با سلام و سپاس از ارتباط و اعتماد شما
1. روایت مورد پرسش با دو تعبیری که تفاوت اندکی دارند از امیر مومنان ع نقل شده که عبرت است از :
الف. عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ : غَیْرَةُ الْمَرْأَةِ کُفْرٌ وَ غَیْرَةُ الرَّجُلِ إِیمَانٌ
بحارالأنوار ج 100 ص 252 باب 4
ب. عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ : غَیْرَةُ الرَّجُلِ إِیمَانٌ غَیْرَةُ الْمَرْأَةِ عُدْوَانٌ
مستدرک الوسائل ج 14 ص 292 باب 104
2. در فرهنگ اسلامى، «کفر» به دو گونه است:
1-کفرِ اعتقادى؛ به معناى انکار توحید، نبوت و معاد و آنچه به عنوان اصل دین و ضرورى دین مى باشد.
2- کفرِ عملى؛ به معناى ترک دستورات خدا و عدم التزام به احکام الهى است مانند ترک نماز و یا ترک حج، در حالى که اعتقاد دارد این دستورات از سوى خداوند مى باشد اما از نظر عملى پاى بند نیست از آنجا که زن به جهت «غیرت» خاص خودش نسبت به تعدّد زوجات شوهرش حساسیت دارد و یکى از دستورات دینى را نادیده مى گیرد؛ در حقیقت به نوعى انکار حکم الهى در مقام عمل از سوى زن اتفاق مى افتد. البته درباره ریشه غیرت ورزى زن، از امام صادق علیه السلام سؤال شد: زن بر شوهرش غیرت مى ورزد، آیا این کار او را آزار مى دهد؟ امام علیه السلام فرمودند: «این غیرت ناشى از عشق و علاقه است». «عن إسحاق بن عمار قال: قلت لابى عبدالله علیه السلام: المرأة تغار على الرجل تؤذیه، قال: ذلک من الحب»؛ کافى، ج 5، ص 506..
به عبارت دیگر «معناى این سخن (غیرة المرأة کفر)، آن نیست که این کار کفر واقعى باشد، بلکه این کار به بعضى از حالات و زمینه هاى کفر کشیده مى شود و آن تحریم حلال خدا است؛ زیرا گاهى زن به سبب ازدواج شوهرش با زنى دیگر، احساسات منفى اش به افراط مى کشد! آن گاه طورى برخورد مى کند که گویى این کار حرام بوده، یا شوهرش مرتکب زنا شده است. این مسئله چنان براى او بزرگ مى شود که او را در معرض اعتراض، به قوانین الهى قرار مى دهد؛ زیرا برخى از زنان بدون توجه به مجوز شرعى اى که ازدواج مجدّد مرد دارد، آن را ستمى در حق خود مى پندارند» سید محمدحسین فضل الله، اسلام، زن و جستارى تازه، ص 164..
خلاصه کلام اینکه در اسلام تعدّد زوجات براى مردان جایز دانسته شده و حتى در بعضى موارد لازم و ضرورى تلقّى گشته است و غیرت زن و مخالفت او با این حکم، طبق بیان امام على علیه السلام کفر است. البته کفر عملى که به معناى مخالفت با انجام یک کار مشروع و یا جلوگیرى از انجام آن است. از سوى دیگر «غیرت» مرد به معناى حساسیت نسبت به حفظ حریم همسرش است که نشانه ایمان است و شایسته ثواب و اجر نیز خواهد بود. بنا بر این غیرت مرد یعنی مخالفت و حسادت او نسبت به گام نهادن مرد بیگانه در زندگی خانوادگیش اطاعت فرمان خدا است.
غیرت به خرج دادن مرد و مانع از این که بیگانه ای در همسرش شریک او باشد عین ایمان است چرا که خداوند بزرگ یک زن را تنها برای یک مرد حلال فرموده است.
3. غیرت یکی از صفات و ویژگی های طبیعی انسان است و هر کس به صورت غریزی و فطری از آن برخوردار است از آن رو اهل لغت در ترجمه این واژه گفته اند:
غیرت عبارت است از نفرت طبیعی انسان از مشارکت دیگران در چیزی که محبوب او است (مجمع البیان، واژه غیرت).
وجود این صفت باعث آن می شود که آدمی از آنچه را که دوست می دارد و یا وظیفه محافظت از آن بدو سپرده شده است نگاهبانی نماید.
در روایات اسلامی آمده است که خدای تعالی دارای صفت غیرت است و انسان های غیور را دوست دارد و به دلیل وجود همین صفت بود که کارهای زشت را حرام نموده است. «قال الصادق(ع): ان الله غیور یحب کل غیور و من غیرته حرم الفواحش» (میزان الحکمه، ح 15263).
در روایتی از رسول خدا(ص) نقل شده است که نسبت به یکی از اصحاب خود فرمود: «سعد غیور است، من از سعد غیورترم و خدای سبحان از من غیورتر است».
و در کتاب «علم اخلاق اسلامی» درباره کسانی که از این صفت کمالی برخوردارند آمده است: غیرت نتیجه شجاعت، بزرگی و قوت نفس است. این صفت در حقیقت از صفات و ملکات شریف نفس آدمی است و مردانگی به آن تحقق می یابد، کسی را که صاحب غیرت نیست نمی توان در شمار مردان محسوب نمود (علم اخلاق اسلامی، ج 1، ص 324).
از آنچه تاکنون متذکر شده ایم بر می آید که غیرت در درجه اول ریشه در طبیعت و فطرت آدمی دارد و انسان، غیرت را دوست دارد و درجه دوم این صفت برآیند ملکات اخلاقی بزرگی همچون شجاعت، کرامت و نیرومندی نفس است و مایه اصلی مردانگی در مردان.
انواع غیرت عبارت است از: غیرت در دین، غیرت در ناموس، غیرت در اولاد، غیرت در اموال، غیرت نسبت به سرزمین.
اگر انسان بخواهد در زمینه های فوق تحصیل غیرت کند باید یک سلسله امور را رعایت کند تا به تدریج انسانی غیرتمند نسبت به دین، ناموس، اولاد، اموال و سرزمین شود.
برای تحصیل غیرت در دین باید:
– امر به معروف و نهی از منکر کند نسبت به منکرات و سبک شمردن دین وارزش های دینی مسامحه نکند.
– در حفظ دین و ارزش های الهی کوشا باشد و از بدعت در دین جلوگیری کند.
– شبهات نسبت به دین را دفع و رد کند.
– در ترویج احکام و معارف دین کوشا باشد.
برای تحصیل غیرت نسبت به ناموس:
– اهل خود (همسر، مادر، خواهران و دختران) را از مردان بیگانه محافظت کند.
– از رفتن اهل خود در مکان های غیر ضروری که احتمال آلوده شدن به گناه است جلوگیری کند.
– از معاشرت اهل و عیال خود با نامحرمان جلوگیری کند. منظور این نیست که از ارتباط با دیگران مطلقا اجتناب کنید، منظور از معاشرت صرف ارتباط نیست. در معاشرت علاوه بر ارتباط انس و الفت نیز وجود دارد.
– ناموس خود را از نگاه کردن به مردان نامحرم منع کند.
– همسر و اهل و عیال خود را از آنچه احتمال فساد و بدگمانی است باز دارد.
– چیزهای مورد نیاز خانواده اش را حتی الامکان تأمین کند تا آنها در مقابل بیگانه و مردان نامحرم حاضر نشوند. این کار زمینه های فساد را نسبت به خانواده (همسر و فرزندان دختر) از بین می برد و رعایت نکردن آن زمینه آلودگی را فراهم می کند و بسیاری از زنان و دخترانی که آلوده می شوند ناشی از رعایت نکردن همین مسأله است.
– از پوشیدن لباس های نازک اهل و عیال خود جلوگیری کند و نگذارد آنها خود را برای دیگران بیارایند.
البته مرد در عین حال که باید کارهای فوق را انجام دهد نباید خیلی سخت گیر و بدگمان نسبت به اهل و عیال خود باشد، زیرا موجب به فساد کشیده شدن آنها می شود.
– مطالعه احادیثی که در باب غیرت وارد شده در این زمینه مراجعه کنید به کتاب میزان الحکمه، باب غیرت، تألیف آقای محمدی ری شهری.
بنابراین راه تحصیل غیرت این است که در هر زمینه ای انسان وظایف خود را دقیقا انجام دهد و کوتاهی نکند تا ملکه غیرت و شجاعت در او ایجاد شود.
4. روایت مورد پرسش قابل قبول و اعتماد است و جعلی نیست و با اصول و ملاک های دین هماهنگ و موافق است .
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
– آیت الله مکارم شیرازی، شرح نهج البلاغه، نشر مدرسه امام امیرالمومنین علیه السلام، ج 3، صص 268 و 523. (
لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 2/100125022)
(حقوق زن، سید ابراهیم حسینی، کد: 17/500038)