مدیر گروه ادعیه و زیارات مرکز تخصصی مهدویت در گفت و گو با شبستان:

زیارت رجبیه؛ آموزش دعا و عرض حاجت به خدا در مکتب امام مهدی ارواحناه فداء

این که زیارت اینگونه و با حمد و سپاس الهی آغاز می شود نشان از آن دارد که توفیق پیدا کردن برای زیارت در ماه رجب، یک نعمت بزرگ است که ما از همان ابتدای دعا بدین جهت از خدا سپاسگزاری می کنیم.

به گزارش گروه مهدویت خبرگزاری شبستان، برای ماه رجب ادعیه و اوراد مختلفی از لسان معصومان علیهم السلام ذکر شده تا میزان بهره مندی از فضایل این ماه عظیم الشان را به بالاترین درجه برساند؛ از جمله این ادعیه، زیارت رجب منسوب به امام زمان (عج) است که محتوایی غنی دارد، از این رو و به منظور بررسی محتوای این زیارت با یک کارشناس به گفت و گو پرداخته ایم که بخش نخست آن در ذیل به حضورتان عرضه می شود:

حجت الاسلام علی ربانی، مدیر گروه ادعیه و زیارات مرکز تخصصی مهدویت در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری شبستان ضمن تشریح فراز هایی از زیارت رجبیه تصریح کرد: زیارت رجبیه به لحاظ منابعی که این زیارت نامه را ذکر کرده اند، اولین بار در «مصباح المتهجد» ذکر شده و می توان گفت سایر بزرگان مانند «سید بن طاووس» نیز از ایشان نقل کرده اند. منبع دوم به لحاظ زمانی، کتاب «مزار کبیر» مرحوم ابن مشهدی است که این زیارتنامه را تحت عنوان زیارت امیرالمومنین )u( در شب مبعث عنوان کرده است. چون این زیارت به گونه ای است که در هر مشهد شریفه ای و برای هر یک از ائمه (ع) می تواند خوانده شود. البته در آنجا هم ذکر شده است که در ماه رجب هر امامی را می توان با این زیارت نامه زیارت کرد.

وی افزود: کتاب «اقبال الاعمال» از سید بن طاووس این زیارتنامه را جزء زیارات مختص ماه رجب ذکر کرده و سپس در بحارالانوار علامه مجلسی ذکر شده است. بنابراین، این منابع می تواند برای اعتبار و اعتماد به این زیارت به ما کمک کند. چرا که نقل یک دعا یا زیارت در کتب معتبر که نزد بزرگان و علمای شیعه تایید شده باشند، به اعتبار آن می افزاید و یکی از راه های اعتماد به دعاها و زیارتنامه ها همین است. این که منابعی که دعا و زیارت را نقل کرده اند منابع متقن و معتبری هستند یا خیر. لذا این چند منبع به اعتبار این روایت دلالت دارد.

این متخصص ادعیه و زیارات مهدوی بیان کرد: سند زیارت را «مصباح المتهجد» نقل کرده است. یعنی ابن عیاش این زیارت را تقریبا با یک واسطه از نائب سوم امام عصر (عج)، «حسین بن روح» نقل کرده است. البته حسین بن روح به صراحت نمی گوید که این را از جانب امام دریافت کرده است اما برخی از بزرگان مبنایی دارند از این جهت که معتقدند هر آنچه نواب خاص امام زمان (عج) نقل کرده اند، از جانب خودشان نیست. حتی اگر آنها به امام (عج) نسبت ندهند. به عنوان مثال مرحوم کفعمی چنین نظری دارد. از جمله ی این موارد «دعای زمان غیبت» است که در مفاتیح الجنان نیز ذکر شده که نائب اول امام مهدی (عج) آن را نقل می کند و انتساب به امام عصر (عج) هم نمی دهد. اما برداشت مرحوم کفعمی این است که از جانب امام عصر (عج) است. یا شیخ صدوق در «کمال الدین» این دعا را در شمار توقیعات ذکر می کند و به عنوان توقیع قلمداد کرده است.

حجت الاسلام ربانی در ادامه تاکید کرد: بنابراین می توان گفت برخی از دعاها که نواب خاص امام عصر (عج) آنها را نقل کرده اند از جانب آن حضرت (عج) است. از جمله آنها زیارت رجبیه است که می توان گفت این زیارت چه بسا از وجود امام عصر علیه السلام گرفته شده باشد. هر چند سندی برای این مسئله ذکر نشده اما با آن مبنا که پیشتر اشاره کردیم می توان چنین نتیجه ای گرفت. البته با احتمال؛ چون شخص نواب خاص امام علیه السلام که فی نفسه به دنبال این نبودند که چیزی را توصیه کنند بلکه به جهت آن جایگاه خاص که داشته اند و به عنوان نائب امام (عج) می توان برداشت کرد که از سوی امام (عج) چنین چیزی را دریافت کرده و منتقل کرده اند.

وی در ادامه سخنان خود با شرح محتوایی زیارت رجبیه گفت: اولین فراز زیارت رجبیه چنین آغاز می شود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْهَدَنَا مَشْهَدَ أَوْلِیَائِهِ فِی رَجَبٍ وَ أَوْجَبَ عَلَیْنَا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ …» این که زیارت اینگونه و با حمد و سپاس الهی آغاز می شود نشان از آن دارد که توفیق پیدا کردن برای زیارت در ماه رجب، یک نعمت بزرگ است که ما از همان ابتدای دعا بدین جهت از خدا سپاسگزاری می کنیم. و همین فراز اول زیارت تاکید بر این موضوع دارد که زیارت مشاهد مشرفه و امکان مقدسه (حرم های مقدس ائمه و بقاع متبرکه و امامزادگان) چه فضیلت و نعمت بزرگی است که ما ازهمین فراز اول خداوند را به دلیل این نعمت شکر می کنیم و حالا این زیارت اگر در ماه رجب باشد که چه بهتر.

کارشناس مرکز تخصصی مهدویت تصریح کرد: منظور از اولیاء و مشاهد مشرفه در مرتبه اول ائمه معصومین علیهم السلام هستند که این با توجه به فراز بعدی زیارت نامه به دست می آید. آنجا که می فرماید: «وَ أَوْجَبَ عَلَیْنَا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ» یعنی یکی از حقوق اولیاءی الهی این است که زیارت آنها بر ما واجب شده. به عبارت دیگر این فراز از زیارت اشاره می کند که زیارت امام (ع) به نوعی، از حقوق امام (ع) بوده و بر ما واجب است. معمولا در اصطلاح گفته می شود زیارت مستحب است؛ بله ما هم ادعا نمی کنیم که از نظر شرعی واجب است، این حق که مدنظر ماست به معنای وجوب شرعی نیست. اما «زیارت امامان» حق عظیمی است که آنها بر ما دارند.

حجت الاسلام ربانی تاکید کرد: رفتن به زیارت ائمه (ع)‌ و مشاهد مشرفه یک حق از ناحیه ی امامان بر ماست. در برخی روایات نیز به این معنا اشاره شده است که «کمترین حق امام آن است که باید به محضر او رسید» حال اگر امام زنده باشد و در قید حیات باشد که در محضر امام بودن یک حق مسلم و خاص است. پس از شهادت امام نیز «به زیارت رفتن» کمترین حقی است که آنها بر ما دارند. هرچند ثمره ی این زیارت برای خود ماست و آنها نیازی به زیارت ما ندارند.

مدیرگروه ادعیه و زیارات مرکز مهدویت در ییان شرح فراز بعدی زیارت رجبیه گفت: فراز دوم این زیارت، صلوات بر پیامبر و آل پیامبر صل الله علیه وآله است. نقش صلوات و خواص آن اصولا یک بحث ویژه می طلبد. بسیاری از حجاب هایی که انسان گرفتار آن است به وسیله ی صلوات رفع می شود، دعاها و زیارات اغلب یا با صلوات شروع می شوند یا به صلوات ختم می شوند و این بیانگر اهمیت آن است که باعث اجابت دعاها و رفع حجاب ها و موانع می شود.

وی در پایان تاکید کرد: درباره اوصیای پیامبر اسلام صل الله علیه وآله در این زیارت، تعبیر خاصی به کار رفته است و از ایشان با عنوان «اوصیای حجب» تعبیر شده است. یعنی بسیاری از فضایل این بزرگواران پوشیده است و بر ما آشکار نیست. شاید این واژه دربردارنده این معناست که بسیاری از درجات، مقامات و فضایل ائمه علیهم السلام برای ما پوشیده است و تصور نکنیم که همه عظمت و فضیلت این بزرگواران همین است که ما می دانیم. اما معانی دیگری نیز برای آن می توان در نظر گرفت.