موضوعی که به آن اشاره نموده اید موضوعی بسیار کلی است که می تواند پرسشی اصلی برای یک تحقیق پایانی – پایان نامه – قرار گیرد. بدیهی است که پرداختن به چنین موضوع وسیعی نیازمند تدوین طرحی تفصیلی و سازماندهی تحقیقی مستقل است. فلذا با تذکر این نکته، در پاسخ به بیان چند محور پیرامون پاسخ به پرسش شما اکتفا نموده و پاسخ تفصیلی را به همت و اراده ی خود شما در تحقیق و بسط و شکافتن محور های معرفی شده موکول می نماییم. اختلافات بین مسلمانان علل و ریشه هاى بسیار متنوع و مختلفى دارد و بررسى جامع و همه جانبه آن – همانگونه که اشاره شد -، نیازمند کاوش هایى ژرف و گسترده است. با این وجود می توان محور های زیر را به عنوان بخش عمده ای از علل اختلافات بین مسلمین بر شمرد: الف- اختلافات مذهبی: شاید بتوان اصلی ترین عامل اختلاف بین مسلمانان – که عوامل دیگر با سو استفاده از بستر این اختلاف می توانند فتنه افروزی کنند – را اختلافات مذهبی دانست. وجود فرقه ها و مذاهب گوناگون اسلامی که در دو دسته ی کلان به دو بخش شیعی و سنی تقسیم شده اند موجب بروز و ظهور برخی اختلافات جدی در دنیای اسلام گردیده است. این اختلافات که در عرصه های کلامی، سیاسی، و فقهی و حدیثی خود را نشان می دهد به خودی خود موجب ایجاد شکاف هایی هر چند خفیف بین مسلمانان می گردد.1) اندیشه هاى کلامى: بى شک نظرات متفاوت درباره مسائل کلامى موجب انشعاب در دین اسلام گردیده است، چنان که مسیحیت نیز در اثر این عامل، به فرقه هاى کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس منشعب گردیده است. موضوعاتى همچون: نیل به مفاهیم قرآن با لحاظ فهم و درک ائمه(ع)، معنا و مفهوم حسن و قبح ذاتى و عصمت و مصونیت از خطا در ائمه اطهار(ع) باعث اختلاف شیعه و سنى شده است.
2) اندیشه هاى سیاسى: مهم ترین نقطه جدایى میان شیعه و سنى در طول تاریخ، این مسأله بوده است. شیعه معتقد است که جانشین رسول الله(ص) در امر حکومت، تنها ائمه مى باشند اما اهل تسنن بر خلاف آن قائلند.
3) اندیشه هاى فقهى و حدیثى: فقه شیعه مبتنى بر منابع چهارگانه کتاب، سنت، عقل و اجماع است، اما منابع اهل سنت متکى بر کتاب، سنت، قیاس و استحسان است. در نظر شیعه، تمامى احادیث منقول از صحابه و تابعین را نمى توان یکجا پذیرفت زیرا برخى از آنها ساختگى اند و برخى از اصحاب فاقد عدالت گردیده اند اهل تسنن بر این باور است که باید سخنان تمامى صحابى پیامبر(ص) را پذیرفت. این عوامل دست به دست هم داده و باعث اختلاف مسائل شرعى- که کارهاى روزمره جامعه مسلمانان را تشکیل مى دهد- گردیده است مانند آداب وضو، نماز، روزه و… بى تردید جمود بر احادیث ساختگى و قیاس و استحسان و غفلت از مفاد صحیح آیات قرآنى و احادیث معتبر، به اختلافات فوق دامن زده است.
البته همانگونه که اشاره گردید، برخی عوامل با سواستفاده از این اختلافات مذهبی، آنها را به موانعی غیر قابل رفع در مسیر وحدت تبدیل می نمایند. و در این میان بخش هایی از توده ی عوام و جاهل مسلمانان با کوبیدن بر طبل اختلافات مذهبی مانع از تحقق وحدت و اتحاد در امت اسلامی می گردند.
ب –فرقه سازی مذهبی استعمارگران و سلطه طلبان برای تشدید اختلافات میان مسلمانان:
کشور هاى استعمارگر غربى براى تسلط بر منابع سرشار کشورهاى اسلامى همواره از ابزار تفرقه و فرقه سازى استفاده نموده اند وتلاش نموده اند با بزرگ نمایى اختلافات مذهبى و پرنگ نمودن آن به اصطلاح از آب گل آلود ماهى بگیرند و بدین طریق به اهداف شوم خود دست یابند ردپاى این سیاست شیطانى را مى توان درموارد زیادى در کشورهاى اسلامى جستجو نمود
قدرت های سلطه گر جهانی و استکباری با توجه به اهمیت اتحاد بین مسلمین جهان همواره از هر تلاشی برای جلوگیری از این اتحاد فروگذار ننموده اند. یکی از این حربه ها، مذهب تراشی و فرقه سازی های افراطی بین مسلمانان برای عمیق تر نموده اختلافات ساده ی مذهبی می باشد. در همین راستا می توان به فرقه های زیر اشاره نمود:
1 -ایجاد بهائیت توسط انگلستان در کشور ایران
2- روى کار آمدن وهابیت در عربستان توسط استعمار گر پیر انگلیس که امروز بسیارى از مشکلات دنیاى اسلام از سوى این فرقه که در سرزمین وحى مستقر شده و توسط آل سعود و عربستان حمایت مالى و تبلیغاتى وسیعى مى شود ناشى مى شود.
3- حمایت آمریکا از طالبان و فراهم نمودن زمینه هاى تسلط این فرقه ضاله در افغانستان با هدف تخریب چهره اسلام و نمایش چهره نامناسب از اسلام در جهان
4- کمک به تاسیس و حمایت مخفیانه از گروه های تروریستی در سطح جهان اسلام مانند گروه های: القاعده، النصره، داعش، سپاه صحابه، و …
ج – وجود حکام مستبد و دیکتاتور وابسته به غرب در کشور های اسلامی:
یکی دیگر از عوامل تشدید اختلافات میان امت اسلام، وجود حکام مستبد و دیکتاتوری است که در بسیاری از کشور های اسلامی بر سر کار هستند و هر گونه اتحاد میان امت اسلام را به ضرر خود و حکومت و سلطنت خود می دانند فلذا با قدرت تمام از تحقق وحدت جلوگیری می نمایند و با ایجاد فضای خفقان هر گونه صدای روشنگرانه در راستای بازگشت به وحدت اسلامی را در کشور های خود در نطفه خفه می کنند.
نمونه های این حکام را در بسیاری از کشور های سالامی مانند عربستان، بحرین و … می توان مشاهده نمود.
مباحثی که مطرح گردید به نظر می رسد مهم ترین موانع موجود بر سر راه اتحاد مسلمین می باشد. بدیهی است که هرگونه راهکاری برای رفع این موانع باید ناظر به همین عوامل باشد.
اهتمام و پایفشاری بر روی مشترکات مذهبی و پرهیز از طرح مسایل اختلافی، تبیین انحرافات موجود در فرقه های ساختگی و روشن کردن ارتباط آنها با استعمارگران ، بیدارگری امت اسلامی و تحریک آنها برای کنار زدن حکام مستبد و برقراری حکومت های مردمی بر اساس مبانی دینی و … در یک کلام بازگشت به هویت اصلی اسلامی و محقق نمودن اخوت اسلامی در سطح دنیای اسلام را می توان راهکار هایی برای مقابله با عوامل موجد اختلاف دانست.
برای کسب اطلاعات بیشتر به منابع ذیل مراجعه فرمایید:
«اتحاد اسلامی در آثار شهید مطهری» نویسنده سید حمید جاوید موسوی؛
«وحدت از نگاه امام خمینی (ره)»؛
«همبستگی امت اسلامی» اکبر هاشمی رفسنجانی؛
«اسلام آیین همبستگی» عبد الکریم بی‌آزار شیرازی؛
«علی طریق الوحدة» سید تقی مدرسی؛
«حول الوحدة والتقریب» محمد علی تسخیری.