پرسشگر گرامی برای اینکه بتوانم بهتر سوال شما را بررسی کنم نیاز به اطلاعات بیشتری درباره ویژگی های شخصیتی فرزند شما دارم.پرسشگر گرامی با توجه اطلاعات کلی که شما در اختیار ما قرار دادید، به بررسی سوال شما می پردازیم:پرسشگر گرامی زمانی که فرزند شما نماز خود را نمی خواند بهتر است به جای اینکه او را مورد خطاب مستقیم قرار دهید، به صورت غیر مستقیم به او تذکر دهید که نماز خود را بخواند. به عنوان مثال از او بپرسید (مثلا) حسین جان من نمازم را خواندم و یا اینکه از همسرتان بخواهید جلو او از شما بخواهد که نماز خود را بخوانید. با ذکر این مطالب کوتاه نکاتی را در ادامه درباره تربیت دینی کودک بیان می کنم:
یکی از مسائلی که متاسفانه توسط والدین و مربیان تربیتی مورد توجه قرار نمی گیرد، عدم توجه به درونی سازی ارزش های دینی در فرد است. گرچه فرد در دوران کودکی با دریافت محرک های بیرونی اقدام به انجام تکالیف الهی می کند اما رفته رفته برنامه تربیتی باید به گونه ای تنظیم شود تا انگیزه های درونی رفتار او را شکل دهد. باید بکوشیم حس و رغبت کودک به مرور زمان نسبت به تکالیف عبادی، به انگیزه و خواست درونی تبدیل شود و این علاقه از درون بجوشد، نه اینکه صرفاً در حد اطلاعات دینی باقی بماند. تا زمانی که ارزش های دینی در فرد درونی سازی نشده است در زمینه تربیت دینی او به توفیق چندانی دست پیدا نکرده ایم. به بیان دیگرزمانی تربیت دینی محقق می شود که ارزش های اسلامی در فرد درونی شود. پرسشگر گرامی به نظر می رسد با درونی کردن آموزه های دینی در فرد مورد نظر؛ می توانید در تغییر این حالت او گام موثری بردارید. هر چه سن کودک شما بالاتر می رود باید رفته رفته محرکهای بیرونی کم شود و انگیزه های درونی جای آن را بگیرد.به نظر شما چگونه می توان آموزه های دینی را در کودک درونی کرد؟ در زیر به نکاتی اشاره می شود که در درونی سازی ارزشها موثر است:
1. به یاد داشته باشید: امر تربیت به صورت تدریجی شکل می گیرد، بنابراین توقع نداشته باشید که با بکارگیری شیوه های مختلف تربیتی فرد مورد نظر یک شبه تغییر اساسی پیدا کند؛ بلکه باید این امر با صبر و حوصله انجام پذیرد و باید از هرگونه عجله و برخوردهای تند و غیر تربیتی پرهیز شود.
2. از شیوه های تربیتی غیر مستقیم استفاده کنید. در این شیوه به جای اینکه محتوای تربیتی به صورت مستقیم به مخاطب انتقال داده شود؛ به صورت غیر مستقیم مخاطب در معرض پیام های تربیتی قرار می گیرد. تهیه و اهدا کتبی که درباره مسائل دینی می باشد؛ نوشتن روایاتی که درباره شناخت و عبادت خداونداست و قرار دادن آن در جایی که مخاطب با آن روبرو شود و یا و انجام هر چیزی که احتمال می دهید در تشویق او برای ترک اینگونه رفتارها مفید است؛ می تواند در این میان نقش موثر داشته باشد.
3. به این نکته توجه کنید کودکان بیش از آنکه از گفتار و امر ونهی ما تاثیر پذیرند از رفتار ما سر مشق می گیرند. از اینرو لازم است در مهم ترین گام با تمام وجود نسبت به انجام دادن دستورات دینی، اطرافیان کودک جدیت داشته باشند به گونه ای که کودک احساس کند مهم تر از انجام دادن دستورات دینی موضوع دیگری در زندگی اطرافیانش وجود ندارد.
4. در دعوت او به انجام دادن دستورات دینی از زبان تهدید و اجبار استفاده کنید، بلکه باید از طریق ملاطفت و مهربانی او را به انجام دادن دستورات دینی دعوت کنید.
6. به یاد داشته باشید موفقیت در امور تربیتی در دراز مدت و به صورت تدریجی نتیجه می دهد، بنابراین لازم است برای تربیت ایشان برنامه ای تنظیم کنید و به صورت مرحله ای عمل کنید. به عنوان مثال در ابتدا لازم نیست کودک را برای نماز صبح بیدار کنید، بلکه فقط از او بخواهید نماز های ظهر، عصر، مغرب و عشاء را بخواند. در مرحله بعد زمانی که کودک از خواب بیدار می شود با در نظر گرفتن شرایط کودک از او بخواهید نماز را بخواند و در مرحله پایانی از کودک بخواهید قبل از طلوع آفتاب نماز خود ر ا بخواند. در یک کلام به صورت تدریجی عمل کردن یکی از موضوعات ضروری موفقیت در این کار است.
7.همراه کردن انجام دادن دستورات دینی، با مسائلی که کودک به آن علاقه دارد، یکی دیگر از موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. به عنوان مثال زمانی که با کودک به نماز جماعت می روید، او را به پارک ببرید و به او اجازه دهید برای مدتی در پارک مشغول بازی شود.
8. تهیه عکس های کودکانه از مراسمات مذهبی و توضیح آن برای کودک می تواند نقش زیادی در علاقمند کردن کودک به مراسمات مذهبی داشته باشد.
9. از داستان برای انتقال مفاهیم دینی به کودک استفاده کنید. کودک زبان داستان را بهتر از هر چیز دیگری درک می کند.تعریف داستان هایی درباره دستورات دینی که متناسب با فهم کودک است می تواند راهگشا باشد. در ضمن خرید کتابهای مناسب و هدیه آن به کودک نیز تاثیر مثبت دارد.
10. سعی کنید برای دعوت کودک به انجام دستورات دینی به صورت مستقیم عمل نکنید و با دقت و ریز بینی او را به صورت غیر مستقیم به سمت آموزه های دینی هدایت کنید.
11.از تشویق در انتقال آموزه های دینی به کودک خود استفاده کنید. البته با رعایت نکاتی که در زیر به آن اشاره میشود:
الف)روشی که ما خواستار به کار بردن آن هستیم در روان شناسی تربیتی تقویت مثبت نامیده می شود. منظور از تقویت همان رویدادی است که بلافاصله پس از پاسخ حضور می‌یابد تا احتمال تکرار آن را از سوی فرد، افزایش دهد.
ب) در به کارگیری این روش باید مراقب باشید که در نظر کودک تشویق شما جایگاه اصلی را پیدا نکند و انگیزه او برای نماز خواندن فقط دریافت جایزه باشد. برای این منظور بهتر است در به کارگیری این روش نیز به صورت تدریجی عمل کنید.
ج) در ابتدای کار از تشویق پیاپی استفاده کنید، یعنی سعی کنید در هر بار نماز خواندن او را تشویق کنید.
د)به یاد داشته باشید کودک هر از چند گاهی نیاز به تشویق های مادی دارد، بنابراین حتی زمانی که او به صورت مرتب نماز می خواند از تشویق کردن او غافل نشوید. البته نباید در تشویق او زیادروی کنید.
ه) البته منظور از تشویق فقط تشویق مادی نمی باشد بلکه می توانید از انواع مختلف تشویق استفاده کنید. به عنوان مثال لبخند، بوسیدن ، در آغوش گرفتن کودک و… می تواند توسط شما به کار گرفته شود.
ز) پس از گذشت مدتی به صورت ناگهانی کودک را تشویق کنید. به عنوان مثال در طول یک هفته که فقط کودک را از طریق رفتار و گفتار خود تشویق کردید، به صورت ناگهانی برای کودک اسباب بازی مورد علاقه او را بخرید.
ی) به مرور زمان از تعداد تشویق های مادی کم کنید و فقط کودک را بوسیله شیوه های دیگر تشویق کنید.
12)کودک را همراه خود به مراسمات مذهبی ببرید تا در معرض آموزه های دینی قرار گیرد و با محیط های مذهبی آشنا شود.
13) رفتارهای ضد دینی محیط اطراف کودک را کاهش دهید.
14) اطلاعات خود را درباره ویژگی های کودک در طول دوران رشد را افزایش دهید. برای این منظور کتبی که درباره روان شناسی رشد نگاشته شده است، پیشنهاد می شود.
15)سعی کنید با خانواده هایی که دارای گرایشات مذهبی هستند بیشتر ارتباط بر قرار کنید.
16) برای اینکه والدین در برنامه تربیتی خود موفق باشند، لازم است با یکدیگر به صورت هماهنگ عمل کنند، چراکه عدم هماهنگی افرادی که در تربیت کودک نقش دارند تاثیرات بسیار منفی در تربیت کودک دارد. برای این کار لازم است والدین برنامه منسجمی برای تربیت خود تنظیم کنند و به هیچ عنوان ازآن تخطی نکنند.
17)سعی کنید نماز خود را همراه با او بخوانید. زمانی که برای نماز اماده می شوید با رفتارهای خود انگیزه خواندن نماز را در او ایجاد کنید تا همراه شما مشغول خواندن نماز شود.
18)یکی از مشکلات تربیتی ما ایرانی ها این است که تربیت ما کلامی است، یعنی اینکه در تربیت خود بیش از جد از زبان استفاده می کنیم و همین امر موجب آسیب به فرزدانمان می شود از این به بعد سعی کنید در تربیت خود کمتر از زبان استفاده کنید و بیشتر از شیوه های غیر مستقیم برای تربیت فرزند خود تلاش کنیم.
با در نظر گرفتن نکات بالا در پاسخ به سوال شما باید بگویم شما با در نظر گرفتن شرایط روانی و توان کودکتان می توانید برای دعوت فرزند خود به نماز از همین الان اقدام کنید، در ضمن لزومی ندارد او را به صورت دائمی به نمازخواندن دعوت کنید، هدف شما در این سن این باشد که کودکتان رفته رفته با نماز خواندن آشنا شود و با فضای ارتباط با خداوند انس بگیرد.
برادر گرامی در مورد روزه گرفتن دخترتان در مکاتبات بعدی با شما صحبت کرد.در ضمن در مورد توان بدنی دخترتان برای بنده بیشتر توضیح دهید وبگوئید آیا او می تواند روزه بگیرد یا نه؟
منبع: روان شناسی تربیتی اصول و کاربرد آن، جان ای گلاور، ترجمه علینقی خرازی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی