شکم پرستى طرف افراط قوه شهویه می باشد و آن عبارت است از: متابعت کردن آدمى قوه شهویه خود را در هر چیزى که میل به آن مى کند و آدمى را به آن مى خواند، از: شهوت شکم و فرج و حرص مال و جاه و زینت و امثال این ها. بسیارى از علماى اخلاق تخصیص داده اند آن را به متابعت شهوت شکم و فرج و حرص بر اکل و جماع.
از این جهت سید کائنات پیامبر اسلام- صلّى اللّه علیه و آله – فرمود که: «هر که از شرّ شکم و زبان و فرج خود محفوظ ماند از همه بدیها محفوظ است». و فرمود که: «واى بر امت من از حلقوم و فرجشان». و نیز فرمودند که: «بیشتر چیزى که امت من به واسطه آن داخل جهنم خواهند شد شکم و فرج است».
بدون شک بدن برای سلامتی و نشاط خود به غذا نیاز دارد اما شکمبارگی، ضد آن را نتیجه می¬دهد. پرخوری یکی از مهمترین علل و عواملی است که مانع رشد فکری و ارتقاء روحی می گردد که چه از نقطه نظر علمی و چه از افق تعالیم اسلامی، هرگز در شأن یک انسان واقعی نبوده و نیست. حال به ذکر توضیحی در مورد این بیماری و صفت زشت می¬پردازیم:
معیار خوردن:
براساس فرمایشات معصومین و افراد اهل فن باید قبل از غالب شدن اشتها و قبل از سیری دست از غذا کشید. بر اساس این مبنا کسانیکه از این محدوده تجاوز کنند  مرتکب پرخوری شده¬اند و محدوده آن چنین است که معده را سه قسمت کنید: قسمتی برای غذا، ثلثی برای نوشیدن و ثلثی دیگر را برای نفس کشیدن.[1] 
آثار ظاهری پرخوری:
طبع انسان همیشه خواهان سیری کامل است. از این¬رو شرع مقدس در مدح گرسنگی و کم خوری بسیار مبالغه کرده است تا میل پرخوری طبع انسان و منع شرعی با هم تلاقی کرده و از برخورد آنها اعتدال حاصل شود.
می¬توان گفت که سبب تمام امراض غیر از تب،[2] پرخوری و ایجاد زائده¬هایی از اخلاط است که در اثر پرخوری در معده و رگها پیدا می¬شود.
ز کم خوردن کسى را تب نگیرد            ز پرخوردن به روزى صد بمیرد
 و سیری است که بیماریها را زیاد کرده[3] انسان را بدبو می کند[4] و معلوم است که مرض به انسان فرصت عبادت نمی¬دهد و چون سبب تشویش خاطر می¬شود یاد خدا و فرصت تفکر را از صاحبش می¬ستاند و او را به انواع درمان چون رگ زدن و حجامت و دکتر و دارو و صرف هزینه¬هایی در این راه محتاج می¬کند همانطور که دکتر لیندمر می¬گوید: یک سوم آنچه را می خورید به شما سود می رساند دو سوم دیگر معاش و خرجی طبیب و پزشک را تأمین می کند.[5] پس از بهبودی هم برای جبران آنها غالبا دچار خستگی و گناه می¬شود .[6] 
آثار باطنی پرخوری:
در روایات معصومین(ع) آثار زیادی بر آن مترتب دانسته¬اند که فهرست¬وار به تعدادی از آنها اشاره می¬کنیم:
1ـ تباهی پاکدامنی.امام علی (ع) می¬فرماید:پرخوری بد همدمی برای پاکدامنی است.[7] 
2ـ طغیان وسرکشی در بارگاه الهی. روایتی ازامام باقر(ع) هست که می فرماید: شکم چون پر شود طغیان و سرکشی می¬کند.[8]
3ـ مبغوض¬ترین حالات مؤمن.[9]4ـ میراندن قلب. چرا که قلوب مانند کشتزار هستند که با فراوانی خوراک و آشامیدن می¬میرند.[10]
5ـ کند و تنبل شدن بدن در فرمانبرداری از خدا[11]. لقمان حکیم نیز در ضمن وصایای خود به پسر خویش چنین وصیت می کند: «اى فرزند چون معده پر شود قوه فکر مى خوابد، و حکمت و دانائى گنگ مى شود، و اعضاء و جوارح از عبادت باز مى ایستد».[12]
6ـ اراده ها را از شنیدن اندرز ناشنوا  ساخته، دیگر نصیحت و خیرخواهی در آنها اثرنمی کند.[13]7ـ تباهی نفس و جلب ضرر و زیان.[14]8ـ سرپوش گذاشتن بر روی تیزهوشی که نادانی را به همراه دارد. امام علی(ع) می فرماید: پرخوری حجاب و پرده تیزهوشی است.[15]9ـ آشفتگی در خواب. که بنا به فرمایش امام علی(ع): هر کسی همدم پرخوری شود خوابهایش آشفته می شود.[16]چرا که به تجربه رسیده است که وقتی شکم پر از غذا شد فکر کار نمی کند و چرت و خواب بر او مسلط می شود، دل و مغز میدان خیالات و اوهام می گردد و در نتیجه خوابهای وحشتناک  و آشفته می¬بینند.[17]10ـ ظلمت دل. که اگر شکم (حتی) از مباح پر شود دل از یافتن راه درست کور می گردد.[18] اهمیت مسأله تا به آن اندازه است که در تورات آمده: «خدا عالِم فربه را دشمن دارد»[19]. زیرا چاقی معمولاً دلالت بر غفلت و پرخورى مى کند.
آثار اجتماعی پرخوری:
پرخوردی باعث دو چیز مى شود: یکى قساوت قلب و دیگرى هیجان شهوت.[20] زیرا به دنبال آن شهوت جنسی به هیجان آمده باعث روى آوردن به آمیزشهاى بسیار مى گردد و این دو شهوت (شهوت شکم وشهوت جنسی) میل و رغبت به جاه طلبى و مال¬جوئى را افزون مى کند تا به خوراک و آمیزش بیشتر دست یابد و در پی آن انواع بیماریهاى روانى در اجتماع از حسد و هم¬چشمى و ریا و تفاخر و عجب و کبر پدید مى آید که اینان نیز به نوبه خود آبستن کینه و دشمنى در جامعه و گروههای مختلف اجتماعی هستند و این همه، آدمى را به انجام گناهان و ستم و تجاوز و منکرات و فحشاء مى کشاند که ادامه آن جامعه را به سراشیبی سقوط و انحلال سوق داده، اجتماعی را پایه ریزی می کند که قانون جنگل در آن حکمفرما می¬باشد.[21]پرخوری از دیدگاه علم پزشکی:
به¬علت محدود بودن شیره هاضمه از لحاظ کمیت و کیفیت و قدرت اثر، نه تنها پرخوری موجب اختلال در عمل هضم و یا ناقص ماندن آن می¬شود بلکه منجر به عدم هضم کامل و باقیماندن مقادیری از مواد غذائی اضافی در روده¬ها می¬گردد که این مواد غذایی نیمه هضم شده و یا هضم نشده مسیر تخمیرات میکروبی روده¬ای را تغییر داده و در اثر تخمیر غیرطبیعی، تجزیه شده و به مواد سمی تبدیل می¬گردد. همچنین پرخوری یکی از علل عمده یبوست ( که می توان آن را مادر امراض دانست) معرفی شده است. بطور کلی در نتیجه پرخوری به علت اینکه همواره مقادیر زیادی از مواد غذائی در معده و روده انباشته می شود لذا برای هضم آنها کار معده و روده سنگین تر و طولانی تر است و طبعاً مدتهای طولانی جریان خون متوجه ناحیه شکم شده، به همان نسبت در سایر اعضاء نیز بعلت کم خونی عارضی، فعالیت عضو رو به کاهش می رود که مغز و مراکز مغزی از مهمترین و حساسترین اعضاء بدن در مقابل این تغییرات بوده و طبعاً بیشتر و جلوتر از تمام اعضاء از این کم خونی متأثر می شوند و در نتیجه از فعالیت مغزی کاسته شده و تفکر و تعقل قهراً رو به نقصان رفته و حتی در آن وقفه ایجاد می شود[22]،حال به روشنی فرمایش امیرالمؤمنین واضح و آشکار می شود که پرخوری را پرده و حجاب تیزهوشی می¬شمارند.  
درمان پرخوری:
با توجه به معایبی که برای این خصلت ناروا بیان شد پس بر شکم پرستان لازم است که درصدد علاج خود برآیند و آیات و روایاتی که در مذمت پرخورى و فواید گرسنگى رسیده ملاحظه کنند. باید سیره و روش زندگانی انبیاء مرسلین و ائمه دین و علماء و دانشمندان بزرگ و  عرفاء ره یافته را مطالعه و جستجو کنند و ببینند هر کس که به جائی و مقامی معنوی رسیده و مرتبه اى یافته، بدون گرسنگى نبوده است و در مقام مقایسه باشند که آیا خود را شبیه ملائکه آسمانها کردن بهتر است یا همخوانی و همنوائی کردن با حیوانات؟ زیرا ملائکه بی¬نیاز از غذا هستند در حالی ¬که پرخوری روش چهار پایان است که به غیر از شکم، چیزى نمی¬دانند.
چو انسان نداند بجز خورد و خواب            کدامش فضیلت بود بر دواب
باید ببینند چه فضیلت است در اینکه هر لحظه شکم را پر کنند و در مستراح تردد نموده آن را خالى نمایند و باز پر سازند و شب و روز خود را که مایه تحصیل سعادت ابدی است به آن صرف کنند.
برو اندرونى بدست آر پاک            شکم پر نخواهد شد الا ز خاک
تنور شکم دمبدم تافتن            مصیبت بود روز نایافتن
همچنین دعا خواندن قبل از غذا، و با حالت آرامش غذا خوردن سهم بسزایی در کاهش غذا دارد؛ زیرا در حالت عصبانیت و ناهماهنگی روحی، شخص برای تسلی و آرامش خاطر خود و خالی کردن عقده و بدون اینکه متوجه باشد به پرخوری مبتلا می شود. علاوه بر اینکه موجب سوء هاضمه و اختلالات گوارشی می¬شود.
 مشخص کردن میزانی از غذا قبل از شروع آن و کاهش مقدار آن در طول دوره نسبتاً دراز و به آرامی، از جمله راهکارهای دیگری است که  می¬تواند در کاهش مقدار غذا سهیم باشد. علاوه بر اینها خوب جویدن غذا هم موجب سیر شدن شخص می¬شود و هم کار گوارش بدن را آسان و سریع می کند.
در ضمنِ طی این مراحل نیز، خویشتن را از زیاده¬روی در خوردن نگاه دارد مخصوصا قبل از سیر شدن دست از غذا بکشد تا اعتدال و میانه روى در او عادت و نهادینه شود(نراقی،ملااحمد؛معراج السعاده،انتشارات هجرت،چاپ پنجم،1377ش،ص314)
خلاصه اینکه در باب تغذیه ملاک این است که انسان تا به چیزى – چه خوردنى و چه نوشیدنى – میل و اشتهاء پیدا نکند آن را مصرف نکند و هنگامى که به چیزى اشتهاء پیدا کرد یعنى گرسنه یا تشنه شد از خوردن و نوشیدن خوددارى نکند، اما به اندازه چرا که
«اندازه نگه دار که اندازه نکو است»
بنابراین باید به اندازه ای مصرف کند که سنگینی معده را احساس نکند و قبل از سیر شدن دست از غذا برچیند. 
 
                      

________________________________________
[1] ـ قال رسول الله (ص):«لیس لابن آدم بدّ من أکله یقیم بها صلبه،فإذا أکل أحدکم طعاماً،فلیجعل ثلث بطنه للطعام،وثلث بطنه للشراب  و ثلثه للنفس،ولاتسمنوا تسمن الخنازیر للذبح»،کلینی،یعقوب،کافی،تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری،مؤسسه دار الکتب الإسلامیه،1377ق،ج6،ص269،حدیث 4
[2] ـ امام صادق علیه السلام:«هر دردی از تخمه و پرخوری پدید می آید مگر تب که ناگهان می رسد.» علامه مجلسی،محمد باقر،بحارالأنوار،مؤسسه الوفاء،بیروت،ج66،ص337،ح33
[3] ‌ـ امام علی (ع) می فرماید:«الشبع یکثر الأدواء» عبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مؤسسه انتشاراتی امام عصر(ع)،چاپ دوم،1384ش،ح945
[4] ـ قال علی (ع): «کثرة الأکل تذفر» همان ح7035
[5] ـ خلیلی،محمدعلی؛طب الصادق،نصیرالدین امیر صادقی،انتشارات عطائی،1370ش،چاپ 12 ،ص142
[6] ـ جباران،سید محمد رضا؛ترجمه اخلاق،انتشارت هجرت،چاپ چهارم،1378ش، جلد 1،ص 214
[7] ـ عبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مؤسسه انتشاراتی امام عصر(ع)،چاپ دوم،1384ش،ح4397
[8] ـ علامه مجلسی،محمد باقر؛بحارالأنوار،المکتبه الإسلامیه،1389ق،ج66،ص336،ح23
[9] ـ همان،ج66،ص333،ح14
[10] ـ قال رسول الله(ص): «لاتمیتوا القلوب بکثرة الطعام و الشراب،فإن القلوب تموت کالزرع إذا کثر علیها.» همان ج 66 ص331،ح7
[11] ـ همان ج77،ص182،ح10 وج103،ص27،ح40: قال رسول الله(ص):«یاکم و فضول الکلام،فإنه یسم القلب بالقسوة،و یبطئ بالجوارح عن الطاعة، و  یصم الهمم عن سماع الموعظة».
[12] ـ فیض کاشانی ،ملا محسن؛المحجه البیضاء،تصحیح و تعلیق علی اکبرغفاری،نشر دفتر تبلیغات اسلامی،چاپ چهارم،1417ق،ج5،
ص151
[13] ـ علامه مجلسی،محمد باقر ؛بحارالانوار، المکتبه الإسلامیه،1389ق،ج77،ص182،ح10
[14] ـ قال علی (ع):«کثرة الأکل و النوم تفسدان النفس،و تجلبان الضرة». ـ عبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مؤسسه انتشاراتی امام عصر(ع)،چاپ دوم،1384ش،ح7034
[15] ـ همان ح695
[16] ـ همان ح2638
[17] ـ خلیلی،محمدعلی؛طب الصادق،نصیرالدین امیر صادقی،انتشارات عطائی،1370ش،چاپ 12 ،ص142
[18] ـ ـ عبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مؤسسه انتشاراتی امام عصر(ع)،چاپ دوم،1384ش، ح4128
[19] ـ ـ فیض کاشانی ،ملا محسن؛المحجه البیضاء،تصحیح و تعلیق علی اکبرغفاری،نشر دفتر تبلیغات اسلامی،چاپ چهارم،1417ق،ج5،ص148
[20] ـ منسوب به امام صادق؛مصباح الشریعه،مؤسسه الأعلمی للمطبوعات،چاپ اول،1400ق، ص 77،باب 34؛ ملکی تبریزی،میرزا جوادآقا؛اسرارالصلاه،مترجم رضارجب زاده،انتشارات پیام آزادی،چاپ هشتم،1378ش،ص228
[21]ـ مجتبوی،سید جلال الدین؛ علم اخلاق اسلامی (جامع السعادات)،انتشارات حکمت، چاپ چهارم،1377ش، ج3، ص13؛ نراقی،ملااحمد؛معراج السعاده،انتشارات هجرت،چاپ پنجم،1377ش،ص313
 
[22] ـ صبور اردوبادی،احمد؛راههای مبارزه با سموم میکروبی روده ها(در غرب و اسلام)،دانشگاه آذر آبادگان،چاپ اول،1354ش،صص214 ـ218