حال و روز شیعیان در دوران غیبت/ در میان پرندگان مانند زنبور عسل باشید!

وضعیت شیعیان در دوران غیبت

روشن است که آزمایش مؤمنان و غیر مؤمنان، در هر عصر و زمانی، از سنتهای الهی است و مخصوص دوره‌ی غیبت نیست و خداوند، هر شخص و گروهی را به چیزی امتحان می کند. این امت، پس از پیامبر و امامان علیهم السلام، به غیبت – حضرت مهدی(عج) – و بعضی چیزهایی دیگر مبتلا و آزمایش شده اند- و از آزمایش الهی نمی توان گریخت – چنانکه خدای تعالی می فرماید: (احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لا یفتنون و لقد فتنا الذین من قبلهم فلیعلمن الله الذین صدقوا و لیعلمن الکاذبین)(2)

از روایات معلوم می شود که مؤمنان در دوره‌ی غیبت گرفتار آزمایشهای بزرگی خواهند شد و همین روایات بیان می کند که چه کسی رستگار و پیروز و چه کسی زیانکار است. (3) رستگاری کامل جز برای دینداران ناب – مخلصین- و کسانی که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانیها و نادرستیها پیراسته شده است، برای کسی دیگر میسر نیست.(4)

وضع شیعه در زمان غیبت در روایات

از امیر مؤمنان علیه السّلام نقل است که رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود:«اى ابا الحسن بر خدا محقّق است این‌که اهل ضلال(گمراهان)را به بهشت داخل نماید»منظور رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله از این گفتار،مؤمنانى هستند که در زمان فتنه(فساد)بر امامت امام غایب و پوشیده شده از چشم‌ها،پابرجا بمانند،کسانى که به امامت امام زمان علیه السّلام اقرار کنند و به ریسمانش چنگ زنند و منتظر ظهورش باشند.آنان که صبر در مصایب دوران غیبت دارند و تسلیم اوامر ائمّه دین هستند و در اطّلاع از وضعیت امام غایبشان دچار گمراه ىشدند.حضرت امیر علیه السّلام مى‌فرماید:دلیل صحّت این تفسیر،این است که اگر خداوند، خورشید را که براى شناختن اوقات نماز،راهنما قرار داده است،در پشت پرده قرار دهد،در آن صورت براى مردم وجوب نماز خواندن در اوّل وقت موسّع(آزاد) مى‌شود تا براى ایشان،با برآمدن آفتاب وقت شناخته شود و یقین کند که ظهر شده است.

به همین نحو است براى کسى که منتظر خروج امام و چنگ‌زده به امامتش باشد، عمل به واجبات خداوند برایش موسّع است و با(رعایت)حدودش از او پذیرفته و از معناى آن‌چه که بر او واجب شده است،بیرون نمى‌شود،پس او صبرکننده و تحمّل شونده‌اى است که غیبت امامش برایش ضرر نمى‌رساند.(5)

امیرمؤمنان علیه السلام: در میان پرندگان مانند زنبور عسل باشید. همۀ پرنده‌ها او را ناتوان مى‌شمارند و اگر پرنده‌ها بدانند در جوف آن‌ها چه برکتى نهفته است،این رفتار را به آن‌ها روا نمى‌داشتند!(شما هم با)مردمان با زبان و بدن‌هایتان به هم بپیوندید و معاشرت کنید،اما با دل‌ها و رفتارتان از آن‌ها دورى کنید.قسم به کسى که جان من در دست(قدرت)اوست!آن‌چه را که دوست مى‌دارید،به آن نمى‌رسید(ظهور امامتان را نمى‌بینید)تا به روى همدیگر آب دهان بیندازید و تا بعضى بعضى دیگر(یکدیگر)را دروغ‌گو بنامید و تا از شما-شیعیانم-نماند،مگر مانند سرمه در چشم و نمک در طعام.

به‌زودى به شما مثلى مى‌زنم، مثل مردى را که طعامى(حبوباتى)داشته باشد و آن را تصفیه و پاک کند و بعد آن را در خانه‌اى جا دهد و تا خدا خواهد مدّتى صبر کند و دوباره به‌سوى آن طعام برگردد و ببیند سوس افتاده است،باز آن را تمیز نماید و تصفیه کند و سپس به خانه برگرداند،باز آن را بیرون نموده و ببیند مقدارى از آن را بید زده است و هم‌چنین این کار را تکرار نماید تا از آن مقدار اندکى بماند که دیگر آفت نتواند به آن ضرر برساند،شما نیز چنین هستید(آن‌قدر تصفیه و غربال مى‌شوید)تا از شما نماند مگر گروه کمى که هیچ‌فتنه‌اى نتواند(آن‌ها را از راه حقّ منحرف نماید و)به آن‌ها ضرر برساند.(6)

جعفى گوید:به(امام باقر)علیه السّلام گفتم فرج شما چه‌زمانى خواهدبود؟! فرمود:هیهات،هیهات!فرج ما نخواهد شد(سه‌بار فرمود)تا شما غربال شوید باز غربال شوید و باز غربال شوید،تا کدرها برود و صاف‌ها بماند.»(7)

محمد بن منصور از پدرش نقل می کند که گروهی خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودیم و صحبت می کردیم که ایشان به ما فرمودند: «چه می گویید؟- و به اصطلاح کجای کار هستید؟- هیهات! هیهات! نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه غربال شوید، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه – مؤمن و متزلزل شما- از هم جدا شوند، نه به خدا قسم آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه آزمایش شوید؛ نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از اینکه ناامید شوید، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از آنکه شقی و بدبخت به شقاوتش برسد و سعید و نیک انجام به سعادتش دست یابد.» (8)

محمد بن ابی نصر می گوید: «امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: «بدانید که به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر آنکه – مؤمن و متزلزل- از هم جدا شوند، مورد آزمایش قرار گیرید تا اینکه جز افراد بسیار نادری از شما باقی نماند»، آنگاه آیاتی از قرآن تلاوت فرمود که: (ام حسبتم ان تترکوا و لما یعلم الله الذین جاهدوا منکم)،(9)(و یعلم الصابرین)، (10) «آیا پنداشتید که بدون مشخص شدن مجاهدان و استقامت کنندگان، – از شما دست برداشته می شود؟» (11)

امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش از امیر المؤمنین نقل می کند که فرمود: «…در دوران غیبت، جز دینداران ناب که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان را در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است، کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند.»(12)

اسحق بن سعد اشعری می گوید: امام عسکری علیه السلام فرمود: «به خدا قسم غیبتی خواهد داشت که جز آنها خداوند در اعتقاد به امامت او استوارشان کرده و برای دعا در تعجیل فرجش موفقشان کرده، کسی دیگر، از نابودی رهایی نخواهد یافت.» به آن حضرت عرض کردم: «یا بن رسول الله! آیا غیبتش به طول می انجامد؟» فرمود: «آری به خدا قسم، تا آن قدر به درازا می کشد که بیشتر معتقدان به او از اعتقادشان بر می گردند و جز آنها که خداوند درباره‌ی ولایت ما از آنها پیمان گرفته و ایمان را در قلبشان راسخ کرده و به دم الهی یاریشان کرده است کسی دیگر بر اعتقاد به او باقی نخواهد ماند.» (13)

منابع:

1- شیخ کلینى و غیر او از احضرت صادق علیه السّلام روایت کرده اند: این دعا را تعلیم زراره فرمود: که در زمان غیبت و امتحان شیعه بخوانند.

2- عنکبوت/2و3 – آیا مردم گمان می کنند همینکه به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر می داریم و دیگر آزمایش نمی شوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند می داند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند – و در امتحان، درست یا نادرست از آب در می آیند.

3- ظهور نور،علی سعادت پرور ص100

4- همان

5-بحار الأنوار:١۴٣/۵٢ ب ٢٢ ح ۶١ از تفسیر نعمانی

6- سیمای جهان در عصرامام زمان عج ج 1 ص591-590 به نقل از غیبت نعمانى:ص ٨ و ١١٢؛بحار الأنوار:١١۵/۵٢ ب ٢١ ح ٣٧ از غیبت نعمانى؛بشارة الإسلام:ص ۵٢؛الزام النّاصب:ص ٨٠؛یوم الخلاص:ص ١٨٨

7- بحار ج52ص113ب21 ح28 از غیبت طوسی

8- ظهور نور ص 97 به نقل از اثبات‌الهداه، ج 3، ص 510، روایت 329

9-توبه: 16- آیا گمان کردید که بدون آزمایش الهی و مشخص شدن مجاهدانتان، از شما دست برداشته می شود؟

10-آل عمران: 142

11- ظهور نور ص 97 به نقل از اثبات‌الهداه، ج 3، ص 510، روایت 330

12- همان ص 464، روایت 117

13- همان ص 479، روایت 180