قوم بنی اسرائیل پس از نجات از دست فرعون و مأمور شدند به جنگ با عمالقه[1] بروند آنان جمعیّتى تنومند از نژاد سامى بودند و در شمال شبه جزیره عربستان نزدیک صحراى سینا زندگى مى کردند.[2] مفسران می گویند:[3] هنگامى که حضرت موسى و بنى اسرائیل از دریاى احمر گذشتند و فرعون هلاک شد، خداوند آنها را مأمور کرد که داخل سرزمین مقدس[4] شوند.[5] همین که به رود اردن رسیدند، دچار ترس شدند و از ورود به آن جا خود داری کردند.[6] موسى(ع) از هر قبیله اى یکى را مأمور کرد به آن سرزمین روند و موقعیت و وضع مردم آن جا را شرح دهند، آنها رفتند و با مردمى نیرومند روبرو شدند. پس از بازگشت، آنچه را دیده بودند براى موسى(ع) شرح دادند، موسى(ع) به آنها دستور داد که مطلب را کتمان کنند. دو تن از ایشان- «یوشع بن نون» و «کالب بن یوفنا»- اطاعت کردند و ده نفر دیگر عاصى شدند و مردم را از آنچه دیده بودند، مطلع ساختند و خبر دهن به دهن شد و به گوش همه رسید.
کالب و یوشع به پیروان خود گفتند: «عمالقه» مردمان تنومندى هستند، ولی دل و جرأت ندارند، شما ترسی به دل راه ندهید و به طرف آنان پیشروى کنید، البته شما بر آنها پیروز خواهید شد.[7] مردم گفتند: اگر داخل شویم، زنان و فرزندان ما اسیر دست آنها خواهند شد و خواستند به مصر باز گردند. ضمناً تصمیم گرفتند «یوشع» و «کالب» را سنگسار کنند.[8] به حضرت موسی گفتند: «ما تا زمانی که این گروه در بیت المقدس هستند داخل این سرزمین نخواهیم شد، بلکه همین جا می نشینیم تو و پروردگارت که به تو وعده پیروزی داده بروید با آنان جنگ کنید».[9]
موسى(ع) خشمگین شد و گفت: «پروردگارا من فقط مالک خودم و برادرم هستم، بین ما و این قوم نافرمان و فاسق بنی اسرائیل جدایی افکن».[10] خداوند به موسى(ع) وحى کرد: «قَالَ فَإِنَّهَا محُرَّمَةٌ عَلَیهْمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فىِ الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلىَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِین».[11] آنها به کیفر کردارشان به مدت چهل سال در بیابان سرگردان خواهند شد.[12]
گفته اند آن بیابان دوازده فرسخ طول داشت و شش فرسخ عرض و موضع آن تیه میان فلسطین و ایله مصر بود و آن جماعتى که مخالفت کردند از صبح راه مى افتادند تا شبانگاه و شبانگاه در همان منزل اول بودند، و به قولى در روز محبوس بودند و شبها راه میرفتند.[13]
سرانجام همه نقبا- جز «یوشع» و «کالب»- و اکثر افراد آنها مردند و اطفال آنها بزرگ شدند و به جنگ «اریحا» رفتند و آن جا را فتح کردند.
[1]. حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج 4، ص 402، کتابفروشى لطفى، تهران، چاپ اوّل، 1404 ق.
[2]. مترجمان، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، تحقیق، با مقدمه آیة الله واعظ زاده خراسانى، ج 2، ص 58، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد، چاپ دوّم، 1377 ش، (نقل از دایرة المعارف فرید وجدى، ج 6، ص 232، چاپ سوم)؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 4، ص 339، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1374 ش.
[3]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 3، ص 276 – 277، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372 ش؛ تفسیر نمونه، ج 4، ص 342- 343.
[4]. مراد، بیت المقدس، فلسطین، شامات و طور سینا می باشد؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 336، چاپ دوم، انتشارات اسلام، تهران، 1378 ش؛ تفسیر نمونه، ج 4، ص 337.
[5]. مائده، 21.
[6]. مائده، 22.
[7]. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 322، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، 1377 ش؛ مائده، 23.
[8]. اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 340؛ مجمع البیان، ج 3، ص 277.
[9]. مائده، 24.
[10]. مائده، 25.
[11]. خداوند (به موسى) فرمود: «این سرزمین (مقدس)، تا چهل سال بر آنها ممنوع است (و به آن نخواهند رسید) پیوسته در زمین (در این بیابان)، سرگردان خواهند بود و در باره (سرنوشت) این جمعیّت گنهکار، غمگین مباش!»، مائده، 26.
[12]. مائده، 26.
[13]. بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 4، ص 295، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361 ش.