حقوق استاد و شاگرد

پرسشگر گرامی ، حقوق استاد و شاگردی در همه علوم است و فقط اختصاص به سیر و سلوک ندارد ، بنابراین در اینجا به صورت کلی به این حقوق اشاره می شود .
پاسخ اجمالی
استاد و شاگرد وظایف و حقوق متعددی بر گردن یکدیگر دارندکه می توان آنها را به دو قسمت تقسیم کرد: 1- وظایف معلم نسبت به شاگرد که شامل وظایف اخلاقی تربیتی و وظایف علمی آموزشی است. 2- وظایف شاگرد نسبت به معلم و استاد.

پاسخ تفصیلی
وظایف و حقوق استاد بر شاگرد و بالعکس را می توان به دو قسمت تقسیم کرد:
اول:.وظایف معلم نسبت به شاگرد که در دو بخش طبقه بندی می شود:
الف: وظایف اخلاقی ،تربیتی که عبارتند از:
1. لطف و محبت نسبت به شاگرد.[1]2.فروتنی و نرمش نسبت به شاگردان.[2]3.تفقد از احوال دانشجویان و شاگردان.[3]4.اطلاع از نام و مشخصات شاگرد.[4]5.احترام به شخصیت شاگرد و اعتراف به اهمیت افکار او.[5]6.رعایت مساوات در توجه و محبت به شاگردان.[6]7.رعایت سابقه شاگردان.[7] و توجه به مزایای آنها (در علم و شایستگی).[8]8.معرفی معلمان شایسته به شاگردان.[9]9. نشستن آمیخته با نزاکت و ادب.
10.متانت و وقار در جلسه درس.[10]11.ایجاد حس مسئولیت و انضباط در شاگردان.
12.رفق و مدارا با شاگرد و اهتمام به پرسش های او.[11]13.محبت و التفات و گشاده رویی نسبت به شاگردان تازه وارد.[12]14.اعتراف به عجز و ناتوانی در مسائلی که بدانها احاطه ندارد.[13][14]15.تذکر لغزش ها و اشتباهات تدریسی ،قبل از پایان یافتن درس. [15]16.درنگ نمودن در جلسه، پس از پایان گرفتن درس.[16]17.تعیین مبصر و نماینده برای شاگردان.[17]18.پایان دادن درس ها با نصایح اخلاقی و دعا.[18] ب. وظایف علمی و آموزشی که عبارتند از:
1. گام به گام پیش بردن شاگردان به لحاظ علمی و عملی.[19]2.ایجاد شوق و دلبستگی به علم ودانش در شاگردان. [20]3. کوشش در تفهیم مطالب با رعایت استعداد شاگرد.[21]4.ذکر ضوابط و قواعد کلی علوم ضمن تدریس آنها.[22]5.تشویق شاگردان به اشتغالات علمی و تحریص بر تکرار دروس.[23]6.طرح مسائل دقیق و پرسش از شاگردان.[24]7.استفاده از بهترین قواعد و روش تدریس و تفهیم به شاگردان.
8.رعایت ترتیب منطقی علوم و دانش ها.[25]9.رعایت اعتدال و اقتصار در بیان و توضیح مطالب.[26]10.توجه به فضای مناسب کلاس (به دور از هر گونه عوامل آزار دهنده).[27]11.توجه به مصالح شاگردان در تعیین وقت تدریس.[28]12.توجه به صدا و بیان به هنگام تدریس.[29]13. حفظ نظم جلسه درس.
دوم:.حقوق معلم بر شاگرد عبارتند از:
1.ارج نهادن به استاد و تجلیل از مقام علم و دانش.[30]2.تواضع و فروتنی در برابر استاد.[31]3.دوری کردن از صحبت آمرانه با استاد.
4.با احترام یادکردن از استاد.
5.سرمشق گرفتن از استاد.
6.سپاسگزاری از ارشاد و هشدار های استاد.
7.تحمل تندی های احتمالی استاد.
8.در انتظار استاد و شرفیابی به محضر او.
9. عدم ایجاد مزاحمت برای اشتغالات استاد.
10.آراستن و پیراستن برون و درون به هنگام ورود بر استاد.
11.عدم تحمیل وقت تدریس بر استاد.
12.عدم مزاحمت برای استراحت استاد.
13.نشستن با نزاکت و ادب در محضر استاد.
14.مراقبت از حالات و رفتار خود در محضر استاد.
15.تنظیم صدا و گفتار و تلطیف آن در محضر استاد.
16.جبران و تدارک کمبودهای سخن استاد با اشارات لطیف.
17.پیشی نگرفتن شاگرد به پاسخ پرسش ها در محضر استاد.[32]18.تمرکز حواس و استماع دقیق به سخنان استاد.
19.ارج نهادن به توضیحات استاد.
20.عدم تکرار سؤال های فرساینده و تلف کننده فرصت.
21.سؤال به موقع از استاد.
22.طرح سؤالات خوشآیند و دل نشین.
23.دوری نکردن از سؤال و پرسش به خاطر شرم و حیا.
24.شهامت شاگرد در اعتراف به عدم درک مطالب علمی.
25.حفظ حریم استاد در همه حال.
26. دوری کردن از بدگویی استاد.[33]27. دفع هرگونه اتهام ناروا از ساحت استاد.[34]28.عیب های استاد را بپوشاند و مناقب و خوبی های او را ظاهر نماید.[35]29.با دشمنان او مجالستی نداشته باشد و دشمنان او را دوست خود نداند.[36]30.بخاطر خدا از او علم بیاموزد.[37]31.رعایت سکوت در مجلس درس.[38]برای اطلاع بیشتر به کتاب «آداب تعلیم و تربیت در اسلام» ترجمه دکتر سید محمدباقر حجتی مراجعه فرمایید.
پی نوشتها :
[1] . شهیدثانی،منیة،190.
[2] .همان،ص191و192.
[3] .همان،ص194.
[4] .همان،ص195.
[5] .همان،ص199.
[6] .منیةالمرید،ص208.
[7] .همان،ص199.
[8] .همان ،ص209.
[9] .همان،ص202.
[10] .منیةالمرید،ص206.
[11] .همان،214
[12] .همان،214.
[13] .همان215.
[14] .همان،214.
[15] .همان،218.
[16] .همان،220.
[17] .همان،220.
[18] .همان،219.
[19] .شهیدثانی،منیة،ص189.
[20] .همان،ص189.
[21] .همان ،ص211.
[22] .همان،ص197.
[23] .همان،ص198.
[24] .همان،ص198.
[25] .شهیدثانی،منیةالمرید ،ص211.
[26] .همان،ص212.
[27] .همان،212.
[28] .همان،212.
[29] .همان.
[30] .ابومنصور،معالم الدین و ملاذالمجتهدین،ص43.
[31] .همان.
[32] .همان.
[33] .همان.
[34] .همان.
[35] .همان.
[36] .همان.
[37] .همان.
[38] .همان.