در
یک نگاه کلّى، قرآن انسان ها را نسبت به آخرت دو دسته مى کند:

دسته اى از مردم، زندگى دنیا را دوست داشته و به وراى آن توجّهى ندارند و در حقیقت
فرجام زندگى خود را در همین دنیا جست وجو کرده، خواستار عاقبت دنیوى اند. خداوند
براساس نظم و تدبیر حاکم بر جهان، به بعضى از خواسته هاى آنان در این دنیا پاسخ
داده است؛ امّا در سراى آخرت، سرافکنده و نکوهیده، وارد جهنم مى شوند!

در
مقابل، کسانى هستند که طالب آخرت اند و ایمان دارند که پس از زندگى دنیایى، حیاتى
ارزشمند و جاودانه وجود دارد و از این رو براى دستیابى به آن سعادت برین، در حدّ
خود تلاش مى کنند.

به
بیان دیگر، انسان ها یا دنیا خواه هستند یا آخرت طلب؛ خداوند در این دنیا، موانع را
از سر راه این دو گروه برمى دارد تا آنان به حرکت و سیر خود ادامه دهند و ابزارها و
وسایل کافى را نیز در اختیارشان قرار مى دهد؛ ولى این دو گروه یک فرجام نخواهند
داشت. آنان که دنیا را بر آخرت ترجیح مى دهند، فرجام تلخى در انتظارشان است و آنان
که آخرت را بر دنیا برترى داده اند، فرجام نیک و خوشى دارند.

قرآن مى فرماید:

مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ
ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً. وَ مَنْ أَرادَ
الْآخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْیُهُمْ
مَشْکُوراً. کُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما

کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً. انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ
وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلًا [1] ؛

«هرکس خواهان [دنیاى ] زودگذر است، به زودى هر که را خواهیم [نصیبى ] از آن
مى دهیم، آن گاه جهنم را- که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد- براى او مقرّر
مى داریم و هرکس خواهان آخرت است و نهایت کوشش را براى آن بکند و مؤمن باشد، آنان
[هستند] که تلاش آنها مورد حق شناسى واقع خواهد شد. هر دوى آنان را از اعطاى
پروردگارت مدد مى بخشیم، و عطاى پروردگارت [از کسى ] منع نشده است. ببین چگونه برخى
از آنان را بر برخى دیگر برترى داده ایم و قطعاً درجات آخرت و برترى آن بزرگ تر و
بیشتر است».

آیات یاد شده، بیانگر این حقیقت است که طالبان آخرت، عاقبت اندیش و آخر بین و
دوستداران دنیا، نزدیک بین، دنیا اندیش و محدودنگر هستند. از این رو، بر حسب نظام
تکوینى عالم، خداوند نتیجه کار و عمل هر کس را به اندازه خواسته اش به او خواهد
داد؛ اما فرجام نیک از آنِ کسانى است که دورنگر و آخرت اندیش اند.

گفت استر
با شتر کاى خوش رفیق
 

در فراز
و شیب در راه دقیق

تو نیایى
در سر و خوش مى روى
 

من همى
آیم به سر در چون غوى

من همى
افتم به رو در هر دمى
 

خواه در
خشکى و خواه اندر نمى

این سبب
را بازگو با من که چیست
 

یا بدانم
من که چون باید بزیست

گفت چشم
من ز تو روشن تر است
 

بعد از
آن هم از بلندى ناظر است

چون بر
آیم بر سر کوهى بلند
 

آخر عقبه
ببینم هوشمند

  ***

پس همه
پستى و بالایى راه
 

دیده ام
را وا نماید هم اله

هر قدم
را از سر بینش نهم
 

از عثار
و اوفتادن وا رهم

تو نبینى
پیش خود یک دو سه گام
 

دانه
بینى و نبینى رنج دام

یستوى
الاعمى لدیکم و البصیر
 

فى
المقام و النزول و المسیر [2]

[1]
اسراء( 17)، آیات 21- 18 ..

[2]
مثنوى معنوى، دفتر سوم، ابیات
1746- 1755.

محمدرضا کاشفى-سیدمحسن
دیباجى، دفتر دوم(فرجام شناسى) پرسش ها و پاسخ هاى دانشجویى، 1جلد، دفتر
نشر معارف – قم، چاپ: یازدهم، 1383.

(به نقل از: نرم افزار پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، دفتر دوم
– فرجام شناسی، بخش اول)