عوامل موثر در شکل گیری اضطراب امتحان

عوامل موثر در شکل گیری اضطراب امتحان

کلیه ی عوامل موثر در ایجاد اضطراب امتحان را می توان در یک طبقه بندی کلی به سه دسته ی عوامل فردی ، شخصیتی – عوامل آموزشگاهی و جامعه ای – عوامل خانوادگی تقسیم بندی کرد .

1) عوامل فردی و شخصیتی

در مورد عوامل فردی و شخصیتی موثر در ایجاد اضطراب امتحان به عوامل زیر می توان اشاره کرد :

 اضطراب عمومی : تحقیقات نشان داده است کودکانی که به دلایل مختلف از جمله جدایی والدین و یا زندگی با خانواده ای نامتعادل اغلب مضطرب و نگرانند در مقایسه با کودکانی که با هر دو والد خود زندگی می کنند نمره های تحصیلی پایین تری داشته اند . و اضطراب امتحان بیشتری را تجربه نموده اند . بنابراین بین اضطراب امتحان و اضطراب عمومی که یک ویژگی و صفت شخصیتی است و در افراد مختلف میزان آن متفاوت است رابطه وجود دارد .

 عزت نفس پایین : عزت نفس ، میزان ارزش و اعتباری است که یک فرد در زمینه های مختلف زندگی به ویژه خانوادگی ، تحصیلی ، اجتماعی و جسمانی برا خود قائل است . وقتی که دانش آموزان خود را دست کم بگیرند و به توانایی های خود اعتماد نکنند ، در آن ها اضطراب به وجود می آید .

 هوش متوسط : تحقیقات نشان داده است دانش آموزانی که دارای بهره ی هوشی متوسط هستند در مقایسه با دانش آموزانی که دارای بهره ی هوشی بالا و پایین می باشند ، از اضطراب ناتوان کننده تری رنج می برند .

 ارزیابی منفی از خود : اغلب دیده شده است دانش آموزانی که از اضطراب امتحان رنج می برند ، افکاری منفی و غیر واقع بینانه از خود دارند ؛ خود را آدم لایق و شایسته ای نمی دانند و به شدت از شکست می ترسند . نمره ی بالا نگرفتن را با شکست برابر می دانند و همه چیز را در گرو برنده شدن و موفق شدن می پندارند . به نظر می رسد افراد خوش بین ، در زندگی و تحصیلات خود موفقیت بیشتری کسب می کنند .

درواقع این اضطراب نیست که به طور مستقیم به کاهش عملکرد و نمره ی پایین فرد در یک آزمون منجر می شود بلکه افکار نامربوط است که اضطراب را به دنبال خود می آورد .

 عدم آمادگی : گاهی اضطراب امتحان به خاطر نداشتن آمادگی کافی امتحان دهنده است . اگر دانش آموزان احساس کنند که آمادگی بسیار کمی برای امتحان دارند ، عملکرد ضعیفی را از خود نشان خواهند داد .

 عدم توجّه و تمرکز : فرد مضطرب به علت توجه به تشویش و نگرانی خود در هنگام امتحان به محتوای اصلی امتحان توجه کم تری می نماید و این مسئله به عملکرد پایین وی منجر می شود .

 روش های مطالعه نادرست : برای انجام یک امتحان رضایت بخش فقط خواندن و حفظ کردن کافی نیست ؛ بلکه باید از مهارت های تحصیلی و روش های صحیح مطالعه آگاه بود و مطالعه را به عنوان یک مهارت جدی آموخت .

 انتظارات غیر واقعی از خود : هر چقدر انتظارات دانش آموز از خود منطقی و واقع بینانه باشد و مبتنی بر استعداد و توانایی هایش باشد . با اطمینان و اعتماد بیشتری عملکرد تحصیلی خود ارزیابی می کند .

 تعمیم تجارب امتحانی گذشته به موقعیت های امتحانی جدید : گاهی اوقات دانش آموزان فکر می کنند که در گذشته نتوانسته اند رضایت والدین یا معلمان را به دست آورند و در نتیجه یک نوع احساس تقصیر و رنجش در آن ها به وجود می آید که زمینه ساز بروز اضطراب می گردد .

2) عوامل آموزشگاهی و جامعه

 انتظارات نا به جای معلمان : معلمان باید از دانش آموزان انتظار داشته باشند که بیش از پیش عملکرد خود را بهبود بخشند . اما هرگونه انتظار نا به جا می تواند به فشار روانی و در نتیجه اضطراب در دانش آموزان منجر گردد .

 رقابت ناسالم : امروزه اعتقاد بر این است که افراد در آفرینش کاملاً مثل هم آفریده نشدده اند . سلامت روانی و عاطفی هر فردی حداکثر اهمیت را دارد و برای این منظور باید همواره تفاوت های درون فردی و بین فردی را در نظر داشت و از ایجاد رقابت هایی که در آن شرایط و امکانات ، توانایی ها و علایق دانش آموزان متفاوت است و یا تعیین اهداف و انتظاراتی که نیل به آن ها بسیار سخت و یا بعضاً محال است اجتناب کرد .

 سیستم آموزشی حاکم بر مدارس : دانش آموزان در ابتدا از امتحان اضطراب شدیدی ندارد ، اما این شیوه ی برخورد معلمان ، مربیان و والدین و ارزش بیش از حد قائل شدن برای امتحان و تاثیر سرنوشت سازی که برخی امتحانات بر زندگی دارد ، است که عامل اصلی در ایجاد و شکل گیری و افزایش اضطراب امتحان می باشد . از این رو چنان چه نظام آموزشی ما به سویی حرکت کند که از روش ها و شیوه هایدیگر به جز امتحان در ارزشیابی استفاده شود ، اضطراب کاهش می یابد .

 ضریب دشواری درس : هر چه درس سخت تر باشد ، اضطراب امتحان نیز بیشتر است . عوامل دیگری نیز در اضطراب امتحان تاثیرگذارند که ریشه درج امعه دارند ؛ مثل مدرک گرایی ، تأکید بر ممتاز بودن و نمره ی 20 به دست آوردن ، این تفکر که همه چیز باید به دانشگاه ختم شود .

3) عوامل خانوادگی

در این دسته عوامل می توان به شیوه ی تربیتی والدین ، انتظارات آن ها ، جو عاطفی حاکم بر خانواده ، ویژگی های شخصیتی والدین و طبقه ی اجتماعی – اقتصادی اشاره کرد . گاهی سخت گیری بیش از حد والدین و شیوه ی انضباطی خشک و انعطاف ناپذیر آن ها ، علّت اساسی ایجاد اضطراب در دانش آموزان است .

یکی از دانشمندان معتقد است اضطراب امتحان یک ویژگی شخصیتی است که در تعامل والدین با کودک گسترش می یابد و در سال های قبل از مدرسه شکل می گیرد و ثبات می یابد .

گاهی مقایسه های بی مورد و نا به جایی که والدین در مورد فرزندان خویش با دیگران می کنند و از این طریق دائم احساس حقارت و ضعف و زبونی را در آن ها پرورش می دهند ، علّت عمده ی اضطراب دانش آموزان است .

منبع : مهارت های تحصیلی (اردشیر کیانی)

برچسب‌ها: مهارت کنترل اضطراب امتحان