باعرض سلام خدمت شما پرسشگر محترم. امیدواریم مطالبى که ارائه مى شود چراغ راهى براى بهتر شدن وضعیت زندگیتان شود. قبل از هر چیز لازم مى دانیم مطالب و اطلاعاتى را در زمینه پدیده نو ظهور «اعتیاد اینترنتى» خدمتتان ارائه دهیم. متخصصان در زمینه آسیب شناسى مى گویند اگر فرد در هفته دو تا سه ساعت از اینترنت بطور تفننى استفاده کند، کاربرى معمولى و چنانچه میزان استفاده غیر ضرورى وى از اینترنت به 8/ 5 ساعت یا بیشتر برسد، کاربرى است که باید مورد بررسى هاى آسیب شناسانه قرار گیرد. اعتیاد اینترنتى عبارت از استفاده بیمارگونه و وسواسى از اینترنت که معیارهایى همچون تحمل چند ساعته و علایم کناره گیرى از شاخصهاى آن است.

وقتى یک نفر در محیط خانواده معتاد به استفاده از اینترنت باشد، فرصت برقرارى تعامل با سایر اعضاى خانواده را از دست مى دهد. همین امر موجب تشکیل یک چرخه معیوب مى شود که فرد هر روز بیشتر از گذشته از نظر عاطفى و روانى از سایر افراد خانواده فاصله بگیرد و به تنهایى خود و استفاده از اینترنت پناه برد. این کم شدن روابط به نوبه خود موجب مى شود فرد مهمترین منبع حمایت اجتماعى خود را تضعیف کرده یا احیانا از دست بدهد.

از سوى دیگر با گسستن یا تضعیف رابطه بین زن و شوهر یا والدین و فرزندان، آنها به جاى ارتباط باهم، شنیدن حرفهاى همدیگر و گوش سپردن به درددل عضو دیگر خانواده محو فضاى مجازى اینترنت شده و سعى مى کنند تا خلائ عاطفى به وجود آمده را با حضور شخص دیگرى پر کنند. این تغییر را مى توان با اختراع تلفن در اوایل قرن بیستم و تلویزیون در دهه 50 مقایسه کرد. اینترنت بشارت گر کم کردن فاصله ها و گسترده کردن روابط میان آدمیان شده است. اما امر متناقض این است که خود این تکنولوژى گاه موجب تقلیل و افت سایر روابط اجتماعى شده و تنهایى فرد را بیشتر کرده است.

روان شناسان بالینى ایران اعتیاد به اینترنت را مختص به سن یا طبقه خاصى نمى دانند. مردان و زنان و کودکان در سراسر دنیا مى توانند به ارتباطات اینترنتى، بازیهاى اینترنتى، هرزه نگارى اینترنتى و… از طریق اینترنت معتاد شوند و معمولا افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مى برند، کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مى برند. اینترنت مى تواند مفرى براى کسانى که از مشکلات روانى رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و بى اعتمادى به نفس هستند نیز باشد. ارتباط مجازى از طریق اینترنت محملى را براى گریز از واقعیت و وسیله اى براى ارضاى نیازهاى هیجانى و روانى به وجود مى آورد.

کسى که در روابط واقعى بین فردى توفیق چندانى نداشته، اکنون از این طریق قادر مى شود بدون آن که چهره خود را برملا کند و نام خود را بگوید روابط گسترده اى را برقرار نماید و احساسات خویش را بروز دهد. این کار منجر به ایجاد توهم صمیمیت مى شود و وقتى واقعیت خارج، محدودیت هاى خود را نشان مى دهد، واکنش هاى ناامیدانه اى را در فرد ایجاد مى کند.

اعتیاد به اینترنت مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار یا کافئین، نیز با علایمى همچون افزایش نوسانات اخلاقى، سخن نگفتن با دیگران، قطع روابط اجتماعى، کم خوابى، نگرانى و استرس در کنار ضعف بینایى همراه است.

افرادى که به اینترنت دلبستگى فراوان پیدا مى کنند و در حقیقت به آن معتاد مى شوند، براى ارضاى خود ساعتهاى متوالى بدون وقفه روى خط باقى مى مانند و زمانى که امکان دسترسى به اینترنت را نداشته باشند، دچار تشویش، لرزش دست و عصبانیت مى شوند، استراحت و آرامش را فراموش مى کنند و به اینترنت و وسوسه هاى آن فکر کرده و خیالپردازى مى کنند.

علایمى براى هشدار

شخص معتاد، اینترنت را به شرکت در فعالیت هایى که قبلا مورد توجه اش بوده یا ارتباط با اعضاى خانواده و دوستان ترجیح مى دهد و بیشتر مایل است با افراد جدیدى که توسط اینترنت پیدا کرده ارتباط برقرار کند.

روزى چندبار و به طور مرتب پست الکترونیکى خود را چک مى کند و هنگام اتصال متوجه گذشت زمان نیست. معمولا از زمان تعیین شده براى استفاده از اینترنت سرپیچى مى کند و درخصوص مدت اتصال به اطرافیان خود دروغ مى گوید.

از خواب و استراحت صرفنظر مى کند و در صورت وصل نشدن به اینترنت، حالت آشفتگى، عصبانیت، بداخلاقى و در نهایت افسردگى پیدا مى کند و زمانى که این امکان فراهم شود، تمام حالات فوق در او از بین مى رود.

پرسشگر محترم ممکن است شوهر شما به هیچ وجه مصداق یک معتاد اینترنتى نباشد ولى ما نهایت امر را به شما گوشزد نمودیم که با اطلاعات کافى در پى رفع مشکلات پیش آمده باشید. ما در این جا از طرفى راهکارهائى جهت مقابله خاص با معضل استفاده افراطى همسرتان از اینترنت ارائه مى دهیم و از طرف دیگر شما را به رفتارهایى خارج از این جریان هدایت مى نمائیم:

در صورت بروز هر کدام از علایم اعتیاد، منع کامل دسترسى به اینترنت نیاز نیست و توصیه نیز نمى شود. ایجاد ساختارى که در نهایت به کاهش این دسترسى تا مرز اعتدال منجر شود، لازم است براى مثال استفاده همسرتان از 6 ساعت در شب به یک ساعت کاهش یابد. بدین منظور:

1- بهتر است با همسرتان توافق کنید و در ازاى کاهش اتصال به شبکه براى هم پاداشى در نظر بگیرید یا در صورت تخطى مجازاتى را تعیین کنید. مثلا مجازات برداشتن «مودم» کامپیوتردر نتیجه عدم امکان اتصال به اینترنت.

2- استفاده از وسایلى مثل ساعت زنگ دار براى نشان دادن مدت زمان اتصال و نصب یک کپى از قرارداد فوق الذکر در اتاق همسرتان براى این که به آن وفادار بماند، مى تواند مفید باشد.

3- اگر رایانه در اتاق شخصى یا در محل مجزا قرار دارد، انتقال آن به مکانى مثل آشپزخانه، اتاق ناهارخورى یا هر مکانى در منزل که براحتى بتوان رایانه را مشاهده کرد مى تواند به شما کمک کند.

4- تهیه فهرستى از فعالیت هاى جایگزین براى همسرتان مفید است. به تناوب استفاده از اینترنت را با دیگر سرگرمى هاو مشغولیت هاى جذاب که قبلا انجام مى شدند جایگزین کنید.

5- راههایى همچون استفاده از نرم افزارهاى کنترلى و نیز تنظیم مرورگر هاى اینترنت در کامپیوتر منزلتان که امکان اتصال به مطالب جنسى و مستهجن به حد پائین برسد نیز به شما کمک مى کند. اغلب برنامه هاى پست الکترونیکى نیز قابلیت فیلتر و مسدود کردن برنامه هاى مختلف را دارند. هر چند بسیارى از این پایگاه ها راههایى براى عبور از موانع را ارائه داده اند ولى به هر حال استفاده از نرم افزارها و کنترل پست الکترونیکى مى تواند به طور قابل ملاحظه اى احتمال دسترسى به آنها را کاهش دهد.

6- استفاده مفرط از اینترنت مى تواند پوششى براى مشکلات مختلفى باشد که همسرتان با آن روبه روست و در این حالت نیاز به درمان هایى خارج از منزل به کمک متخصص احساس مى شود در این حالت مى توانید از مشاوران حضورى یا مراکز درمانى کمک بگیرید.

اما به مطالب زیر هم توجه کنید:

– توجه داشته باشید که هر کس به اندازه ظرفیت خود نزد خداى تعالى وظیفه دارد پس از خود خورى هاى بى جا خوددارى کنید و این را بدانید که همسر شما مسوول اعمال خویش است شما نباید بخاطر خطاهاى ایشان، خود را از بین ببرید.

– همیشه در حد مقدور در پیش همسرتان آرایش کرده و با لباسهاى زیبا ظاهر شوید. در عین حال بگونه اى رفتار نکنید که عطش جنسى او نسبت به شما کاسته شود یعنى در پیش همسر، بیشتر ناز و کرشمه کنید بجاى اینکه بلافاصله و سریع در همه موقعیت ها پاسخگوى جنسى به معناى واقعى باشید. تلاش هم نکنید تا بالاترین حد پاسخگوى نیازهاى افراطى او باشید.

– بطور صحیح روابط جنسى را تنظیم کنید. اگر بیآموزید که رفتار جنسى خود را با همسر تنظیم کنید و به درستى ارضا کرده و ارضا شوید، مى توانید روزهاى دیگر را به خود برسید و فعالیتهاى بدنى و ذهنى خود را داشته باشید و خود را آزاد نگه دارید. و نیز به جبران کاستى هاى بدن بپردازید زیرا در غیر این صورت در هر دو روز یکبار مغز شما یا همسرتان به طرف رابطه خواهد رفت. پس یک شب تا به صبح با رعایت مقدمات و صحیح اقدام به این کار کنید بهتر از آن است که هر شب بطور ناقص و غیر صحیح پى گیر این موضوع باشید.

– ایشان را نسبت به مسائل دینى و حرمت نگاه به تصاویر مستهجن و سکسى حتى براى افراد متأهل از نظر تمامى مراجع تقلید و نیز حرام بودن اسراف در وقت و اسراف در هزینه هاى غیر ضرورى آگاه نمائید.

– به او نسبت به هزینه هاى اینترنت و اینکه نیازهاى اساسى دیگرى در زندگى هست که باید مصرف شود هشدار دهید.

– مطالب در زمینه خطر اعتیاد اینترنتى و جدّى بودن این خطر را به ایشان گوشزد کنید.

– از ناراحتى هاى خود به او اطلاع دهید که باعث نگرانى ها و اضطراب هاى شما شده است و به خاطر علاقه اى که به شما دارد این کار را به حداقل برساند.

– بهترین دعا در حق همسرتان درخواست از خداى تعالى مبنى بر دور شدن خواهش ها و خطورات شیطانى از اوست: ربّ انّى اَعوذُ بِکَ مِن هَمَزاتِ الشّیاطین و مِن خُطُوات الشیاطین.

– «اندوه ها و افسردگى هایى را که بر اثر عواملى در تو پدید آمده اند، با پرورش نیروى مقاومت و صبر در برابر ناملایمات و شکست ها و مشکلات و با شناخت یقینى نیکو از بین ببر» (امام على علیه السلام- نهج البلاغه، نامه. 231) همیشه موفق باشید.

نویسنده : گروه روانشناسی و مشاوره پرسمان