“ما به دنبال این نیستیم که بحران را با عربستان عمیق تر کنیم و از موضع قدرت دنبال حل موضوع هستیم و پیش بینی هم نمی کنیم که بحران تشدید شود چون عربستانی ها ترسیم واقعی از قدرت ایران دارند.”در پی اقدامات غیرقابل پیش بینی حکام جوان، تازه به قدرت رسیده و هیجان طلب شبه جزیره که باعث تنش و بی ثباتی در منطقه بحران زده غرب آسیا شده است، بصیرت مصاحبه ای اختصاصی را با دکتر ولایتی سکان دار وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در دهه اول انقلاب انجام داده است که متن کامل این مصاحبه در زیر مشاهده می آید:

بصیرت: جناب دکتر به نظر می رسد مقارن شدن این بحران دیپلماتیک در روابط دوجانبه ایران و عربستان با نزدیک شدن به اجرای توافقات وین ۱ و۲ در مورد حل سیاسی بحران سوریه با هدف به شکست کشاندن این دستاورد بین المللی باشد؟ نظر جنابعالی در این مورد چیست؟ و هدف عربستان از این تنش زایی چه چیزی می تواند باشد؟

منطقه ما امروز مرکز ثقل سیاسی جهان شده، در گذشته این منطقه و مناطق دیگر در دنیا تابع تحولات بین المللی بود. امروزه تحولات بین المللی تابع تحولات منطقه ای ماست. در به آشوب کشیدن منطقه همواره عربستان سعودی نقش بسیار اساسی داشته است. خانم بی نظیر بوتو در زمان نخست وزیری، در رابطه با روی کار آمدن طالبان ،زمانی که همه کشورها از روی کار آوردن طالبان شانه خالی می کردند؛ گفت تنها ما در مورد روی کار امدن طالبان مقصر نیستیم که مورد سرزنش قرار بگیریم . چرا که امریکا، انگلیس و عربستان نیز در روی کار امدن طالبان مقصر هستند چرا که انگلیسی ها طراحی کردند، امریکایی ها پشتیبانی نظامی انجام دادند و عربستان حمایت مالی آنها را بر عهده گرفت . به اقرار خانم بوتو به عنوان یک مقام مسئول در آن مصاحبه و دلایل دیگر که این موضوع را تایید می کند نشان از نقش مخرب عربسان سعودی در منطقه بوده و هست. القاعده هم که یک گروه افراطی سلفی بود بعد از گروه طالبان، توسط سعودی ها به وجود امد. بر همین اساس عربستان سعودی در بسیاری از مدارس مذهبی کشورهای اسلامی نفوذ کرده تا افکار افراطی سلفی را تبلیغ کند که منجر به وجود آمدن جبهه النصره، جیش السلام، جیش الحر ، بوکو حرام و امثال این گروهها درغرب، چین، قفقاز، روسیه ، پاکستان ، شمال افریقا ، عراق ، سوریه و یمن شده است. به طور کلی در هر کجا که یک گروه افراطی، اسلام را با مبانی افراط گرایی معرفی می کند و به راحتی ادم کشی می کند مثل تکفیری ها و تروریست ها ی جهان اسلام، همه انها به لحاظ اعتقادی و ایدئولوژیک به عربستان متصل هستند.

برخی علمای وابسته به عربستان سعودی پول از حکومت می گیرند تا افراط گرایی را تبلیغ کنند و مخالفان عربستان سعودی را با پوشش اسلامی ترور کنند و به قتل برسانند و می رسانند و این به تدریج باعث شده که تمام افکار عمومی جهان علیه عربستان سعودی موضع بگیرد. در تایید این موضوع اخیرا نیویورک تایمز در مقاله ای اشاره کرده بود که ” اصل داعش خود عربستان است” مقامات غربی و رسانه های انها عربستان سعودی را به پایگاه افراط گرایی اسلامی در دنیامتهم می کنند.

داعش در سوریه، عراق و یمن شکست خورده و در منظر افکار عمومی غرب و عرصه بین المللی عربستان محکوم است . در میدان های نبرد شکست خورده اند و عملا این هیمنه ای که عربستان سعودی برای خود ساخته بود در هم شکسته است. قبل از حمله عربستان سعودی به یمن همه فکر می کردند عربستان یک قدرت بزرگ دنیای اسلام است و تعیین کننده و محوری است و باید ازعربستان سعودی تبعیت کرد.

سعودی ها با حمله به یمن تصور می کردند که با کمی بی رحمی می توانند مردم یمن را تسلیم کنند. از این روست که بی امان این کشور اسلامی و باستانی را تخریب و ملتش را قتل عام می کنند. از این جهت اینها نزد افکار عمومی جهان اسلام محکوم هستند.

این ها می دانستند که کشتن یک روحانی که فقط یک انتقاد کلامی به آنها وارد کرده آثار سوء برایشان دارد، ولی آنها با این کار می خواستند صحنه بازی را عوض کنند و موضوعات دیگر را از اولویت بیندازند لذا ایشان را به شهادت رساندند که هیچ توضیحی برایش ندارند چون هیچ مرامی در هیچ کشوری نمی پذیرد که یک رهبر دینی را به بدترین شکل اعدام کنند.

بصیرت: جناب دکتر اما دست زدن به این چنین رفتار نمایشی تنش زا در روابط دوجانبه ایران و عربستان مثل اعدام شیخ نمر در موعد اجرای برجام و حل و فصل سیاسی بحران سوریه از نظر شما اتفاقی بوده است؟

نه، چون اینها از توافق وین راضی نبودند و توقع داشتند امریکایی ها و اروپایی ها از انها قاطع تر حمایت کنند و دیگر کشورهای اسلامی نیز از نیروهای افراطی و تروریست های مورد حمایت عربستان دفاع کنند.

اما دیگر امریکایی ها مستاصل شده اند چرا که امریکا حدود پنج سال است که به طور غیر مستقیم از عربستان سعودی در سوریه ، یمن و عراق دفاع می کند. بالاخره در طول این ده ماه جنگ یمن هواپیماهایی که یمن را بمباران می کنند سوختگیری هوایی را امریکایی ها انجام می دهند ، اطلاعات تجمع نیرو ها را امریکایی ها به سعودی ها می دهند . در شورای امنیت سازمان ملل متحد یک قطعنامه به نفع عربستان سعودی به تصویب رساندند و نگذاشتند در این مدت در شورای امنیت قطعنامه ای بر علیه آنان تصویب شود .

عربسان سعودی در صحنه جنگ سوریه در مقابل اتحاد روسیه، ایران، عراق، سوریه و حزب الله شکست خورد. در عراق هم عوامل سعودی که ترکیبی است از تکفیری ها و بعثی های سابق شکست خورده اند . عربستان سعودی به داعش و جبهه النصره امید بسته بود اما زمانی که رهبران جیش الاسلام و جیش الحر کشته شدندعملا معارضین دیگر، توان جنگی لازم را ندارند و در مقابل حکومت سوریه ضعیف شده اند و شکست خواهند خورد. باید گفت کم کم این امواج بیداری اسلامی داشت به داخل عربستان نفوذ می کرد و این برایشان مهم است که داخل خود عربستان دچار بی ثباتی نشود و لذا از خودشان خشونت نشان دادند . از یک طرف خواستند از ایران و به خصوص از جهان اسلام انتقام بگیرند که علمای بزرگ جهان اسلام و کشورهای اسلامی از عربستان خواسته بودند که این کار را انجام ندهد و این روحانی برجسته را اعدام نکند. چون این عمل هم یک جنایت است و هم یک حماقت چرا که مشکلی از عربستان حل نمی کند. به نظر می رسد مدل تصمیم گیری عربستان سعودی شبیه یک آدم عصبانی است که از یک راه حل منطقی برای تامین منافع خود مایوس شده است.

بصیرت: جناب دکتر سعودی ها چند وقت قبل به شکل غیر منتظره خبر از تشکیل ائتلاف اسلامی علیه محور مقاوت دادند و در روزهای گذشته دست به اعدام شیخ نمر زدند، حضرتعالی این سلسله اقدامات تنش زای سعودی ها را چگونه تحلیل می کنید؟

این چندمین بار است که سعوی ها ائتلاف نظامی را اعلام می کنند. در اوائل جنگ یمن هم از ائتلاف اسلامی سخن گفتند ولی در عمل نه پاکستان به انها کمک کرد ونه مصر فقط چند کشور مثل سودان و جیبوتی به سعودی ها کمک کردند. بحرین هم که از خودش استقلالی ندارد و سالهاست که حکومتش در دست سعودی هاست. بعد از تاسیس یک پل بین عربستان و بحرین ، عربستانی ها در عمل طوری رفتار می کنند که انگار بحرین جزیی از عربستان سعودی است. مردم بحرین حتما با این وابستگی مخالف هستند و این حکام دست نشانده و مستبد بحرین هستند که نوکر سعودی ها هستند. بنابراین دیگر کشورهای اصیل اسلامی با وجود فشارهای عربستان به این ائتلاف نپیوستند و حرفهای این چنین در عمل پوچ و توخالی است.

بصیرت: روزهای گذشته چند روز قبل از شهادت شیخ نمر به دست سعودی ها ما شاهد سفر اقای اردوغان به عربستان بودیم که در نهایت نیز سعودی ها خبر از توافق طرفین برای تشکیل یک شورای عالی استراتژیک بین ترکیه و عربستان خبر دادند که ظاهرا حاکی از هماهنگی در مسائل مرتبط فی مابین دو طرف است. در این مورد چه نظری دارید؟

من چنین اعتقادی ندارم، همانطور که می دانید ترکیه هم از عربستان انتقاد کرد. ترکیه هرگز به خاطر عربستان رابطه اش را با ایران تحت تاثیر قرار نمی دهد. ایران و ترکیه رابطه حسن همجواری بسیار حساسی دارند و بیشتر کشورهای عربی و اسلامی از رفتار عربستان انتقاد کردند.

بصیرت : جناب دکتر به نظر می رسد سعودی ها برای فرار از شکست خودشان در منطقه به دنبال این هستند که با بحران افرینی و تشدید تنش های منطقه ای، امریکایی ها را به عنوان متحد خودشان مجبور به ورود جدی تر به معادلات خاورمیانه کنند نظر شما در این باره چیست؟

امریکایی ها مقدرات خودشان را دست سعودی ها نمی دهند و سعودی ها نمی توانند چنین بازی را در عمل پیاده کنند و برای امریکا تعیین تکلیف نمایند. رئیس ستاد ارتش و وزیر خارجه اسبق امریکا ، کالین پاول زمان اقای بوش حرف مهمی را مطرح کرد که اگر عربستان سعودی با ایران بجنگد از لحاظ شدت خرابی به عصر قبل از صنعتی شدن بر می گردد در حدی که حتی موفق نمی شود یک تلفن پیدا کند و وضعیت خودش را به ما گزارش کند و کالین پاول به عربستان گفت مواظب باشید پایتان را از گلیم خودتان بیشتر دراز نکنید و بر طبل جنگ در مقابل یک ایران قدرتمند نکوبید.

البته ما به دنبال جنگ نیستیم حتی با عربستان و به دنبال حسن همجواری بودیم و هستیم.

بصیرت: آیا شما احتمال دخالت مستقیم نظامی امریکایی ها را در بحران سوریه محتمل می دانید؟

سعودی ها چنین قدرتی ندارند که امریکارا وادار کنند که وارد سوریه شود بلکه برعکس این عربستان است که ملزم به پذیرفتن و اجرای راهبرد امریکا در منطقه است .

بصیرت : دکتر به نظر می رسد با عمیق تر شدن شکاف های منطقه ای در روزهای اخیر به دلیل بی خردی سعودی ها در آینده خاورمیانه اروپا و رابطه با اروپا تعیین کننده ترین عامل در تحولات خاورمیانه باشد؟ از این منظر به جهت اشتراک منافع و مبارزه با تروریسم، اروپایی ها به مواضع ما نزدیکتر هستند یا سعودی ها؟

ما به دنبال این نیستیم که بحران را با عربستان عمیق تر کنیم و از موضع قدرت دنبال حل موضوع هستیم و پیش بینی هم نمی کنیم که بحران تشدید شود چون عربستانی ها ترسیم واقعی از قدرت ایران دارند .

بصیرت : پایان تنش های منطقه ای و ایجاد رابطه مستحکم با هسایگانمان در منطقه همواره جزء اولویت ها و منافع منطقه ای ما بوده و هست. از این منظر شما چشم انداز پایان بحران های منطقه را چگونه می بینید؟

ما امیدواریم که هرچه زودتر بحران های منطقه ای پایان پذیرد و هر آنچه را که ما در این چند سال انجام دادیم در جهت خاموش کردن بحران بوده است ولی به هر حال با عواملی که در این بحران ها دخیل هستند در کوتاه مدت و میان مدت انتظار نمی رود که این بحران ها حل شود. چون عده ای می خواهند که در منطقه بحران پایان پیدا نکند و بحران درست می کنند که بیایند منطقه را مدیریت کنند.

بصیرت: عده ای معتقدند که امریکا در خاورمیانه جدید در مقابل حضور روسیه به جنگ نیابتی رو اورده است بر خلاف دوران بوش که به صورت مستقیم و بر پایه ایجاد دولت های مستحکم وابسته وارد منطقه شده بودند. به نظر جنابعالی همانطور که فرمودید جنگ نیابتی استراتژی اینده امریکا در خاورمیانه خواهد بود؟

امریکایی دست از دخالت در منطقه ما بر نخواهند داشت. اگر بتوانند نیابتی کار می کنند و اگر نتوانستند خودشان مستقیم وارد می شوند که این بستگی به شرایط دارد.

جناب دکتر از اینکه وقتتان را در اختیار سایت بصیرت قرار دادید سپاسگذارم.

حسن مولایی

بصیرت،۲۰ دی ۱۳۹۴