در حالات معنوى امام رضا(علیه السلام)، چنین بیان شده است که ایشان کم خواب بود و بسیار روزه مى گرفت هیچ گاه سه روز روزه ماهیانه ایشان ترک نمى شد و مى فرمود: این سه روز روزه معادل روزه یکسال است(1).

امام، نزدیکترین حالت بنده به خداى را زمانى مى دانست که او براى خداوند سجده کند(2).

آن حضرت وقتى پیراهن خود را به دعبل هدیه داد؛ فرمود: احتفظ بهذا القمیص فقد صلیت فیه الف لیلة کل لیلة الف رکعة و ختمت فیه القرآن الف ختمة؛(3) دعبل! این پیراهن را قدر بدان و خوب محافظت کن! که من در آن هزار شب و هر شبی هزار رکعت نماز خوانده ام و در آن هزار ختم قرآن به جای آورده ام.

امام رضا(علیه السلام) در مورد آداب نماز نیز چنین مى فرمود:

«اگر برای نماز ایستادی تلاش کن با حالت کسالت و خواب آلودگی و سستی و تنبلی نباشد. بلکه با آرامش و وقار نماز را بجای آور و بر تو باد که در نماز خاشع و خاضع باشی و برای خدا تواضع کنی و خشوع و خوف را برخود هموار سازی در آن حال که بین بیم و امید ایستاده ای و پیوسته با طمأنینه و نگران باشی. همانند بنده گریخته و گنهکار که در محضر مولایش ایستاده و در پیشگاه خدای عالمیان بایست. پاهای خود را کنار هم بگذار و قامتت را راست نگهدار و به راست و چپ توجه نکن! و چنان باش که گوئی خدا را می بینی، که اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند.»(4)

رجاء بن ابو ضحاک، که مامون وى را براى آوردن امام رضا (علیه السلام) ماموریت داده بود، در بخشى از گزارش خود به مامون مى گوید:

من پیوسته از مدینه تا مرو با ایشان بودم، به خدا قسم کسى را باتقوى تر از او نسبت به خدا ندیدم، و کسى را که بیشتر از او در تمام اوقاتش ذکر خدا گوید؛ ندیدم، و ندیدم کسى را که خدا ترس تر و پارساتر از او باشد.(5).

نام و یاد خدا را در همه حال جارى مى ساخت و این فرهنگ را به یاران خود منتقل مى کرد؛ هر گاه مى خواست یادداشتى براى نیازمندیهایش نویسد، مى نوشت: بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم. ان شاء الله به یاد خواهم آورد. و سپس هر چه مى خواست یادداشت مى کرد.(6)

از دیگر ویژگی‌های آن حضرت این بود که هر دعایی را که شروع می‌کردند صلوات بر محمد و آل او می‌فرستادند در نماز یا غیر نماز بسیار صلوات می‌فرستادند، شب‌ها موقعی که می‌خواستند بخوابند قرآن تلاوت می‌کردند، موقعی که به آیه‌ای می‌رسیدند که در آن از بهشت و دوزخ سخن می‌گفتند گریه می‌کردند و می‌فرمودند: «پناه می‌برم به خدا از آتش دوزخ»، آن حضرت هر سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت می‌کردند.

پی نوشت:

1) نورالابصار، ص 335.

2) کافى 3 264

3) بحارالانوار، ج 79، ص 309

4) فقه الرضا(علیه السلام)، ص 101

5) عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج 2، ص 183.

6) رهاورد خرد(ترجمه تحف العقول)، ص 457