ریحان گیاهی معطر از خانواده نعناعیان است. از ریحان بیشتر برای چاشنی و معطر کردن غذاها استفاده می‌شود. اما آنچه مهم است خواص ریحان در تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان‌هایی مانند سرطان پوست، سرطان کبد و سرطان ریه به‌دلیل سرشار بودن این سبزی از آنتی اکسیدان است. ویتامین ها و خواص فراوان اثبات شده در برگ ریحان، تخم ریحان و روغن ریحان امروزه این گیاه را به یکی از مهم‌ترین گیاهان درمانی تبدیل کرده است. در این مقاله شما را با مهمترین خواص ریحان که به آن سبزی سلطنتی نیز می‌گویند آشنا خواهیم کرد.

آیا می‌دانید ۳۵ نوع متفاوت ریحان وجود دارد که در اندازه و شکل‌های مختلف هستند؟ از این میان، درمورد ریحان مقدس بیشتر از دیگر ریحان‌ها تحقیق و بررسی شده است. ریحان مقدس ویژگی‌های درمانی قدرتمندی دارد. تا به امروز حداقل ۶ نوع اسانس مختلف از دانه‌ها، ریشه، برگ‌ها و ساقه‌ی این گیاه استخراج شده است. ریحان مقدس با نام علمی Ocimum sanctum L یا Ocimum tenuiflorum L، گیاهی ضدالتهاب، ضدباکتری و دارای خواص آداپتوژن قوی است. گیاهان آداپتوژن، بدن را برای غلبه بر اضطراب و بیماری‌ها تقویت می‌کنند.

ریحان داروی بسیار مهمی در بیشتر سیستم‌های دارویی سنتی و رایج بین عموم مردم، مانند آسیای جنوب شرقی و هند است. هندی‌ها، ریحان را با نام تولسی می‌شناسند و آن را گیاهی مقدس می‌نامند. هزاران سال است که از این گیاه در بیش از ۳۰۰ درمان گیاهی در طب آیورودا در هند، از جمله تنتور(که با خیساندن گیاه در الکل سفید و آب تهیه می‌شود)، دمنوش، پماد و نوشیدنی، استفاده می‌شود. آیورودا طب باستانی است که در آن از گیاهان طبی، ماساژ و یوگا برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. همچنین تولسی، الهه و سمبل مهمی در مذهب هندوست. درحقیقت تولسی در زبان سانسکریت به‌معنای بی‌همتاست.

خواص اثبات‌شده‌ی ریحان برای سلامتی

بنابر مطالعات علمی، ریحان ویژگی‌های ضدالتهابی، آنتی اکسیدانی و کاهنده‌ی درد دارد. این گیاه ضدسرطان، تب‌بر، پیشگیری‌کننده دیابت، حافظ کبد و رگ‌های خونی است و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. همچنین با آن می‌توان محلولی ضداضطراب تهیه کرد.

ریحان حاوی اسانس‌های روغنی فرار مملو از آنتی اکسیدان است که آب‌گریزند. یعنی در آب حل نمی‌شوند و آن‌قدر کوچک و سبک هستند که از هوا و منافذ پوست‌مان عبور می‌کنند. عطر و طعم متمایز ریحان به‌دلیل وجود این اسانس‌های فرار است که البته ویژگی‌های شفابخشی را نیز در خود دارند.

گیاهانی مانند ریحان که حاوی اسانس هستند می‌توانند از خود در برابر آفت‌هایی چون حشرات، جوندگان و گونه‌هایی از باکتری‌های درون خاک دفاع کنند.

ریحان مقدس، رایج‌ترین ریحانی است که در تهیه‌ی غذاهای ایتالیایی استفاده می‌شود و به‌دلیل اینکه سرشار از آنتی اکسیدان، منیزیم و انواع ویتامین‌هاست، برای سلامت بدن خواص بسیاری دارد. همچنین از زمانی‌که مشخص شد این گیاه ضدباکتری است و توانایی ضدمیکروبی دارد، در تولید عطر، شوینده‌های خانگی و محصولات بهداشتی-دندانپزشکی نیز استفاده می‌شود.

ریحان فاقد چربی، پروتئین، قند یا فیبر است اما ۱/۲ فنجان ریحان تازه خردشده (حدود ۸ قاشق غذاخوری) حاوی ترکیبات زیر است:

۲ کالری

۵۶میلی‌گرم ویتامین A

۸۸ میلی‌گرم ویتامین K

۰/۲۴ میلی‌گرم منگنز

۴ میلی‌گرم ویتامین C.

درادامه این مطلب به بیان برخی از خواص ریحان می پردازیم.1

پیشگیری از سفید شدن موها

ریحان ترشح کاتالاز را زیاد می کند ، این آنزیم باعث می شود از سفید شدن موهای سر جلوگیری شود. با قرار دادن ریحان در رژیم غذایی خود می توانید از سفیدی زودرس موهای سر جلوگیری کنید.

درمان زخم ناشی از گزیدگی

اگر حشره ای شما را گزید شما می توانید برای درمان زخم ناشی از گزیدگی به راحتی از ریحان استفاده کنید. ریحان دارای خواص ضدالتهابی می باشد و برای درمان زخم ناشی از گزیدگی موثر می باشد.

خواص ضد التهابی

ریحان دارای روغن های قدرتمند می باشد ، از جمله ی آن می توان به اوژنول ، سیترونلول و لینالول اشاره کرد. این روغن ها باعث مهار آنزیم ها می شود و به کاهش التهاب کمک می کند. برای جلوگیری از بیماری های مختلف نظیر بیماری های قلبی ، آرتریت روماتوئید و مشکلات التهاب روده ای موثر است.

تقویت سیستم ایمنی بدن

ریحان می تواند به شکل چشمگیری تعداد سلول های اینترفرون گاما ، لنفوسیت تی ، اینترلوکین ۴ را افزایش دهد ، این ترکیبات برای عملکرد سیستم ایمنی بدن ضروری است.

سلامت و تقویت معده

ریحان در ایتالیا به شکل ویژه ای استفاده می شود چرا که برگ ریحان اثر آرام بخشی دارد و باعث می شود تا شما احساس پر بودن و سنگین بودن معده را نداشته باشید ، این کار باعث می شود تا اسید معده شما به حداقل برسد.

پیشگیری از زخم معده

ریحان باعث حفاظت از مخاط موجود در معده می شود و همچنین خواص آن به گونه ای می باشد که از زخم معده پیشگیری می کند.

کاهش سطح کلسترول بدن

ریحان با توجه به خاصیت خود می تواند سطح کلسترول بدن را کاهش دهد. مواد شیمیایی گیاهی و آنتی اکسیدان های موجود در برگ ریحان باعث می شود تا سطح کلسترول بد خون کاهش پیدا کند ، ریحان برای جلوگیری از تصلب شرایین مفید است.

پیشگیری از ابتلا به آلزایمر و زوال عقل

ریحان می تواند از ترشح آنزیم استیل کولین استراز جلوگیری کند ، این آنزیم باعث ضعف حافظه می شود که توسط ریحان از ترشح آن جلوگیری می شود. عصاره ریحان باعث می شود تا عملکرد شناختی بدن بهبود پیدا کند و همچنین از بیماری های مختلف مانند بیماری آلزایمر و زوال عقل جلوگیری می کند.

بهبود و تقویت بینایی

ویتامین آ موجود در ریحان دارای اثرات تقویت کننده بینایی می باشد. ویتامین آ موجود در این گیاه باعث بهبود بینایی می شود.

درمان عفونت گوش

برگ های حاوی روغن های معطر مانند ریحان دارای خواص ضدالتهابی دارد و می تواند به درمان عفونت گوش کمک کند.

ضد استرس و اضطراب

ریحان به عنوان یک آداپتوژن طبیعی می باشد که با استرس و اضطراب مقابله می کند و باعث تقویت بدن در مقابل استرس می شود.

خواص ضد سرطانی

مطالعات نشان می دهد که ریحان دارای گیاه مغذی می باشد که می تواند از سرطان جلوگیری کند. ریحان می توان از سرطان های مختلف نظیر سرطان پوست ، کبد ، دهانی و ریوی پیشگیری کند. ریحان باعث افزایش آنتی اکسیدان های بدن می شود که می تواند از گسترش سلول های سرطانی در بدن جلوگیری کند.

عصاره ریحان می تواند مرگ و میر ناشی از سرطان را کاهش دهد چرا که از بافت و سلول های عادی بدن در مقابل اثرات منفی شیمی درمانی مراقبت می کند. عصاره ریحان می تواند به عنوان یک مکمل درمان سرطان شناخته شود و به عنوان یک درمان سنتی سرطان باشد.2

خواص ریحان برای سلامت قلب 

ریحان سرشار از بتاکارون و کاروتنوئید است ،و بعنوان آنتی هستامین است،که با کلسترول مبارزه می کند،جریان خون را به قلب و سایر نقاط بدن بهبود می بخشد ,و در نتیجه سلامت قلب و عروق را تضمین میکند

خاصیت ریحان برای کاهش قند خون

یافته‌ های یک بررسی حاکی از آن است که مصرف ریحان همراه با رژیم غذایی، میزان قند خون بیماران دیابتی نوع ۲ را کاهش می‌دهد.یافته ها نشان داد میانگین مقدار کربوهیدرات و فیبر دریافتی در دو دوره مصرف ریحان، به طور معنی داری از دوره مصرف غذای معمولی بیشتر بود.غلظت قند خون ناشتا در پایان دوره مصرف ریحان همراه با رژیم معمولی، در مقایسه با مقادیر پایه این دوره و همچنین نسبت به دوره رژیم معمولی کاهش معنی دار آماری داشت.نتایج حاکی از آن است که مصرف ریحان همراه با رژیم غذایی، غلظت قند خون بیماران دیابتی نوع ۲ را کاهش می دهد.

ریحان تأمین آهن بدن

فنجان ریحان تازه یا یک قاشق غذا خوری ریحان خشک شده ۱۰ درصد آهن مورد نیاز بدن را تامین میکند .اگر شما کمبود آهن دارید ،باید ریحان را دررژیم غذایی خود بگنجانید. دختران درسن بلوغ باید برای جبران آهن از دست رفته از ریحان استفاده کنند.

مقابله با نفخ و ترش کردن معده

اگر دچار مشکلات گوارشی مانند نفخ، گاز معده، سوزش و ترش کردن معده هستید می‌توانید به افشره‌ی خوراکی ریحان اعتماد کنید. می‌پرسید چرا؟ به خاطر این که افشره‌ی خوراکی ریحان باعث ترشح بیشتر شیره‌ ی معده شده و مشکلات مربوط به عدم هضم غذا را رفع می‌کند. این گیاه معطر حاوی ترکیباتی است که برای کبد نیز مفید می‌باشند. در واقع ریحان باعث ترشح صفرا شده و به هضم بهتر چربی‌ها کمک می‌کند. دو قطره افشره‌ ی خوراکی ریحان را با مقدار کمی عسل و یا روغن زیتون مخلوط کنید. آن را در دهان بگذارید و بلافاصله قورت ندهید. می‌توانید از خود ریحان استفاده کنید و از آن جوشانده درست کنید. کافی است که چند برگ ریحان تازه را در آب در حال جوش بریزید و بگذارید بجوشد.توجه داشته باشید که مصرف افشره‌ی خوراکی ریحان نباید روزانه بیش از ۴ قطره باشد.

مقابله با گرفتگی عضلات

افشره‌ی خوراکی ریحان برای رفع گرفتگی عضلات و تسکین دردهای عضلانی موثر است. افشره این گیاه جریان خون را تنظیم می‌کند. زمانی که خون در بدن ما به خوبی جریان داشته باشد بدن تقویت شده و خستگی عضلانی کاهش می‌ یابد. چند قطره از افشره‌ی خوراکی ریحان را روی عضلات گرفته و دردناک بمالید. توجه داشته باشید که اول یک بخشی از پوست تان را امتحان کنید چون ممکن است پوست حساسی داشته باشید و افشره‌ی خوراکی ریحان باعث بروز آلرژی پوستی شود.ریحان برای افرادی که از خستگی شکایت می‌کنند مفید است. بعد از صبحانه‌ ی کامل می‌توانید برای خودتان یک جوشانده‌ی خوش طعم با برگ‌های تازه‌ی ریحان آماده کنید و خستگی را از همان ابتدا از خود برانید.3

مصرف ریحان در دوران بارداری

در بارداری به دلیل اثر تحریک کننده ی رحم و سقط آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه ی مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می شود مشکلی ایجاد نمی کند بلکه به صورت دارویی و دمکرده نباید استفاده شود.

مصرف ریحان در دوران شیردهی

در مادران شیرده به خاطر اثر موتاژنیک جزئی فرار آن یعنی استراگل نباید مصرف شود.

تداخلات دارویی و ریحان

با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.

موارد منع مصرف ریحان

مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان زایی ترکیب استراگل ممنوع است.

مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جزء سمی استراگل آن می باشد.

مضرّ دماغ است. 4

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.parsiday.com
3.www.amazing.ir
4.www.namnak.com