خانه » همه » مذهبی » ذکربرای تضعیف نفس اماره

ذکربرای تضعیف نفس اماره


ذکربرای تضعیف نفس اماره

۱۳۹۳/۰۸/۲۰


۲۴۶ بازدید

سلام،
سوره،آیه و یا دعا برای تضعیف نفس اماره و قوی کردن اراده کدامند؟

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط شما با این مرکز
الف. برای این منظور خواندن مناجات شاکین از حضرت سجادع مناسب است .
بسم الله الرّحمن الرّحیم
اِلهى اِلَیْکَ اَشْکُو نَفْساً بِالسُّوَّءِ اَمّارَةً وَاِلىَ الْخَطیئَةِ مُبادِرَةً
خدایا به سوى تو شکایت آورم از نفسى که مرا همواره به بدى وادارد و به سوى گناه شتاب دارد
وَبِمَعاصیکَ مُولَعَةً وَلِسَخَطِکَ مُتَعَرِّضَةً تَسْلُکُ بى مَسالِکَ
و به نافرمانیهایت حریص است و به موجبات خشمت دست درازى کند مرا به راههایى که
الْمَهالِکِ وَتَجْعَلُنى عِنْدَکَ اَهْوَنَ هالِکٍ کَثیرَةَ الْعِلَلِ طَویلَةَ الاْمَلِ اِنْ
منجر به هلاکت مى شود مى کشاند و بصورت پست ترین نابودشدگان درم آورد بیماریهایش بسیار و آرزویش دراز
مَسَّهَا الشَّرُّ تَجْزَعُ وَاِنْ مَسَّهَا الْخَیْرُ تَمْنَعُ مَیّالَةً اِلَى اللَّعِبِ وَاللَّهْوِ
است اگر شرى به او رسد بى تاب شود و اگر خیرى نصیبش گردد سرکشى کند به اسباب بازى و سرگرمیهاى بیهوده
مَمْلُوَّةً بِالْغَفْلَةِ وَالسَّهْوِ تُسْرِعُ بى اِلىَ الْحَوْبَةِ وَتُسَوِّفُنى بِالتَّوْبَةِ
بسیار متمایل و از بى خبرى و فراموشى انباشته است مرا به سوى گناه شتاب دهد و به نوبت توبه به امروز و فردایم کند
اِلهى اَشْکُو اِلَیْکَ عَدُوّاً یُضِلُّنى وَشَیْطاناً یُغْوینى قَدْ مَلاَ
خدایا به تو شکایت آورم از دشمنى که گمراهم کند و شیطانى که مرا از راه بدر برد سینه ام را پر از
بِالْوَسْواسِ صَدْرى وَاَحاطَتْ هَواجِسُهُ بِقَلْبى یُعاضِدُ لِىَ الْهَوى
وسوسه کرده و تحریکات زهرآگینش قلبم را احاطه کرده به هوا و هواسم کمک کند
وَیُزَیِّنُ لى حُبَّ الدُّنْیا وَیَحُولُ بَیْنى وَبَیْنَ الطّاعَةِ وَالزُّلْفى اِلهى
و دوستى دنیا را پیش چشمم آرایش دهد میان من و فرمانبردارى و تقرب به درگاهت حائل گردد خدایا
اِلَیْکَ اَشْکُو قَلْباً قاسِیاً مَعَ الْوَسْواسِ مُتَقَلِّباً وَبِالرَّیْنِ وَالطَّبْعِ مُتَلَبِّساً
پیش تو شکوه آرم از دلى که سخت شده و بدست وسوسه ها بگردد و به زنگ (خودبینى ) و خوى زشت پوشیده شده ،
وَعَیْناً عَنِ الْبُکاَّءِ مِنْ خَوْفِکَ جامِدَةً وِ اِلى ما تَسُرُّها طامِحَةً اِلهى
و از دیده اى که به هنگام گریه کردن از خوف تو خشک است ولى براى نگریستن به مناظر خوش آیندش خیره و حریص است خدایا
لا حَوْلَ لى وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِقُدْرَتِکَ وَلا نَجاةَ لى مِنْ مَکارِهِ الدُّنْیا اِلاّ
جنبش و نیرویى براى من نیست جز به نیروى تو و راه نجاتى از گرفتاریهاى دنیا ندارم جز
بِعِصْمَتِکَ فَاَسْئَلُکَ بِبَلاغَةِ حِکْمَتِکَ وَنَفاذِ مَشِیَّتِکَ اَنْ لا تَجْعَلَنى
نگهدارى تو پس از تو مى خواهم به حکمت رسایت و به مشیت جارى و گذرایت که مرا تنها در معرض
لِغَیْرِ جُوْدِکَ مُتَعَرِّضاً وَلا تُصَیِّرَنى لِلْفِتَنِ غَرَضاً وَکُنْ لى عَلَى
جود و بخشش خود درآورى و هدف تیرهاى بلا و آزمایش قرارم ندهى و مرا در پیروزى
الاْعْداَّءِ ناصِراً وَعَلَى الْمَخازى وَالْعُیُوبِ ساتِراً وَمِنَ الْبَلاَّءِ و اقِیاً
بر دشمنان یارى کنى و رسوائیها و عیوبم را بپوشانى و از بلا محافظتم کنى
وَعَنِ الْمَعاصى عاصِماً بِرَاءْفَتِکَ وَرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و از گناهان نگاهم دارى به مهر و رحمتت اى مهربانترین مهربانان
منبع: مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی- باب اول فصل هشتم
ب. تقویت اراده
تقویت اراده از دو راه ممکن می شود:
1. تقویت مبادی اراده: مبادی اراده، همانگونه که در آثار فلسفی بدان اشاره شده است عبارت است از: علم و آگاهی، تصدیق فایده، شوق، شوق تشدید شده، عزم و تصمیم قاطع . این مبادی در نهایت منتهی به اقدام عملی و اراده می شود. انسان وقتی چیزی را می شناسد و به منافع آن و تاثیری که در جهت خوشبختی و سعادت او دارد، پی می برد، اشتیاق و علاقه پیدا می کند که آن را بدست آورد. این شوق با شناخت بیشتر نسبت به آن چیز، افزون تر می شود تا جایی که عاشق آن می شود و تصمیم می گیرد برای رسیدن به آن عملا حرکت کند و تلاش و سرمایه گذاری نماید.
2.رفع موانع و کسب آزادی معنوی: اقدام عملی برای رسیدن به خودساختگی و کمال، در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که طالب کمال، با کسب آزادی معنوی، موانع راه را از سر راه خود برطرف و قدرت رسیدن به آن را در خویش ایجاد نموده باشد. موانع راه همان اسارت های انسان هستند که در فرازهای قبلی بدان اشاره شد.
گام هایی برای تقویت اراده:
براى تقویت اراده باید دانست که: فرد با اراده کسى است که داراى هدفى معقول بوده و تا موقعى که به آن نرسیده است، از تعقیب آن باز نمى ایستد. مشکلات و موانع روانى یا مادى، به اراده و عزم او لطمه نزده و از پیشرفتش جلوگیرى نمى کند. بنابراین در اولین گام، براى رفع اضطراب و کسب روحیه قوى باید هدف و یا اهداف دقیق و مشخص خود را از زندگى یا کارى که مى خواهد انجام دهد،براى خویش ترسیم نماید. طبیعى است این هدف، باید معقول، قابل دستیابى، بدون افراط و تفریط، مطابق توان و استعداد فرد و واقع بینانه باشد؛ نه آن که آرمانى و بلند پروازانه و خارج از توانایى هاى وى باشد. در این صورت در صحنه عمل وقتى با مشکلات و سختى هاى طاقت فرسا و خارج از توان خود، رو به رو شد و با شکست هاى احتمالى به هدف مورد نظر خود دست نیافت؛ ناامید و دلسرد شده و از ادامه کار منصرف مى گردد. هم چنین از انجام کارهاى دیگر منصرف مى شود. و خود را ناتوان وبى اراده تلقّى مى کند.
دومین گام، شناخت توانایى ها و استعدادهاى نهفته در وجود خویش است. همه ما در وجود خود از استعدادهایى برخورداریم، کافى است این نیروها را بشناسیم و براى رسیدن به هدف، آنها را به کار گیریم.
سومین گام، برنامه ریزى است. باید براى تمام کارها و فعالیت هاى شبانه روزى، برنامه اى مدوّن و منظم داشته باشید. بدین منظور از جدولى استفاده کنید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت کرده و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و…). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید. هر روز صبح با نگاهى به آن برنامه، به اجراى دقیق آن بپردازید و شبها قبل از خوابیدن، آن را محاسبه و ارزیابى کنید؛ شایسته است همچون یک محاسبه گر جدى و قاطع، فعالیت هاى روزانه و میزان موفقیت خود در انجام دادن کارها را بررسى کنید. در صورت موفقیت خود را تشویق کنید و در صورت تخلّف از برنامه و سهل انگارى در اجرا، خود را تنبیه نمایید.
چهارمین گام، تلقین است. تلقین به خود در تقویت اراده اثر قابل ملاحظه اى دارد. بنابراین هر روز جملاتى را به خود تلقین کنید؛ مانند: «من اراده لازم براى انجام کارهایم را دارم» هیچ چیزى نمى تواند اراده ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادنى است انجام مى دهم، هیچ قدرتى نمى تواند مرا از آن باز دارد»، «اراده من هر روز محکم تر مى شود»، «بر من لازم است که موفق شوم؛ زیرا موفقیت از آنِ نیرومندان است» و…
پنجمین گام، توجه به تدریجى بودن تقویت اراده است. براى به دست آوردن اراده اى قوى و محکم، تدریجى بودن آن و نیاز به تمرین و ممارست امرى لازم و ضرورى است. گمان نکنید مى توانید به طور دفعى و بدون هیچ تلاشى، به آن دست یابید. بنابراین به راه کارهاى عملى زیر توجّه نموده، به آنها عمل کنید:
1. هر روز صبح حداقل 20 دقیقه به طور مرتب و در ساعتى معین ورزش کنید.
2. سحرگاهان یا صبح گاهان، هرگاه که بیدار شدید بى درنگ برخیزید و از رختخواب بیرون روید. حتّى اگر خواب آلودگى مزاحمتان است، از اتاق بیرون روید و قدرى نرمش کنید تا خواب آلودگى از بین برود.
3.در صورت امکان، چند دقیقه قبل از اذان صبح از خواب بیدار شده، نماز شب بخوانید و اگر در آن وقت بیدار نشدید، قضاى آن را به جا آورید.
4.مقید باشید هر روز تعداد آیات معینى را قرائت کنید؛ مثلاً 10 تا 20 آیه و در صورت تمایل در هفته هاى بعد به میزان آن بیفزایید.
5. کارهایى را که به عهده مى گیرید ناتمام رها نکنید و آنها را به نحو احسن و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهید. تلاش کنید با قدمهای کوچک شروع کنید.
6.هرگز در کارها ناامید نشوید و با حالت تهاجمى براى پى گیرى و به انجام رساندن کارهاى ناقص و ناموفق، جدیت به خرج دهید.
7. نماز خود را در اول وقت و حتی المقدور به جماعت بخوانید.
8.گاهی روزه بگیرید. روزه گرفتن در تقویت اراده اخلاقی بسیار موثر است.
9.از روش چله گیری استفاده کنید، یعنی چهل روز به طور مثال تصمیم بگیرید کم خوری یا کم خوابی را تمرین کنید و بعد با چله گیری های پی در پی رزایل خلقی و عادت های بد را از خود دور نمایید و صفات نیک و اعمال صالح را برای خود عادت نمایید.
10.از سیستم مراقبه استفاده کنید، یعنی در طول روز مراقب نفس خویش باشید و شب هنگام محاسبه کنید تا ببینید به وظایف و برنامه خویش عمل کرده اید یا نه و در صورتی که عمل نکرده باشید خویش را مورد عتاب و تنبیه قرار دهید.
در جلد دوم طرائف الحکم، چاپ اول، ص 21 از حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت شده که حضرت پیغمبرص) هر موقع که اضطراب و اندوهى بر آن حضرت روى مى داد این دعا را مى خواند: «یا حى یا قیوم، یا حیا لایموت، یا حى لا اله الا انت کاشف الهم مجیب دعوة المضطرین، اسألک بان لک الحمد لا اله اله الا انت، المنان، بدیع السموات والارض، ذوالجلال والاکرام رحمان الدنیا والاخرة و رحیمها رب ارحمنى رحمة تغنیى بها عن رحمة من سواک یا ارحم الراحمین»، (داروخانه معنوى، رضا جاهد، انتشارات هاتف، چاپ دهم 1378، ص 67)
ضمنا مطالب زیر زاوایای دیگری را برای این امر مهم باز می کند . بنابراین به راه کارهاى عملى زیر توجه کرده، به آنها پاى بند باشید:
راه هاى تقویت اراده
1. باید علل و عوامل ضعف اراده خویش را بشناسید. توجّه کنید ضعف اراده غالباً در عدم اعتماد به بینش و تفکر، عدم شناخت خویش، با ارزش تلقی نکردن خود، عدم امنیت روانی، عدم تدبیر عقلانی در تشخیص امور و تمیز اهم و مهم، شکست های گذشته و عوامل باز دارنده رشد و قوت نفس مانند محرومیت، سرزنش و رنج های مستمر ریشه دارد. زدودن هر یک از این عوامل در پرتو سرمایه گزاری و برنامه ریزی ممکن است.
2.باید باور کنید چون دیگر انسان ها از توانمندی های بسیار برخوردارید و از دیگران کم تر نیستید. فراموش نکنید نقاط قوت انسان از نقاط ضعفش بیش تر است و نباید خود را دست کم بگیرد. تصمیم خوب در پرتو تکیه بر قوت ها، جبران ضعف ها و احساس توانمندی شکل می گیرد.
3. پس از مشورت با افراد ذی صلاح، با توجّه به امکانات و توانمندی های واقعی خود، برای زندگی تان برنامه ریزی کنید و بکوشید هرگز بی جهت از آن برنامه و نظم سر نپیچید. اوقات استراحت و تفریح و عبادت و همه فعّالیّت ها را در این برنامه بگنجانید تا زمانی خالی نماند و توجّه به فرصت بیکاری شما را سمت تأخیر انداختن کارها سوق ندهد.
4. بکوشید برای هر رفتاری انگیزه ای قوی داشته باشید و به ویژه از آثار مثبت تصمیم گیری ها و رفتارهای خاصّ خویش به طور کامل آگاه شوید.
5.محیط زندگی و موقعیت کاری خود را تغییر دهید و موانع بروز اراده و فعّالیّت را نابود سازید؛ برای مثال در موقعیتی که به سرزنش و متهم شدن به ناتوانی و ناپختگی می انجامد، قرار نگیرید. برای تصمیم گیری ها و اقدامات خویش امنیت روانی فراهم آورید تا بتوانید به آرامی در برابر دیگران یا همراه آنان ابراز وجود کنید و برجستگی فکری و فعّالیّت به جا را از طریق تصمیم آشکار سازید.
6. هر کاری را آسان تلقی کنید؛ زیرا در برابر اراده پولادین انسان همه سختی ها آسان می گردد. به استقبال کارهای به ظاهر دشوار بروید و به خود تلقین کنید می توانید در این امور درست تصمیم بگیرید و افتخار موفقیت در انجام آن ها را به دست آورید.
7. رضایت خداوند را ملاک هر رفتار و گفتار قرار دهید و از تسلیم شدن در برابر تمایلات پوچ و هواهای نفسانی بپرهیزید. این تسلیم شدن ها اراده را ضعیف و متزلزل می سازد. تقوا و رعایت حرمت دستورهای پروردگار برای آرامش روانی و تقویت نفس و اراده بسیار سودمند است.
8.مدتی برنامه ریزی و تصمیمات خود را با فردی ذی صلاح در میان بگذارید و از وی بخواهید مراقب باشد تا در شما دو دلی پیش نیاید و اجرای تصمیمات خویش را به تأخیر نیندازید.
9. از خواب زیاد، پرخوری و دیگر اسباب تنبلی و سستی اراده بپرهیزید و نگذارید دیگران به جای شما تصمیم بگیرند.
10.با کسانی که روحیه و اراده قوی دارند، دوست شوید تا اراده شما نیز قوی گردد.
11. بکوشید تصمیم هاتان را با فردی با تجربه در میان نهید تا از قوت و درستی شان اطمینان یابید. پس از مشورت با این فرد، بر اساس تدبر و اندیشه خود تصمیم بگیرید و بدون از دست دادن فرصت اقدام کنید.
تصمیم باید بر تدبیر و اندیشه و آگاهی های لازم استوار باشد و به عمل بینجامد. تخلف از این امر جز تلف کردن وقت، پیروی از افکار پوچ و سستی در عمل دستاوردی ندارد و فرد را با زیان های مادی و معنوی روبه رو می سازد. از این رو، امور یاد شده گناه به شمار می آید.
تردید در تصمیم گیری و تأخیر در عمل سبب از دست رفتن منافع معنوی و مادی فراوان می شود و زیان های بسیار را به ارمغان می آورد.
12. تصمیمات به جا و پر ارزش گذشته خود را به یاد آورید و توجّه کنید که چون گذشته برای انجام دادن کارهای مهم آمادگی دارید.
13.در تصمیم ها و فعّالیّت های اسوه ها دقّت کنید، در همسان سازی و الگوپذیری جدی باشید تا جرأت انجام کار یابید و توان تصمیم گیری و اجرا در شما تقویت شود.
14. با تصمیم های آسان در کارهای ساده، به تدریج خود باوری و توانمندی را در خویش پدید آورید و راه را برای تصمیم گیری در امور مشکل و پیچیده هموار سازید.
15. در موضوع مورد نظر تمرکز پیدا کنید و از اشتغالات ذهنی متعدد بپرهیزید تا تصمیم گیری آسان تر صورت پذیرد.

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد:

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد