رقیب و عتید – فرشتگان نویسنده اعمال انسان
۱۳۹۳/۰۵/۱۴
–
۱۴۴۰ بازدید
اسم دو فرشته که اعمال آدم رو مینویسن، چیه؟
1- نام آن دو فرشته: « رقیب» و « عتید» می باشد.
2- « إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ * ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ ـــ به خاطر بیاورید هنگامی که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسان هستند اعمال او را دریافت می دارند * هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی کند مگر اینکه نزد آن فرشته ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است»( ق/ 17 و 18 ؛ تفسیر نمونه، ج 22، ص: 243).
« رقیب» به معنی مراقب و « عتید» به معنی کسی است که مهیای انجام کار است. لذا به اسبی که مهیای دویدن است « فرس عتید» می گویند، و به کسی که چیزی را ذخیره و نگهداری می کند نیز «عتید» گفته می شود (از ماده «عتاد» بر وزن جهاد به معنی ذخیره کردن).
3- غالب مفسران معتقدند که « رقیب» و « عتید» همان دو فرشته ای است که در آیه به عنوان « متلقیان» از آنها یاد شده است؛ فرشته سمت راست نامش « رقیب» و فرشته سمت چپ نامش « عتید» است، گرچه آیه مورد بحث صراحتی در این مطلب ندارد، ولی با ملاحظه مجموع آیات چنین تفسیری بعید به نظر نمی رسد.
4- در قرآن و روایات از این دو ملک با توجه به وظیفه شان «کراما کاتبین=کاتبان بزرگوار اعمال» (انفطار/ 11)، «کاتبان حسنات و کاتبان سیئات»( صحیفه سجادیه/ دعای 11 : دعاؤه بخواتیم الخیر) ، « صاحب الیمین و صاحب الشمال» و « صاحب حسنات و صاحب سیئات» (کنز الدقائق ،چ اول ، تهران، وزارت ارشاد ف 1368 ش ، ج 14 ف ص 168 و 169) نام برده شده است.
5- در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را می نویسند؟ در میان مفسران گفتگو است:
جمعی معتقدند همه را می نویسند، حتی ناله ای را که دردمند در موقع درد سر می دهد! در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و واجب و مستحبّ یا حرام و مکروه را می نویسند و کاری به مباحات ندارند.
اما عمومیت تعبیر آیه نشان می دهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت می شود.
جالب اینکه در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است که :
« ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما! ـــ هنگامی که دو مؤمن کنار هم می نشینند و بحثهای خصوصی می کنند، حافظان اعمال به یکدیگر می گویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته».
راوی می گوید: مگر خداوند عز و جل نمی فرماید «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ ـــ هیچ سخنی انسان نمی گوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است»؟
امام فرمود:
« ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری ـــ اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است می شنود و می بیند!»(اصول کافی مطابق نقل نور الثقلین جلد 5 صفحه 110)
از این روایت استفاده می شود که خداوند برای اکرام و احترام مؤمن بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از آنها مکتوم می دارد، ولی خودش حافظ تمام این اسرار است(تفسیر نمونه، ج 22، ص: 249 تا ص: 251)
2- « إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ * ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ ـــ به خاطر بیاورید هنگامی که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسان هستند اعمال او را دریافت می دارند * هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی کند مگر اینکه نزد آن فرشته ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است»( ق/ 17 و 18 ؛ تفسیر نمونه، ج 22، ص: 243).
« رقیب» به معنی مراقب و « عتید» به معنی کسی است که مهیای انجام کار است. لذا به اسبی که مهیای دویدن است « فرس عتید» می گویند، و به کسی که چیزی را ذخیره و نگهداری می کند نیز «عتید» گفته می شود (از ماده «عتاد» بر وزن جهاد به معنی ذخیره کردن).
3- غالب مفسران معتقدند که « رقیب» و « عتید» همان دو فرشته ای است که در آیه به عنوان « متلقیان» از آنها یاد شده است؛ فرشته سمت راست نامش « رقیب» و فرشته سمت چپ نامش « عتید» است، گرچه آیه مورد بحث صراحتی در این مطلب ندارد، ولی با ملاحظه مجموع آیات چنین تفسیری بعید به نظر نمی رسد.
4- در قرآن و روایات از این دو ملک با توجه به وظیفه شان «کراما کاتبین=کاتبان بزرگوار اعمال» (انفطار/ 11)، «کاتبان حسنات و کاتبان سیئات»( صحیفه سجادیه/ دعای 11 : دعاؤه بخواتیم الخیر) ، « صاحب الیمین و صاحب الشمال» و « صاحب حسنات و صاحب سیئات» (کنز الدقائق ،چ اول ، تهران، وزارت ارشاد ف 1368 ش ، ج 14 ف ص 168 و 169) نام برده شده است.
5- در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را می نویسند؟ در میان مفسران گفتگو است:
جمعی معتقدند همه را می نویسند، حتی ناله ای را که دردمند در موقع درد سر می دهد! در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و واجب و مستحبّ یا حرام و مکروه را می نویسند و کاری به مباحات ندارند.
اما عمومیت تعبیر آیه نشان می دهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت می شود.
جالب اینکه در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است که :
« ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما! ـــ هنگامی که دو مؤمن کنار هم می نشینند و بحثهای خصوصی می کنند، حافظان اعمال به یکدیگر می گویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته».
راوی می گوید: مگر خداوند عز و جل نمی فرماید «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ ـــ هیچ سخنی انسان نمی گوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است»؟
امام فرمود:
« ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری ـــ اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است می شنود و می بیند!»(اصول کافی مطابق نقل نور الثقلین جلد 5 صفحه 110)
از این روایت استفاده می شود که خداوند برای اکرام و احترام مؤمن بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از آنها مکتوم می دارد، ولی خودش حافظ تمام این اسرار است(تفسیر نمونه، ج 22، ص: 249 تا ص: 251)