سفر محرمانه و اعلام نشده علی باقری به روسیه پس از مذاکرات دوحه/ کیسینجر: بازگشت به برجام خطرناک است/فارین افرز: اگر گفتگوهای هسته ای شکست بخورد، آمریکا چه باید بکند؟

ماریا فانتاپی و ولی نصر در مقاله ای در نشریه آمریکایی فارین افرز نوشتند: 

دولت بایدن گفته بود که احیای برجام، بهترین راه برای کنترل برنامه هسته ای ایران است اما به نظر می رسد که با شکست این گزینه، آمریکا آماده می شود که رویکرد کنونی اسراییل در بازدارندگی ایران را بپذیرد: سخت تر کردن حصار اقتصادی اطراف ایران با بیرون راندن کشور از بازار نفت، حمایت از اسراییل در انجام حملات در داخل ایران و تلاش هایش برای درهم بافتن یک ائتلاف از دولت های عربی برای بازدارندگی ایران.

 این مورد آخر، کارکرد تازه توافق های ابراهیم است که اسراییل را به بحرین، مراکش، سودان و امارات پیوند زده است. چه بسا که این توافق به یک پیمان کارآمد دفاع نظامی تبدیل شود که ایالات متحده هم به پیشرفت آن یاری می رساند. این وضعیت، یادآور دهه 1970 است که ریچارد نیکسون، امنیت خاورمیانه را به شاه واگذار کرد. اکنون هم بایدن، وظیفه بازدارندگی ایران را به اسراییل می سپارد.

این یک رویکرد ریسک آفرین است: این بار، بر خلاف پنجاه سال پیش، پاسبانی که آمریکا بر منطقه می گمارد، تلاش نمی کند که از کشمکش پرهیز شود بلکه به روش بسیار روشنی به دنبال تشدید تنش است. واشنگتن باید راهبرد دیگری در پیش گیرد که هدف آن دور کردن منازعه از گذر یک امنیت منطقه ای، همراه با پیوندهای محکمتر دیپلماتیک میان ایران و دولت های عربی است- یعنی یکی از محدود رویکردهایی که می تواند به کاهش تنش های فزاینده در خاورمیانه یاری رساند.

 نفتالی بنت، نخست وزیر اسراییل، راهبرد باصطلاح هشت پا (اختاپوس) را علیه ایران به کار انداخته است. این راهبرد دربردارنده خرابکاری، ترور، جنگ سایبری و حمله به پرسنل و زیرساخت های نظامی ایران و نیز متحدانش در عراق، لبنان و سوریه است. این رویکرد که فراتر از هدف گرفتن تاسیسات هسته ای می رود و بر خود جمهوری اسلامی تمرکز دارد، کمتر قابل پیش بینی و بیشتر تهاجمی است و از کارزارهای پیشین اسراییل هم پیچیده تر است.

آنچه برای راهبرد بنت کارساز است، برساختن ظرفیت های اسراییل در مرزهای ایران است. منابعی در منطقه می گویند که کارزار خرابکاری و ترور اسراییل در داخل ایران، متکی به پایگاههایی در جمهوری آذربایجان است که مرزهای مشترکی با ایران دارد و نیز در کردستان عراق که همسایه غربی ایران است. بنت همچنین امیدوار است که توافق های ابراهیم، یک وزنه متقابل منطقه ای در برابر جمهوری اسلامی باشد. این توافق ها، دسترسی اسراییل به خلیج فارس را از گذر تدابیر امنیتی با بحرین و امارات تامین کرده است.

واشنگتن همچنین مصر و اردن را ترغیب می کند تا پیوندهای امنیتی با اسراییل را عمیق تر سازند و از تلاش ها برای وارد کردن عربستان سعودی به پیمان های ابراهیم حمایت نمایند تا محور عربی برای بازدارندگی ایران، مستحکمتر شود. این مسئله احتمالا در برنامه بایدن برای دیدار با سعودی ها قرار دارد.

 در شرایطی که اسراییل حالت تهاجمی به خود می گیرد، ایران در پی بدست آوردن زمان است. با پرهیز از رویارویی مستقیم با اسراییل، تهران می تواند (حراست از) برنامه هسته ای اش را مستحکم سازد، برنامه های موشکی و پهپادی اش را تقویت کند و توانایی های نظامی اش در عراق، لبنان، سوریه و یمن را گسترش دهد. مقام های ایران همچنین بر این باورند که اگر اسراییل موفق شود که تهران را به یک منازعه گسترده تر بکشاند، دولت بایدن مجبور به مداخله نظامی خواهد شد. از این گذشته، خصومت های فزاینده احتمال اینکه دولت های عربی بیشتری به آغوش اسراییل کشیده شوند را تقویت می کند.

 افراد ذینفوذی در سپاه پاسداران، اکنون انگیزه نیرومندی برای مخالفت با توافق هسته ای دارند چرا که درآمد نفتی ایران، دوباره به دولت ایران می رسد. سپاه باید بودجه اش را از یک نهاد غیرنظامی درخواست کند و احتمالا با فشار افکار عمومی برای چشم پوشی از بخشی از این بودجه روبرو خواهد شد. این یک تحولِ بویژه ناخوشایند است آنهم در زمانی که سپاه خواهان افزایش توانایی نظامی خود برای حفظ توازن راهبردی با اسراییل است.

حملات فزاینده اسراییل، مقاومت سپاه علیه توافق هسته ای را تقویت کرده که از نظر آنها یک سازوکار آمریکایی برای تضعیف توانمندی ایران برای واکنش نظامی است.

 بی گمان، یک توافق هسته ای می تواند راه نفس اقتصاد ایران را باز کند آنهم در هنگامه گسترش ناآرامی های مردمی، و همچنین فرصت های تجاری ایران و همسایگانش را تقویت می کند در زمانی که اسراییل پیوندهایش با دولت های عربی را گسترش می دهد. افرادی که در حلقه رهبری ایران، خواهان توافق هستند، می تواند بر مقاومت سپاه غلبه کنند اگر ثمرات اقتصادی یک توافق، چشمگیر و فوری باشد و اگر ایران اطمینان حاصل کند که این ثمرات، محقق می شوند.

 ناکامی در دستیابی به یک توافق، همچنین خطر تشدید تنش با اسراییل را بیشتر می کند اما سپاه پاسداران، سلطه نیرومندی بر دولت ایران دارد.

 در هفته های آینده، مداخله آمریکا برای مهار جنگ سایه میان ایران و اسراییل بسیار کلیدی است تا این جنگ از کنترل خارج نشود. شعله های تشدید تنش می تواند از شام تا شبه جزیره عربی را در بر گیرد. این وضعیت می تواند بحران سیاسی در عراق و لبنان را طولانی کند، آتش بس حساس میان حوثی ها و عربستان سعودی را ناکار سازد و حتی به شعله کشیدن دوباره درگیری ها در سوریه بیانجامد. اینهمه، آمریکا را وامی دارد تا دوباره پایش به درگیری های منطقه ای کشیده شود در زمانی که می خواهد بر چین و روسیه تمرکز کند.

برای جلوگیری از این پیامدهاست که دولت بایدن، باید خطوط قرمزی را برای دولت اسراییل تعیین کند و بر محدوده های حملات تحریک کننده، تاکید گذارد.

آمریکا همچنین باید راهبردی را برای ثبات خاورمیانه ترسیم کند که تنها بر بازدارندگی و رویارویی با ایران استوار نبوده یا در پی کاهش کوتاه مدت بهای نفت نیست. به جای آن، آمریکا باید یک چارچوب بادوام برای جلوگیری از منازعه طراحی کند. موثرترین راه آن است که یک توافق هسته ای با ایران را به نتیجه برساند.

 چنین توافقی، بی گمان برای راضی کردن اسراییل کفایت نمی کند و نیز فعالیت های سپاه و نیابتی هایش در منطقه را متوقف نمی سازد. با اینحال برنامه هسته ای ایران را چارچوب می دهد و اقدامات فوری اسراییل را از ضرورت می اندازد. چنین توافقی همچنین احتمال اقدامات تلافی جویانه ایران در منطقه- از جمله علیه نفتکش ها و تاسیسات نفتی- را کاهش می دهد، اقداماتی که می تواند بازار جهانی انرژی را ناپایدار سازد.

 پیشرفت در این زمینه، همچنین می تواند روابط ایران با همسایگانش در منطقه را دگرش دهد. تهران تلاش کرده پیوندهایش با کویت، عمان و قطر را تقویت کند. همچنین تمایل داشته تا روابطش با ریاض و ابوظبی را بهبود بخشد. در پی پنج دور گفتگو میان ایران و سعودی ها، یک آتش بس در یمن وارد سومین ماه خود می شود. یک توافق هسته ای همچنین این ابتکار را تقویت می کند. برعکس، تحریم های بیشتر و حملات اسراییل علیه برنامه هسته ای ایران، احتمالا این روند را متوقف خواهد کرد و منطقه را در مسیر تشدیدی خطرناک قرار می دهد.

حتی بدون یک توافق هسته ای نیز، تعامل بیشتر ایرانی- عربی می تواند نقش ترمزی را برای فعالیت های ایران در منطقه داشته باشد اما این در صورتی حاصل می شود که مسیری واقعی و روشن برای بهبود روابط دو طرف وجود داشته باشد.