استویا چیست؟

استویا درختچه ای انبوه است که به تیره کاسنیان تعلق دارد.

استویا یا استویا رابادیانا درختچه‌ای انبوه است که به تیره‌ی کاسنیان تعلق دارد. ۱۵۰ گونه از این گیاه وجود دارد که همه‌ی آنها بومی آمریکای شمالی و جنوبی هستند.

امروزه چین به بزرگ‌ترین صادرکننده‌ی استویا در جهان تبدیل شده است. البته این گیاه در بسیاری از کشورها تولید می‌شود. همچنین در برخی فروشگاه‌های محصولات باغی، گیاه استویا برای پرورش خانگی نیز فروخته می‌شود.

از آنجایی‌که استویا ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر است، بنابراین برای ایجاد شیرینی مشابه، نسبت به سایر شیرین‌کننده‌های عمده به تقریبا ۲۰٪ زمین کمتر و مقدار بسیاری کمتری آب نیاز دارد.

این گیاه محتوی ۸ گلیکوزید است. این ترکیبات شیرین از برگ‌های استویا استخراج شده و تصفیه می‌شوند. این گلیکوزیدها عبارت‌اند از:

استویوزید؛

ربادیوزید E، D، C، A و F.

استویول بیوزید؛

دلکوزید A.

استویوزید و ربادیوزید A فراوان‌ترین این گلیکوزیدها هستند. اصطلاح استویا در این مطلب به استویول گلیکوزید و ربادیوزید A اشاره خواهد داشت.

این ترکیبات در طی فرایندهای چیدن برگ‌ها، خشک کردن آنها، استخراج آب و تصفیه به دست می‌آیند. استویای خام پیش از تصفیه و رنگ‌زدایی، طعم تلخ و بوی نامطبوعی دارد. برای تهیه‌ی عصاره‌ی نهایی استویا باید نزدیک به ۴۰ مرحله طی بشود.

۱۸ درصد برگ‌های استویا را استویوزید تشکیل می‌دهد. برخی از نام‌های تجاری شیرین‌کننده‌های استویا عبارت‌اند از: اِنلیتن، پیورویا، رِبیانا، استویا، استویاکاین و عصاره‌ی استویای خام.1
 

خواص استویا

رابطه گیاه استویا و لاغری

اضافه وزن می‌تواند از علل مختلفی نشات بگیرد، اما از آنجا که طبق تحقیقات، شانزده درصد کالری موجود در رژیم غذایی آمریکایی‌ها، از شکر دریافت می‌شود، یک شیرین کننده تقریبا بی کالری، می‌تواند خبر خوبی برای افراد مبتلا به اضافه وزن باشد.

گیاه استویا، زمانی که چیده می‌شود، تلخ و بدبو است. اما طی فرایند تصفیه، استویزید و ربودیوزید آ از آن خارج شده و همین مواد هستند که به عنوان شیرین کننده طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استویای تصفیه شده، یک شیرین کننده غیرمغذی محسوب می‌شود، این گیاه تقریبا هیچ کالری ندارد و تنها سود آن شیرینی‌اش است. به همین خاطر استویا و لاغری با هم در ارتباط هستند. 

البته، توجه داشته باشید که مصرف این شیرین کننده به تنهایی بی تاثیر است. گیاه استویا زمانی موجب لاغری می‌شود که در کنار ورزش و رژیم غذایی مناسب مصرف شود.2
 

 استویا برای مقابله با دیابت

شیره‌ی برگ‌های استویا شیرین کننده‌ی صد در صد طبیعی است. ترکیبات موجود در این گیاه میزان گلوکز را پایین نمی‌آورند اما شاخص گلیسمی بسیار پایینی در حد هیچ دارند. در واقع گیاه استویا باعث بالا رفتن انسولین نمی‌شود. بهتر است عصاره‌ی استویا جایگزین قند شود. البته قبل از هر کاری اول با پزشک خود مشورت کنید.3
 

 استویا فشارخون را کاهش می‌دهد

برگ‌های استویا حاوی موادی به نام استویوزید هستند. نتایج پژوهش‌های متعددی که روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده نشان می‌دهد که این ترکیب می‌تواند باعث افزایش قطر رگ‌ها شود. برای همین هم خون به راحتی در رگ‌ها جریان می‌یابد.

در سال 2003 در چین، پژوهشی روی 168 بیماری فشار خونی انجام شد. نیمی از شرکت کننده ها روزانه 3 عدد کپسول 500 میلی گرمی استویوزید مصرف کردند (به مدت 3 سال) و گروه دیگر پلاسبو یا همان دارونما دریافت کردند.

بررسی‌ها نشان داد که فشار خون سیستولیک (عدد بزرگ‌تر) گروه اول از 150 به 140 mmHg رسیده است و فشار خون دیاستولیک شان (عدد کوچک‌تر) از 95  به 89 mmHg کاهش یافته است. اما تغییر قابل مشاهده ای در وضعیت گروه دوم که دارونما مصرف کرده بودند دیده نشد.

البته توجه داشته باشید که استویوزید هنوز به عنوان دارو برای کاهش فشار خون بالا تجویز نمی‌شود. اما افرادی که فشار خون نرمالی دارند می‌توانند از آن استفاده کنند.3
 

سرطان لوزالمعده

استویا محتوی استرول‌ها و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی فراوانی مانند کمپفرول است. براساس مطالعات کمپفرول می‌تواند خطر سرطان‌ لوزالمعده را تا ۲۳٪ کاهش بدهد.3
 

رژیم غذایی کودکان

غذاها و نوشیدنی‌هایی که محتوی استویا هستند، نقش مهمی در کاهش کالری دریافتی در رژیم غذایی کودکان دارند. امروزه هزاران محصول از سس سالاد گرفته تا شکلات‌هایی در بازار وجود دارند که محتوی شیرین‌کنند‌ه‌ی طبیعی این گیاه هستند.

این امر به کودکان کمک می‌کند تا بدون افزایش کالری مصرفی و با داشتن رژیم غذایی کم‌شکر بتوانند از غذاها و نوشیدنی‌های شیرین استفاده کنند.

مصرف زیاد شکر و کالری با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و چاقی در ارتباط است.1
 

استویا و خداحافظی با پوسیدگی دندان‌ها

عصاره‌ی گیاه استویا حاوی ترکیبات بسیار شیرینی است که در عین حال باعث پوسیدگی دندان نمی‌شود. علاوه بر این استویوزید موجود در این گیاه عملکردی مشابه با فلور دارد و به طور چشمگیری از پیشرفت جرم‌های دندان پیشگیری می‌کند. برای همین این گیاه بهترین جایگزین برای قند به شمار می‌آید.3
 

چگونه این گیاه را تهیه کنیم؟

این گیاه چند سالی است که در شهرهای شمالی کشورمان کشت می‌شود. این محصول به صورت برگ‌های خشک بسته‌بندی شده و همچنین عصاره به فروش می‌رسد. از عصاره‌ی این گیاه برای تهیه انواع کیک‌ها، مربا، گز و غیره استفاده می‌شود. به خاطر اینکه این گیاه چندین برابر شیرین‌تر از ساکاروز می‌باشد.

برگ‌های خشک شده‌ی آن به صورت دم کرده مصرف می‌شود. توجه داشته باشید که عصاره‌ی این گیاه تا یک یا دو ماه بعد از تولید قابل مصرف است؛ و دیابتی‌ها می‌توانند آن را جایگزین قند کنند.

برگ‌های خشک استویا در انجمن‌های دیابتی‌ها وجود دارد. این گیاه به صورت برگ خشک بسته بندی شده و عصاره در شهرهایی مانند رشت، اصفهان، مازندران و احتمالاً تهران نیز به فروش می‌رسد.

امیدواریم روزی برسد که این گیاه بین مردم جایگاه خود را پیدا کند و در تهیه‌ی نوشابه ها، شیرینی‌جات و کلاً محصولات غذایی شیرین استفاده شود. می‌توانید سری به عطاری‌های شهرتان بزنید و سراغ این گیاه را بگیرید.3
 

نحوه مصرف گیاه استویا

خوشبختانه استویا چندسالی است که در ایران کشت می‌شود. شما می‌توانید از عطاری‌ها استویا را به صورت برگ خشک شده و یا به صورت عصاره خریداری کنید و درست مانند شکر، از آن در انواع مواد غذایی و نوشیدنی استفاده کنید.

برگ سبز استویا، در هوای خنک قابلیت ماندگاری بالایی دارد، اما در معرض رطوبت ممکن است شکرک بزند.

مصرف استویا باید، با توجه به وزن بدن، به میزان ۳ تا ۹ قاشق چایخوری باشد، چرا که مصرف بیش از حد آن عوارض دارد.2
 

عوارض جانبی استویا

براساس مطالعات عصاره‌ی استویا عوارض جانبی‌ای ندارد. گلیکوزید استویول خالص توسط سازمان غذا و داروی آمریکا جزو افزودنی‌های مجاز شناخته می‌شود. ولی ممکن است مصرف برگ کامل استویا مشکلاتی را برای فرد ایجاد بکند.

در ابتدا تصور می‌شد که استویا می‌تواند برای سلامت کلیه خطرناک باشد. اما مطالعه‌ای بر روی موش‌ها نشان داد مکمل‌های حاوی برگ‌های استویا ویژگی‌هایی دارند که از کلیه محافظت کرده و به بهبود دیابت کمک می‌کنند.

مطالعات نشان می‌دهد مصرف مقادیر توصیه‌شده از جایگزین‌های شکر در در دوران بارداری مجاز است و خطری ندارد.

برخی محصولات استویا محتوی الکل‌قند (نوعی الکل حاصل از قندها) هستند. افرادی که نسبت به الکل‌قند حساسیت دارند، ممکن است با مصرف آن علائمی مانند گرفتگی‌ها و نفخ شکم، حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند. البته احتمال بروز این علائم در اثر مصرف قندالکل اریتریتول (که در استویا وجود دارد) کمتر از بقیه قندالکل‌هاست.

تا زمانی که استویا به‌خوبی تصفیه شده باشد و در حد اعتدال مصرف شود، موجب بروز عوارض جانبی نمی‌شود و می‌توانید بدون نگرانی آن را مصرف کنید.1

پینوشتها
1.www.yjc.ir
2.www.setare.com
3.www.beytoote.com