عدالت امام مهدی (عج) از دیدگاه امام خمینی

امام خمینی رحمه الله بر این باور است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها اجرا کننده عدالت به معنای واقعی است.

در نگرشی کوتاه به زندگی انسان‌ها، آنها را می‌توان به چهار گروه تقسیم نمود:

گروهی که در محدوده لحظه‌ها زندگی می‌کنند و حاصل عمرشان جز همان زمان بیش نیست. برخی در گذشته زندگی می‌کنند و گویی فردایی ندارند. عده‌ای هم همواره چشم انتظار فردایند، غافل از آن‌که امروز همان فردایی است که دیروز در انتظارش بوده‌اند. مردمان غالباً اسیر زمانه‌اند. در این میان انسان‌هایی هستند که مالک زمانند، چون زمان را می‌سازند و زمانه را اسیر وجود خود می‌نمایند. اینان فرزند زمان خویشند و در هر لحظه تولّدی تازه دارند. چنین انسان‌هایی زمان و مکان را نمی‌شناسند، بلکه تاریخ، زمان خویشتن را با آنان آراسته است.

بهترین نمونه آنها در عصر ما شخصیت کم نظیر امام خمینی رحمه الله مرد تاریخ ساز جهان اسلام است که در دورانی تاریک و ظلمانی، همانند خورشید تابناک در افق آسمان تمدّن اسلامی ظاهر گردید و خوش درخشیده.

بررسی دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره حکومت مهدوی، از دو سو حائز اهمیّت است: از یک سو جامعیّت شخصیّت امام خمینی رحمه الله صحیح‌ترین نگرش به اسلام را در معرض دید صاحب نظران می‌گذارد، زیرا او از محدود اندیشمندانی است که از پایگاه فکر و اندیشه ناب اسلامی پا به عرصه اجتماع گذاشت و تلاش کرد تا آن چه را که آموخته بود، در جامعه پیاده کند. و از سوی دیگر، حکومت اسلامی به یادگار مانده از ایشان که بر اساس حکومت مهدوی تأسیس شده را قابل ارزیابی می‌نماید.

جایگاه عدالت در اندیشه امام خمینی رحمه الله

در اسلام حکومت به خودی خود دارای شأن و ارزش نیست تا پیشوایان دینی به دنبال کسب آن باشند، اما از آن جاکه تحقّق پاره‌ای از اهداف والا نیازمند شرایط مساعد و فقدان موانع است و حکومت به سبب برخورداری از قدرت و امکانات می‌تواند شرایط را فراهم ساخته و موانع را بر طرف کند، از این رو، به دست گرفتن حکومت، مورد توجه قرار می‌گیرد. اساساً علّت سپردن حکومت به انسان‌های وارسته نیز همین است تا از قدرت حکومت برای تحقّق ارزش‌ها استفاده شود.

از دیدگاه امام خمینی رحمه الله انسان سازی و اصلاح جامعه بشری و رسیدن به معرفت از دو راه حاصل می‌شود: راه یکم، زدودن موانع پیشرفت و کمال. و راه دوم، ایجاد بستر مناسب برای تکامل، که اوّلی با ظلم ستیزی حاصل می‌شود و دوّمی با ایجاد عدالت در جامعه.

در نگاه ایشان حکومت، وسیله‌ای برای تحقّق عدالت در جامعه و جلوگیری از انحراف و پرورش نفوس آدمیان و تهذیب آنها می‌باشد. و عدالت در این معنا با اخلاق و معنویت پیوند تام و تمام دارد و اصولاً عدالت بدون انگیزه و قصد الاهی معنا نخواهد داشت. امام خمینی رحمه الله تعلّق حکمت الاهی به زندگانی عادلانه برای بشر را سنّت لایتّغر خداوند متعال می‌داند و می‌فرماید: «حکمت آفریدگار بر این تعلّق گرفته که مردم به طریقه عادلانه زندگی کنند و در حدود احکام الاهی قدم بردارند. این حکمت، همیشگی و از سنّت‌های خداوند متعال، و تغییر ناپذیر است».[۱]

ایشان تلاش برای برپایی عدالت را، سنّت و قانونی پایدار در نظام آفرینش می‌داند و آن را امری نمی‌داند که با مرور زمان کهنه و فرسوده و یا دچار تغییر و انحطاط شود و در این زمینه می‌فرماید: «اجرای قوانین بر معیار قسط و عدل و جلوگیری از ستمگری و حکومت جائرانه و بسط عدالت فردی و اجتماعی … و آزادی بر معیار عقل و عدل و استقلال و خود کفایی و جلوگیری از استعمار و استثمار چیزهایی نیست که با مرور زمان در طول تاریخ بشر و زندگی اجتماعی کهنه شود».[۲]

عدالت مهدوی در اندیشه امام خمینی رحمه الله

۱ـ عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تحقّق بخش بعثت انبیا

یکی از اهداف پیامبران الهی در زمینه سازی محیط برای اصلاح انسان‌ها که در قالب حکومت اسلامی تأمین می‌گردد و پیامبر اسلام نیز با ایجاد حکومت برای آن تلاش کرد، ایجاد قسط و عدل در جامعه است. قرآن کریم هدف از بعثت پیامبران را اجرای عدالت می‌داند و خداوند می‌فرماید: (و لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)[۳] ؛ «ما پیامبرانمان را با دلیل‌‌های روشن فرستادیم و با آنها کتاب و ترازو را نیز نازل کردیم تا مردم به عدالت عمل کنند».

حضرت امام رحمه الله در این زمینه می‌فرماید: «اساساً انبیای خدا ـ صلوات الله و سلامه علیهم ـ مبعوث شدند برای خدمت به بندگان خدا، خدمت معنوی و ارشادی و اخراج بشر از ظلمات به نور و خدمت به مظلومان و ستمدیدگان و اقامه عدل و عدل فردی، و اجتماعی».[۴]

از دیدگاه امام خمینی رحمه الله پیامبران الاهی عصاره اصلاح گرانی هستند که از یک سو در سلسله مصلحان و حکیمان تاریخ قرار دارند و از دیگر سو، پرورش یافته مکتبی هستند که خدای متعال جعل کرده است، پیامبران که برای رهایی انسان از جهل و جور قیام کرده‌اند، امیدها و آرزوهای بلندی داشتند؛ آرزوی تبدیل شمشیرها به قلم، آرزوی ریشه کن شدن ظلم و ستم و آرزوی تحقّق قسط و عدالت و حاکمیت ارزش‌های انسان. امام خمینی رحمه الله معتقد است وجود موانع به خصوص دشمنی منافقین و زورگویان، پیامبران الاهی را در اجرای عدل کامل الاهی ناکام گذاشت. امّا خدای متعال حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را ذخیره کرده است تا آرزوی انبیا در آخر الزمان متحقّق شود، ایشان می‌فرماید: «خدای تبارک و تعالی، ایشان را ذخیره کرده است که همان معنایی که هم انبیا آرزو داشتند، لکن موانع اسباب این شد که نتوانستند اجرا بکنند و همه اولیا آرزو داشتند و موفق نشدند که اجرا بکنند، به دست این بزرگوار اجرا بشود».[۵]

۲ـ عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عدالت در تمام مراتب انسانیّت

امام خمینی رحمه الله بر این باور است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها اجرا کننده عدالت به معنای واقعی است و حضرت با تفسیر درست عدالت که ـ قرار دادن هر چیزی در جای خود و دادن حق به هر صاحب حقی است ـ به الگو سازی عدالت اهتمام می‌ورزد و خود که مظهر تامّ عدل و عدالت است، عدالت را در تفکّر و اندیشه و نیز رفتار و افعال خویش به نمایش خواهد گذاشت تا ابلاغ و القای عدالت، تنها تئوریک و مفهومی و یا نظری نباشد، بلکه مردم عدالت را در قول و فعل فردی و اجتماعی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دیده و به تفسیر آن بنشینند.

حضرت امام معتقد است که عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف صرفاً به معنای زندگی در رفاه نمی‌باشد، زیرا که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تمام کجی‌ها و انحرافات را اصلاح می‌کند و در این زمینه می‌فرماید: «آن کسی که به این معنا موفق خواهد شد و عدالت را در تمام دنیا اجرا خواهد کرد، نه آن هم این عدل که مردم عادّی می‌فهمند ـ که فقط قضیّه عدالت در زمین برای رفاه مردم باشد ـ بلکه عدالت در تمام مراتب انسانیت، انسان اگر هر انحرافی پیدا کند، انحراف عملی، انحراف روحی، انحراف عقلی، برگرداندن این انحرافات را به معنای خودش، این ایجاد عدالت است، در انسان اگر اخلاقش اخلاق منحرفی باشد، از این انحراف وقتی به اعتدال بر گردد، این عدالت در او تحقّق پیدا کرده است، اگر در عقاید یک انحرافاتی و کجی‌هایی باشد، برگرداندن آن عقاید کج به یک عقیده صحیح و صراط مستقیم، این ایجاد عدالت است در عقل انسان».[۶]

۳ـ عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عدالت در سرتاسر گیتی

اگر عدالت از مقدمات زندگی انسانی است که بدون آن معنای زندگی درک نمی‌شود و جامعه نیز جز با اجرای عدالت قوام نمی‌یابد، طبیعی است که عدالت به مفهوم واقعی آن، بایستی تمام انسان‌ها ـ از هر قوم و قبیله‌ای ـ را در برگیرد و امتیاز خواهی برای عده‌ّای خاص صرفاً در منطقه‌ای محدود معنا ندارد. اجرای عدالت در عرصه جهانی از آرمان‌های حکومت مهدوی است و دستاورد بزرگ عدالت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف این است که تمامی انسان‌ها از این حق بهره ببرند.

امام خمینی رحمه الله در این زمینه می‌فرماید: «فقط برای حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده است که تمام عالم را، عدالت را در تمام عالم گسترش بدهد».[۷] لذا ایشان، از آن جهت که عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تمام بشر را از کجی‌ها می‌رهاند، سالروز میلاد آن حضرت را، عید برای تمامی بشر می‌داند: «عید تولّد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بزرگ‌ترین عید است برای تمام بشر ـ تمام بشر را ـ وقتی که ایشان ظهور کنند ان‌شاء الله تمام بشر را از انحطاط بیرون می‌آورد».[۸]

…………………………..

[۱] . خمینی، روح الله، ولایت فقیه، ص۴۰.

[۲] . همان، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۰۵.

[۳] . حدید/۲۵.

[۴] . همان، صحیفه نور، ج ۱۸، ص۴۳.

[۵] . همان.

[۶] . همان، ج۱۲، ص۴۸۱.

[۷] . همان.

[۸] . همان.