ما برای شناخت خدای متعال سه راه در پیش روی خود داریم که به صورت مرحله ای طی می شوند.
مرحله اول شناخت او با آیات آفاقی و انفسی است. این همان راه شناخت خداوند از طریق نشانه های او در طبیعت و روش تجربی است و لازم است که انسان در ابتدای راه شناخت از طریق شناخت طبیعت و نشانه های تکوینی و همچنین مطالعه آیات تدوینی قرآن کریم به معرفت خدای متعال دست یابد.
البته شناخت خداوند منان با آیات انفسی مفیدتر است (من عرف نفسه فقد عرف ربه) چون معمولاً با اصلاح صفات و اعمال نفس همراه است.
بنابراین اندیشیدن در آیات آفاقی و انفسی به شناخت خداوند منتهی می‌شود و این نیز به نوبة خود راهنمای انسان به سوی حق و شریعت الهی خواهد بود.
این راه که در کتاب شریف توحید مفضل پی گیری شده است بهترین راه خدا شناسی برای مبتدیان است.
دوم شناخت خداوند از طریق عقل است. نیرویی که بیشتر عمل کردش محاسبه و درک وجودات وصفی و صفات الهی است. این روش طریق خواص از مردم می‌باشد، کسانی که پس از مطالعه در طبیعت و آیات تکوینی او در خلقت، از طریق استدلال و برهان عقل و فلسفه و حکمت به شناخت خدای تعالی می پردازند.
سوم شناخت خداوند لطیف از طریق رؤیت و ابزار دل می‌باشد که طریق اولیاء است و همگان را به آن راه نیست مگر مسیری که به عنوان سیر و سلوک نظری ترسیم شده طی نمایند, یعنی از طریق طبیعت و شناخت آفاقی و انفسی به عقل و استدلال عقلی راه یابند و با گذر از عقل به عشق و عرفان برسند مشاهده و معاینه و وصول به حق تعالی شوند.در نهایت پاسخ شما مثبت است بدین معنا که هر یک از این روشها مقدمه ای برای خداشناسی عینی وشهودی و آگاهی فطری نسبت به خدا میباشد. انبیاء وائمه علیهم السلام برای شکوفا نمودنِ همین آگاهیهای فطری آمده اند. بنابر این راه شکوفایی فطرت ، راه رسیدن به خدا و تکامل انسانی در پرتو عمل به تعالیم معصومین علیهم السلام است.
عرفان و کلام هم مثل دیگر روشها مقدمه اند بر شکوفایی فطرت. البته با عمل به تعالیم معصومین علیهم السلام میشود به خدا رسید.
روش آقای قاضی روش عرفانی است و روش علامه روش مشایی در مباحثات فلسفی بوده که در عمل خود را مقید به دستورات ائمه علیهم السلام میدانستند. برای بررسی بیشتر به منابع زیر مراجعه فرمایید:
– اصول عقاید، استاد محسن قرائتی
– پیام قرآن، ج 2، آیت الله مکارم شیرازی
– منشور جاوید، ج 2، استاد جعفر سبحانی
– خدا در قرآن، شهید بهشتی
– دوره پنج جلدی مقدمه ای بر جهان بینی توحیدی، استاد شهید مرتضی مطهری(ره)
– توحید، شهید دستغیب شیرازی
– تبیین براهین اثبات خدا، آیت الله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء قم.