تأليفات

آيت الله حاج آقا رضا همداني علاوه بر تدريس، آثار ارزشمندي نيز تأليف كرد. او با قلمي شيوا انديشه‌هاي خود را به رشتة تحرير كشيد. در اين جا به ذكر تأليفات آن متفكر گرانمايه مي‌پردازيم:
1. ذخيرة الاحكام: اين كتاب رسالة عمليه وي است.
2. الهدايه: اين كتاب فقه فارسي است بحث‌هاي طهارت، صلوة و صوم تا اعتكاف در آن آمده است.
3. الوجيزه في الفقه: نسخه‌اي از اين كتاب در كتابخانة مرحوم ميرزا باقرقاضي در تبريز موجود بود.[1]
4. الفوائد الرضويه علي الفرائد المرتضويه: اين كتاب در علم اصول نگارش يافته است و به عنوان حاشيه بر كتاب فرائد الاصول، نوشتة شيخ انصاري است و در سال 1318 هـ . ق. در ايران هـ . ق. چاپ رسيده است.
5. تقريرات فقه: حاج آقا رضا همداني در اين اثر مباحثات فقهي استادش، ميرزاي شيرازي را از اول بيع تا آخر خيارات، نوشته است.
6. حاشيه برمكاسب شيخ انصاري ـ قدس سره ـ .
7. حاشيه بر رياض المسائل، نوشتة سيد علي اصفهاني حائري.
8. حاشيه بر نجاة العباد، تأليف شيخ محمد حسن نجفي (نويسندة جواهر الكلام).
9. تقريرات اصول: در اين كتاب بحث‌هاي اصول ميرزاي شيرازي به تقرير درآمده است.
10. مصباح الفقيه: اين اثر ارزشمند كه مهم‌ترين تأليف حاج آقا رضا همداني است، يكي از عميق‌ترين و شيواترين شرح‌هاي كتاب شرايع، نوشتة محقق اول است. علامه شيخ آقا بزرگ تهراني در مورد چگونگي نگارش اين كتاب سخني دارد كه ما را به اهميت اين كتاب بيشتر آشنا مي‌كند. ايشان مي‌گويد: «مولف هر شب يك صفحه از آن را مي‌نوشت و هنگام صبح براي شاگردان فرهيخته و انديشمند خويش، همانند سيد محسن امين، سيد جمال الدين گلپايگاني، شيخ احمد كاشف الغطاء، و برادرش شيخ محمد حسين، شيخ ابوالقاسم قمي، شيخ علي جواهري، شيخ علي قمي، شيخ عبدالحسين كاظمي، ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي، شيخ محمد تقي مقدس طهراني، و اين جانب، ‌مي‌خواند.
سپس نوشتار خويش را در اين مجمع علمي حك و اصلاح مي‌كرد و گاه ديدگاهش را تغيير مي‌داد و گاهي برآن اصرار مي‌ورزيد.»[2]
به همين علت كتاب مصباح الفقيه آكنده از تحقيقات فقهي، اصولي، تفسيري، حديثي، ادبي و لغوي است و داراي سبكي زيبا و قلمي شيوا مي‌باشد. دقت در عمق مطالب، تطبيق فروع بر اصول و دسته‌بندي جالب از ديگر امتيازات اين كتاب گرانسنگ است.
باب‌هاي طهارة، صلوة، زكات، خمس، صوم، ‌رهن و اجاره در اين مجموعه قبلاً به صورت چاپ سنگي بود و اكنون مدتي است كه گروهي دست به تحقيق اين كتاب زده‌اند و تاكنون 8 جلد از آن به چاپ رسيده است.

آراء علمي

آيت الله حاج آقا رضا همداني، فقيهي صاحب نظر، مجتهدي متتبع و پژوهشگري ژرف انديش بود و در فقه و اصول نظريات و آراء علمي و تحقيقي براي دانش اندوزان و محققان حوزه‌هاي علميه ارائه نموده است.
بعضي از نظريات او بدين قرار است:
1. آب نجس تنها با اتصال به آب جاري و يا كثير پاك نمي‌شود بلكه ممزوج و مخلوط شدن شرط است.
2. مدار حجيت خبر، اطمينان به صدور آن از معصوم ـ عليهم السلام ـ است بنابراين آنهائي را كه اصحاب ما پذيرفته مي‌پذيريم و هر كدام را آنها مردود دانسته‌اند ما هم نمي‌پذيريم.
3. با اين كه شهرت را حجت نمي‌دانست، ولي سعي مي‌كرد با مشهور مخالفت نكند.
4. كتاب «فقه الرضا ـ عليه السلام ـ»[3] را از امام هشتم ـ عليه السلام ـ نمي‌دانست و معتقد بود كه اگر مطالب آن از حضرت رضا ـ عليه السلام ـ بود آن را افراد متعددي نقل مي‌كردند و فقط يك نفر از آن مطلع نمي‌شد. چنان كه حديث سلسله الذهب را افراد بيشماري نوشته و روايت نمودند و هم چنين چرا هزار سال از اين كتاب خبري نبود و چهار امام بعد از آن حضرت به آن اشاره‌اي نكرده‌اند و شكل بيان و سياق بعضي كلمات آن بعيد مي‌نمايد كه از امام معصوم ـ عليه السلام ـ باشد و بعضي احكام در آن مخالف صريح مذهب است.

وفات

آيت الله آقا رضا همداني بعد از سال‌ها تلاش در راه كسب دانش، ترويج معارف شيعي، پرورش ده‌ها دانشمند و فقيه برجسته و آفريدن آثاري ارزشمند، در روز يك شنبه 28 صفر1322 هـ . ق. در اثر ناراحتي سينه در شهر سامرّا به دار باقي شتافت. پيكر پاك اين فقيه وارسته در جوار بارگاه ملكوتي امام هادي و امام حسن عسكري ـ عليه السلام ـ و مقابل قبر حضرت حكيمه خاتون (دختر امام جواد ـ عليه السلام ـ) به خاك سپرده شد.[4]

پي نوشت ها:

[1] . الذريعة الي تصانيف الشيعه، ج 25، ص 49.
[2] . همان، ج 21، ص 115 ـ 116.
[3] . اين كتاب منسوب به امام رضا ـ عليه السلام ـ است و بزرگاني مثل مولي مهدي نراقي، علامه مجلسي، ميرزا عبدالله افندي محقق نراقي و سيد مجاهد و شيخ بحراني، اين كتاب را تأييد كرده‌اند و معتقدند كه در سال 200 هجري به خط امام رضا ـ عليه السلام ـ نوشته شده است، در مكه معظمه نسخه‌اي از آن به خط كوفي موجود است. امّا مرحوم شيخ حر عاملي، وحيد بهبهاني و سيد حسن صدر و آقا رضا همداني اين انتساب را نمي‌پذيرند،‌و هر گروه براي خود دلائلي دارند. اين كتاب در 411 صفحه در سال 1406 هـ . ق توسط كنگره آن حضرت چاپ شده است.
[4] . معارف الرجال، ج 1، ص 323.

منبع: www.andisheqom.com
/خ