در پاسخ به نکات زیر توجه فرمائید:
الف. دعاها به تناسب محتوا شرح و تبیین می شوند که ذکر همه ی آنچه در پرسش مطرح شده در اینجا امکان ندارد. شما می توانید به شروحی که بزرگان در این رابطه نوشته اند مراجعه کنید.
ب. هر کدام از دعاها به بعدی از ابعاد شناختی، عاطفی، مادی، دنیوی، اخروی و… نظر دارند.
ج. به صورت مختصر می توان گفت: حقیقت دعا خواندن و طلب کردن موجود غیر مستقل و سراسر نیاز مانند انسان از وجود مستقل و سراسر بی نیاز و بی مانند به نام خدای بخشنده و مهربان است.
د. دعا خود عبادت و نشانه عبودیت و اعتراف به بندگی خدا است و این که بنده دلش بند خدا است نه بند شیطان یا هوا و هوس.
ه. به دعا تنها به چشم وسیله ای برای گرفتن حاجت نگاه نکنیم؛ یعنی بدانیم نفس دعا کردن، عبادت است و دعا کننده چه حاجت بگیرد و چه نگیرد عبادت کرده و به خداوند نزدیک شده است؛ زیرا یکی از فوائد مهم دعا این است که، روح تکبر را در دعا کننده از بین می برد، چه حاجت بگیرد و چه نگیرد!
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «افضل العبادة الدعا» (میزان الحکمه/ ج4/ ص1644) دعا برترین عبادت است. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «احب الاعمال الی الله عزوجل فی الارض الدعا» (همان/ ج4/ ص1646) محبوبترین کار نزد خدای عزوجل در روی زمین دعاست.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده که: «دعا کن و مگو کار، گذشته است (و آنچه مقرر شده همان می شود) همانا نزد خداوند عزوجل مقام و منزلتی است که جز با درخواست به دست نمی آید».(همان/ج4/ص1646)
و. توجه به این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که بنده در هر شرایطی دعا را رها نکند. البته در هر حال باید روح تسلیم در برابر خواست خداوند متعال داشته باشد و با سپردن مصلحت امور خود به خداوند، از دعا و خواهش دست برندارد؛ زیرا با دعا کردن برکات زیادی نصیب او خواهد شد.
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «دعای مومن از سه حال خارج نیست؛ یا برایش ذخیره می گردد، یا در دنیا بر آورده می شود و یا بلایی را که می خواهد به او برسد دفع می کند.» (همان / ج 4 ح 5723)
همانطور که ملاحظه می شود ممکن است خداوند حاجت بنده اش را ذخیره آخرت او کند، چرا که او می داند بنده فقیرش در آخرت، نیاز بیشتری به ثواب ندادن حاجتش در دنیا دارد و یا اینکه حاجت او به صلاحش نمی باشد، لذا در ازای دعا کردن، بلایی را از او دفع کرده وچه بسا دعا کننده هیچگاه متوجه این لطف پروردگارش نشود.
چه بسیارند مؤمنینی که دعایشان ذخیره آخرت آنان می گردد.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند به حساب مومن رسیدگی می کند و به او می فرماید: این حساب را می شناسی؟ عرض می کند: نه، ای پروردگار. خداوند می فرماید: در فلان و بهمان شب چنین و چنان دعایی (و خواهشی) کردی و من آن را برای تو اندوختم. حضرت فرمود: آن مومن، چون عظمت ثواب و پاداش خدا را می بیند عرض می کند: پروردگارا، کاش هیچ دعا و خواهش مرا در دنیا برآورده نمی کردی و آنها را برای (آخرت) من می اندوختی. (همان / ح 5726)
ز. خداوند از زبان معصومین (ع) در دعاها، به بندگان خود می آموزد که خواسته های مطلوب، در چیست. در واقع دعا، نوعی آموزش اخلاقی به بندگان است، نه فقط حاجت گرفتن؛ لذا حتی اگر مصلحت در عدم استجابت باشد، بنده پاداش خود را خواهد گرفت.
پیروز و موفق باشید.