پاسخ به این سوال چندان آسان نیست زیرا پاسخ به سوال بستگی به حل بسیاری از اختلافات در منابع تاریخی است.
1- در اصل حمله به خانه علی ع و فاطمه ع و خواستن بیعت در منابع تاریخی در میان اهل سنت و شیعه اجماع و اتفاق وجود دارد .
2- در مجروح شدن و شهادت حضرت فاطمه و فرزند در شکم ( جناب محسن شش ماهه یا کمتر و یا بیشتر ) هم اجمالا تواتر و اجماع وجود دارد .
3- اما در تاریخ و زمان این واقعه هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت اختلاف وجود دارد و این اختلاف خود متاثر از چندین اختلاف است ، اختلاف در تاریخ وفات پیامبر، اختلاف در تاریخ حوادث پس از وفات پیامبر ، اختلاف در تاریخ اعزام و بازگشت جیش اسامه ، اختلاف در تاریخ تحصن مخالفان ابوبکر خلیفه اول در خانه علی ، اختلاف در تاریخ بیعت خواستن از علی ع ، اختلاف در تاریخ و زمان حمله به خانه علی و علت این حمله ، و در نهایت اختلاف در تاریخ مجروح شدن و وفات و شهادت حضرت فاطمه س.
4- پاسخ به هر یک از این اختلافات خود کتاب و پایان نامه ایی را طلب دارد.
توضیح جهت اطلاع بیشتر :
ایام ربیعالاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسنبن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشارهای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسولخدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفتهاند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیعالاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانستهاند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقلهایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیعالاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصربن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) میرسد، به دوم ربیعالاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیعالاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابیبکر، پس از بازگشت از مؤته، میتوان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسولاکرم(ص) بوده است، و این نشان میدهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
در مقاله ایی بر گرفته از : https://hawzah.net/fa/Article/View/95994/ تلاش شد با بررسی و چینش شواهد تاریخی و روایی، به پاسخ درستی برای این پرسش ها دست یابید که هجوم به خانه حضرت فاطمه زهرا (س)، مدت بیماری و در نهایت، شهادت آن حضرت در چه تاریخی رخ داده و ترتیب حوادثِ منجر به شهادت آن حضرت چگونه بوده است؟ وجود قراینی چند حکایت از آن دارد که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) بر خلاف تصور رایج، بلافاصله پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ نداده است. برای نمونه، گزارش های مربوط به حالات حضرت فاطمه (س) پس از رحلت رسول خدا (ص)، همچون زیارت مکرّرِ قبورِ شهدای احد، چگونگی آمدن به مسجد برای ایراد خطبه پس از غصب فدک، رفتن شبانه به در خانه مهاجران و انصار، همه حکایت از سلامت آن حضرت در دهه های پس از رحلت پدر دارد. همچنین گزارش مربوط به بازگشت بریده بن حصیب اسلمی (پس از همراهی با سپاه اسامه) و اعلامِ اینکه «تا وقتی علی (ع) بیعت نکند من بیعت نخواهم کرد» نیز حکایت از آن دارد که بیعت گیری از امام علی (ع) تا بازگشت سپاه اسامه به تأخیر افتاده است. اما بر فرضِ تأخیر هجوم، این واقعۀ شوم در چه تاریخی رخ داده است؟ در این مقاله، با ارائه مستنداتی، به این نتیجه رسید که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده و پس از آن، حضرت فاطمه (س) به مدت 40 روز در بستر بیماری بودند، تا آنکه سه ماه پس از رحلت پدرشان به شهادت رسیدند.
منابع جهت مطالعه بیشتر :
= محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج1،
= شیخ مفید، الارشاد، ج1،
= یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعهالتاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429ق
= تاریخ اسلام در آینه پژوهش، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمةاللهعلیه)،
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
= محمدهادی یوسفی غروی ،تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا (س) نشست علمی: با حضور حجتالاسلام و المسلمین استاد ، فصلنامه تاریخ در آئینه پژوهش.
= محمدبن جریر طبری ، دلائل الامامه،.
1- در اصل حمله به خانه علی ع و فاطمه ع و خواستن بیعت در منابع تاریخی در میان اهل سنت و شیعه اجماع و اتفاق وجود دارد .
2- در مجروح شدن و شهادت حضرت فاطمه و فرزند در شکم ( جناب محسن شش ماهه یا کمتر و یا بیشتر ) هم اجمالا تواتر و اجماع وجود دارد .
3- اما در تاریخ و زمان این واقعه هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت اختلاف وجود دارد و این اختلاف خود متاثر از چندین اختلاف است ، اختلاف در تاریخ وفات پیامبر، اختلاف در تاریخ حوادث پس از وفات پیامبر ، اختلاف در تاریخ اعزام و بازگشت جیش اسامه ، اختلاف در تاریخ تحصن مخالفان ابوبکر خلیفه اول در خانه علی ، اختلاف در تاریخ بیعت خواستن از علی ع ، اختلاف در تاریخ و زمان حمله به خانه علی و علت این حمله ، و در نهایت اختلاف در تاریخ مجروح شدن و وفات و شهادت حضرت فاطمه س.
4- پاسخ به هر یک از این اختلافات خود کتاب و پایان نامه ایی را طلب دارد.
توضیح جهت اطلاع بیشتر :
ایام ربیعالاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسنبن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشارهای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسولخدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفتهاند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیعالاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانستهاند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقلهایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیعالاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصربن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) میرسد، به دوم ربیعالاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیعالاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابیبکر، پس از بازگشت از مؤته، میتوان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسولاکرم(ص) بوده است، و این نشان میدهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
در مقاله ایی بر گرفته از : https://hawzah.net/fa/Article/View/95994/ تلاش شد با بررسی و چینش شواهد تاریخی و روایی، به پاسخ درستی برای این پرسش ها دست یابید که هجوم به خانه حضرت فاطمه زهرا (س)، مدت بیماری و در نهایت، شهادت آن حضرت در چه تاریخی رخ داده و ترتیب حوادثِ منجر به شهادت آن حضرت چگونه بوده است؟ وجود قراینی چند حکایت از آن دارد که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) بر خلاف تصور رایج، بلافاصله پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ نداده است. برای نمونه، گزارش های مربوط به حالات حضرت فاطمه (س) پس از رحلت رسول خدا (ص)، همچون زیارت مکرّرِ قبورِ شهدای احد، چگونگی آمدن به مسجد برای ایراد خطبه پس از غصب فدک، رفتن شبانه به در خانه مهاجران و انصار، همه حکایت از سلامت آن حضرت در دهه های پس از رحلت پدر دارد. همچنین گزارش مربوط به بازگشت بریده بن حصیب اسلمی (پس از همراهی با سپاه اسامه) و اعلامِ اینکه «تا وقتی علی (ع) بیعت نکند من بیعت نخواهم کرد» نیز حکایت از آن دارد که بیعت گیری از امام علی (ع) تا بازگشت سپاه اسامه به تأخیر افتاده است. اما بر فرضِ تأخیر هجوم، این واقعۀ شوم در چه تاریخی رخ داده است؟ در این مقاله، با ارائه مستنداتی، به این نتیجه رسید که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده و پس از آن، حضرت فاطمه (س) به مدت 40 روز در بستر بیماری بودند، تا آنکه سه ماه پس از رحلت پدرشان به شهادت رسیدند.
منابع جهت مطالعه بیشتر :
= محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج1،
= شیخ مفید، الارشاد، ج1،
= یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعهالتاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429ق
= تاریخ اسلام در آینه پژوهش، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمةاللهعلیه)،
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
= محمدهادی یوسفی غروی ،تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا (س) نشست علمی: با حضور حجتالاسلام و المسلمین استاد ، فصلنامه تاریخ در آئینه پژوهش.
= محمدبن جریر طبری ، دلائل الامامه،.