیر مراجعه

نمایید:

1. نقطه های آغاز در اخلاق اسلامی، ص 106

2. معراج السعاده، ص 440

3. میزان الحکمه، ج 2، ص 372