قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
۱۳۹۵/۰۸/۰۶
–
۴۴۶ بازدید
فایده صله رحم و تاثیرات ان روی طول عمر از لحاظ روانشناسی و علمی و از لحاظ دینی چیست؟
الف ـ صله رحم و طول عمر در روایات
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنّ المرءَ لَیَصِلُ رَحِمَهُ و ما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ إلاّ ثلاثةُ أیّامٍ فَیُنسِئُهُ اللّه ُ ثَلاثینَ سنةً ، و إنّ الرجُلَ لَیَقطَعُ الرَّحِمَ و قد بَقِیَ مِن عُمرِهِ ثَلاثونَ سَنَةً فَیُصَیِّرُهُ اللّه ُ إلى ثَلاثةِ أیّامٍ . (میزان الحکمه ، ج4)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گاهى مى شود از عمر کسى سه روز باقى مانده است ، اما صله رحم به جاى مى آورد، پس خداوند آن را تا سى سال به تأخیر مى اندازد و گاه مى شود که از عمر کسى سى سال باقى مانده است، اما قطع رحم مى کند، پس خداوند آن را به سه روز تبدیل مى کند .
الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ لِنَوفٍ ـ : یا نَوفُ، صِل رَحِمَکَ یَزِیدُ اللّه ُ فی عُمرِکَ .(میزان الحکمه ، ج4)
امام على علیه السلام ـ به نوف بکالى ـ فرمود : اى نوف! صله رحم به جاى آر، تا خداوند بر عمرت بیفزاید .
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ لمُیسّر ـ : یا مُیسّرُ ، قد حَضَرَ أجَلُکَ غَیرَ مَرَّةٍ کُلَّ ذلکَ یُؤَخِّرُکَ اللّه ُ بِصِلَتِکَ رَحِمَکَ ، و بِرِّکَ قَرابَتَکَ . (میزان الحکمه ، ج4)
امام صادق علیه السلام ـ به میسّر ـ فرمود : اى میسّر! بارها اجل تو سر رسید، امّا هر بار، خداوند به سبب صله رحم و نیکى به خویشانت آن را از تو دور کرد .
همانطور که در روایات بالا می بینیم بکی از آثار صله رحم افزایش طول عمر است ، بسیاری از مرگهای زودرس معلول اختلالات روانی، اندوهها، غمها و نگرانیهائی است، که بواسطه درد و رنج همنوع برای وجدان انسان پیش می آید، وقتی عضوی از پیکره جامعه در حال درد و غم بسر برد تاثیری عمیق در تمامی اجزاء جامعه می گذارد، اگر این مسئله برای ما واضح شد که تمامی انسانها اعضاء یک پیکرند و فشاری در عضوی به مثابه فشار در دیگر اعضاست و چه بسا دردی در عضو کوچکی، تمامی ماشین بدن را از حرکت باز می دارد، و سعی و تلاش کردیم تا هرگز دردی حاصل نشود، و یا اگر شد سریعاً بر طرف کردیم، خواهیم دید که ماشین بیشتر دوام می یابد. به قول سعدی بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار اگر چنان کردیم که اصلاً بار فقر بر گُرده فردی از افراد جامعه سنگینی نکرد و یا اگر نشانه ای از آن ظاهر گردید سریعا در زوال آن کوشش کردیم ، دیگر مرگهای ناشی از این احساس درد و اندوه مرتفع خواهد شد و انسانها بیشتر عمر کرده و بهتر به زندگی خود ادامه می دهند. گذشته از این، خداوند متعال برحسب مقتضای حکمت خود هرچه وهر کس نافعتر برای جامعه باشد در صورت عدم وجود مانعی بیشتر ابقاء خواهد نمود، تا هرجه زیادتر مردم از شمع وجودی او نور و حرارت بگیرند قرآن مجید می فرماید: «وَامّا ما یَنْفَعُ النّاسَ فَیَمْکُثُ فی الْارْض؛ رعد/17 و امّا آنچه به نفع میرساند به مردم، در زمین باقی می ماند».
ب ـ صله رحم وطول عمردر روانشناسی
1 ـ صله رحم و احساس ایمنی
یکی از موضوعات بهداشت روانی که بعد از نیازهای فیزیولوژیکی تاکید فراوانی روی آن می شود و بین روان شناسان به ویژه انسان گراها مطرح می باشد، «احساس ایمنی » است . آبراهام مزلو – روان شناس معروف انسان گرا – از اولین کسانی بود که در این زمینه نظریاتی را مطرح کرد، وی چهارده نشانگان برای کسانی که احساس ناایمنی می کنند برشمرد که تعدادی از آن ها عبارتند از:
1- احساس طرد شدن: یعنی احساس این که مورد عشق و علاقه دیگران نیست و دیگران با او برخورد سرد و بدون محبت دارند و نیز این احساس که مورد تنفر و خصومت دیگران واقع شده است .
2- احساس تنهایی
3- احساس این که دائما در معرض خطر قرار دارند .
آبراهام مزلو معتقد است نشانگان سه گانه فوق، نشانگان اولیه احساس ناایمنی هستند که به عنوان علت محسوب می شوند زیرا بقیه نشانگان ثانویه هستند و در واقع معلول این سه عامل می باشند . (1)
صله رحم یا به عبارت دیگر حفظ پیوندهای خانوادگی و فامیلی و معاشرت با آن ها می تواند احساس طرد شدن را از فرد زایل نماید; فرد با تماس مداوم با اقوام و نزدیکان احساس می کند مورد عشق و علاقه دیگران بوده و از روی محبت و عطوفت با وی رفتار می شود و مطمئن است که مورد تنفر و خصومت دیگران نیست . از طرفی چون هم دیگران به دیدن او می آیند و هم او به دیدن دیگران می رود در کاهش احساس تنهایی نیز مؤثر است . اگر چنین روابط گرم و صمیمی بین خانواده ها و فامیل ها وجود داشته باشد، افراد هنگام بروز مشکلات و ناملایمات اطمینان پیدا می کنند که از پشتوانه خانواده و خویشاوندان برخوردارند و می توانند در مقابل مشکلات و حوادث ناگهانی مقاومت کنند . فردی که این اطمینان و آرامش را در مجموعه خانواده از گذشته و از دوران کودکی تجربه کرده است، هیچ گاه احساس نمی کند که در هنگام خطر تنها گذاشته می شود زیرا همیشه در گذشته مشاهده کرده که وعتی حادثه ای برای خود یا هر یک از نزدیکان او پیش آمده است، همه خانواده و فامیل ابراز همدردی کرده و به کمک آن ها آمده اند . بنابراین می توان ادعا کرد که: یکی از آثار معاشرت های خانوادگی و ارتباطهای فامیلی، کاهش احساس ناایمنی یا به عبارت دیگر ارضای یکی از مهم ترین نیازهای عاطفی یعنی احساس ایمنی است . لذا رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله درباره معنای آیه «واتقوالله الذی تسائلون به والارحام » می فرمایند: «خدای متعال امر می کند به این که صله رحم کنید زیرا صله رحم هم زندگی دنیای شما را طولانی تر می کند و هم در آخرت برایتان بهتر است .» (2) مرحوم علامه طباطبایی رحمه الله می فرماید: «ممکن است مراد از جمله «زندگی دنیای شما را طولانی تر می کند» ، این باشد که صله رحم و حفظ پیوندهای خانوادگی زندگی را از حیث آثارش طولانی می کند; چون باعث وحدت جاری بین اقارب می شود و وقتی روابط خویشاوندی محکم تر شد انسان در از بین بردن عوامل ناسازگار زندگی بهتر مقاومت می کند و بهتر از بلاها و مصائب و دشمنان جلوگیری به عمل می آورد .» (3)
بنابراین اسلام می خواهد با چنین پیوندهای خانوادگی و فامیلی، یک پیوند محکم تر و متشکل تری فراهم کند تا افراد در برابر مشکلات و فشارهای زندگی، یکدیگر را یاری نمایند; زیرا همین همدلی و هم احساسی های بین افراد باعث می شود توان مقاومت آن ها به حداکثر برسد و به تقویت «من » بیانجامد و انسان با داشتن «من قوی » در ناملایمات زندگی و مواقع بحرانی و ایجاد فشارهای روانی، کم تر دچار از هم پاشیدگی و عدم تعادل می شود و این همان چیزی است که بهداشت روانی آن را دنبال می کند . در اینجا بیان این نکته ضروری است که نقش صله رحم و معاشرت با اقوام برای سالمندان به مراتب بیش تر است; به دلیل این که احساس ناایمنی در زنان و مردان سالمند بیش تر نمود پیدا می کند . از دست دادن توانایی های جسمانی، بازنشسته شدن و عدم قدرت بر ادامه کار و از دست دادن مقام اجتماعی و عدم حضور فعال در صحنه های گوناگون زندگی، احساس طرد شدن و احساس تنهایی را در پیرمردان و پیرزنان بیش تر به وجود می آورد; از این روی داشتن ارتباط با آن ها و تعظیم و تکریم آنان در کاهش احساس ناایمنی بسیار مؤثر است . امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «عظموا کبارکم و صلوا ارحاقکم » (4) ; سالمندان را گرامی بدارید و با اقوام و خویشان پیوند برقرار کنید . این تعظیم و تکریم آن قدر اهمیت دارد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمود: «من اجلال الله اجلال ذی الشیبة المسلم » (5) ; تجلیل از سال خوردگان نوعی تجلیل از خداوند سبحان است . بدین وسیله اسلام، مردم را به تعظیم و تکریم سال خوردگان تشویق می کند و طبیعی است که با چنین بینش و روشی، سالخوردگان کم تر در معرض آسیب های روانی از نوع احساس ناایمنی و افسردگی و احساس تنهایی قرار می گیرند . یکی از نویسندگان می گوید: «اغلب مردان پیر، از کار خود بازنشسته شده اند و یا این که قدرت ادامه کار را ندارند بنابراین احساس ناایمنی و تنهایی و از دست دادن مقام اجتماعی می کنند . آن ها این تصور را دارند که کسی به وجودشان احتیاج ندارد و دیگران برایشان اهمیتی قائل نیستند . بنابراین برای افراد مسن مهم است که احساس کنند دیگران هنوز به وجود آنها محتاجند و اگر تا این درجه احساس اهمیت و ایمنی نمایند به احتمال زیاد در معرض ابتلا به امراض روانی، جسمی که در این سنین خیلی شایع است، قرار نخواهند گرفت .»
2 ـ صله رحم و نیاز به احساس ارزش
عزت نفس و احساس ارزشمندی یکی دیگر از نیازهای روانی هر انسانی است . در واقع همه نیازمند آن هستند که خود را ارزشمند و دارای شان و منزلت اجتماعی بیابند . اما این که احساس مزبور چگونه تحقق پیدا می کند، باید گفت این نیاز صرفا در تعاملات اجتماعی و ارتباط گرم و صمیمی با دیگران ارضا می شود . وقتی این نیاز انسان تامین شد، از اعتماد به نفس بالایی برخوردار می شود و می تواند از توانایی ها و قابلیت هایی که در خودش می بیند نهایت استفاده را ببرد . ولی اگر به این نیاز روانی خللی وارد شود، انسان احساس حقارت، ضعف و نومیدی یا بالعکس احساس خود بزرگ بینی می کند و هر دو قطب چنین احساسی در واقع دور شدن از واقعیت «خود» است . متخصصان امر بهداشت روانی معتقدند، علت احساس حقارت و خود بزرگ بینی را می توان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست و نیز معتقدند که ریشه بسیاری از نابهنجاری های روانی احساس بی ارزشی عمیق است . (6) یکی از عوامل مهمی که می تواند نقش بسزایی در تامین و ارضای این نیاز داشته باشد، ارتباطهای خانوادگی و معاشرت با آن هاست; زیرا این نوع روابط بر اساس احترام متقابل و در فضایی آکنده از محبت و علاقه نسبت به یکدیگر انجام می گیرد و طرفین بدون منت گذاری بلکه بر اساس مسؤولیت انسانی و دینی، خود را ملزم به چنین روابطی می دانند و احساس می کنند که مورد احترام و تکریم واقع شده اند . امام صادق علیه السلام می فرماید: «صلة الارحام تحبب فی اهل بیته » ; (7) یعنی صله رحم و معاشرت با آن ها باعث می شود فرد در میان خانواده اش محبوب شود . از آنجایی که صله رحم یک تکلیف و وظیفه همگانی است، می توان گفت این عمل هم باعث تامین احساس ارزشمندی نسبت به خود و هم نسبت به دیگران می شود و در نتیجه دو قطب احساس خود بزرگ بینی و خود کم بینی مهار و کنترل می گردد; یعنی از آن جهت که فرد خود را ملزم به ملاقات دیگران می داند، احساس خود بزرگ بینی او کنترل و از آن جهت که دیگران خود را ملزم به ارتباط صمیمی با او می دانند احساس ارزشمندی می کند و خود کم بینی او کنترل می شود .
3 ـ صله رحم و کاهش اضطراب اجتماعی
روان شناسان معتقدند یکی از عوامل کم رویی – که در واقع نوعی معلولیت اجتماعی است – اضطراب اجتماعی است و علت اضطراب اجتماعی را نیز ناشی از فقدان مهارت های اجتماعی در ایجاد رابطه با دیگران می دانند . متاسفانه درصد قابل توجهی از کودکان و نوجوانان و حتی بزرگ سالان خواسته یا ناخواسته در حصاری از کم رویی محبوس هستند و شخصیت واقعی و قابلیت های ارزشمند آن ها پشت پرده ای از ابرهای تیره کم رویی ناشناخته باقی می ماند و به تدریج کم رویی به صورت نوعی بیماری روانی دامن گیر آن ها می شود . راستی در تربیت اجتماعی و پرورش مهارت های ارتباطی کودکان و نوجوانان و پیش گیری از معلولیت اجتماعی و درمان کم رویی بیش ترین مسؤولیت به عهده کیست؟ شکی نیست که والدین و مربیان جزء اولین کسانی هستند که این مسؤولیت متوجه آن ها می شود . پدران و مادران و نزدیکان به عنوان محبوب ترین و مؤثرترین الگوهای رفتاری در تعلیم و تربیت و پرورش مهارت های اجتماعی کودکان و نوجوانان محسوب می شوند; زیرا کودکان و نوجوانان همواره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در بسیاری از رفتارها با والدین و بزرگ سالان همانندسازی می کنند . طبیعی است ابتدا خود والدین باید در روابط اجتماعی با دیگران این نقش را به خوبی ایفا کنند تا بتوانند الگوهای مناسبی برای فرزندان خویش باشند . یکی از بهترین و مؤثرترین راه های اجتماعی شدن و تقویت مهارت های ارتباطی، ایجاد روابط عاطفی و صمیمی با خویشاوندان است; از آنجایی که ارتباط با پدر و مادر، خواهر، برادر، عمو، دایی و سایر خویشاوندان نوعی بار عاطفی در بردارد، بهتر می توان کودک را با محیط بیرون از خانواده آشنا کرد . وقتی کودک در چنین موقعیت های نیمه آشنا و آشنا نحوه روابط والدین با دیگران و خویشاوندان را مشاهده می کند، هم روند اجتماعی شدن او تسهیل می گردد و هم مهارت های ارتباطی را فرا می گیرد و هم این آمادگی را پیدا می کند تا با افراد غریبه در مکان های ناآشنا نیز ارتباط برقرار کرده و کم تر دچار اضطراب و ترس شود . بنابراین صله رحم و معاشرت با اقوام هم در تامین نیاز ایمنی و هم تامین نیاز احساس به ارزشمندی و هم در کاهش اضطراب اجتماعی و جلوگیری از کم رویی نقش بسزایی دارد . به امید این که جامعه اسلامی ما با احیاء این سنت پسندیده دینی بیش ترین استفاده را جهت سلامت روحی و روانی خود ببرد .
با توجه به آثار روانی صله رحم ( احساس ایمنی ، احساس ارزش ، کاهش اضطراب اجتماعی ) به این نتیجه می رسیم که هر کدام از این آثار می تواند بر طول عمر انسان بیفزاید .
پی نوشت ها:
1- دکتر سعید شاملو، بهداشت روانی، ص 144
2- تفسیر درالمنثور، ج 2، صفحه 117
3- علامه طباطبائی، تفسیر المیزان، ذیل آیه 1 سوره نساء
4- اصول کافی، ج 2، ص 132
5- همان منبع
6- آبراهام مزلو، روان شناسی شخصیت سالم، ترجمه شیوا رویگریان، ص 154
7- اصول کافی، ج 3، باب صله رحم، روایت 4
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنّ المرءَ لَیَصِلُ رَحِمَهُ و ما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ إلاّ ثلاثةُ أیّامٍ فَیُنسِئُهُ اللّه ُ ثَلاثینَ سنةً ، و إنّ الرجُلَ لَیَقطَعُ الرَّحِمَ و قد بَقِیَ مِن عُمرِهِ ثَلاثونَ سَنَةً فَیُصَیِّرُهُ اللّه ُ إلى ثَلاثةِ أیّامٍ . (میزان الحکمه ، ج4)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : گاهى مى شود از عمر کسى سه روز باقى مانده است ، اما صله رحم به جاى مى آورد، پس خداوند آن را تا سى سال به تأخیر مى اندازد و گاه مى شود که از عمر کسى سى سال باقى مانده است، اما قطع رحم مى کند، پس خداوند آن را به سه روز تبدیل مى کند .
الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ لِنَوفٍ ـ : یا نَوفُ، صِل رَحِمَکَ یَزِیدُ اللّه ُ فی عُمرِکَ .(میزان الحکمه ، ج4)
امام على علیه السلام ـ به نوف بکالى ـ فرمود : اى نوف! صله رحم به جاى آر، تا خداوند بر عمرت بیفزاید .
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ لمُیسّر ـ : یا مُیسّرُ ، قد حَضَرَ أجَلُکَ غَیرَ مَرَّةٍ کُلَّ ذلکَ یُؤَخِّرُکَ اللّه ُ بِصِلَتِکَ رَحِمَکَ ، و بِرِّکَ قَرابَتَکَ . (میزان الحکمه ، ج4)
امام صادق علیه السلام ـ به میسّر ـ فرمود : اى میسّر! بارها اجل تو سر رسید، امّا هر بار، خداوند به سبب صله رحم و نیکى به خویشانت آن را از تو دور کرد .
همانطور که در روایات بالا می بینیم بکی از آثار صله رحم افزایش طول عمر است ، بسیاری از مرگهای زودرس معلول اختلالات روانی، اندوهها، غمها و نگرانیهائی است، که بواسطه درد و رنج همنوع برای وجدان انسان پیش می آید، وقتی عضوی از پیکره جامعه در حال درد و غم بسر برد تاثیری عمیق در تمامی اجزاء جامعه می گذارد، اگر این مسئله برای ما واضح شد که تمامی انسانها اعضاء یک پیکرند و فشاری در عضوی به مثابه فشار در دیگر اعضاست و چه بسا دردی در عضو کوچکی، تمامی ماشین بدن را از حرکت باز می دارد، و سعی و تلاش کردیم تا هرگز دردی حاصل نشود، و یا اگر شد سریعاً بر طرف کردیم، خواهیم دید که ماشین بیشتر دوام می یابد. به قول سعدی بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار اگر چنان کردیم که اصلاً بار فقر بر گُرده فردی از افراد جامعه سنگینی نکرد و یا اگر نشانه ای از آن ظاهر گردید سریعا در زوال آن کوشش کردیم ، دیگر مرگهای ناشی از این احساس درد و اندوه مرتفع خواهد شد و انسانها بیشتر عمر کرده و بهتر به زندگی خود ادامه می دهند. گذشته از این، خداوند متعال برحسب مقتضای حکمت خود هرچه وهر کس نافعتر برای جامعه باشد در صورت عدم وجود مانعی بیشتر ابقاء خواهد نمود، تا هرجه زیادتر مردم از شمع وجودی او نور و حرارت بگیرند قرآن مجید می فرماید: «وَامّا ما یَنْفَعُ النّاسَ فَیَمْکُثُ فی الْارْض؛ رعد/17 و امّا آنچه به نفع میرساند به مردم، در زمین باقی می ماند».
ب ـ صله رحم وطول عمردر روانشناسی
1 ـ صله رحم و احساس ایمنی
یکی از موضوعات بهداشت روانی که بعد از نیازهای فیزیولوژیکی تاکید فراوانی روی آن می شود و بین روان شناسان به ویژه انسان گراها مطرح می باشد، «احساس ایمنی » است . آبراهام مزلو – روان شناس معروف انسان گرا – از اولین کسانی بود که در این زمینه نظریاتی را مطرح کرد، وی چهارده نشانگان برای کسانی که احساس ناایمنی می کنند برشمرد که تعدادی از آن ها عبارتند از:
1- احساس طرد شدن: یعنی احساس این که مورد عشق و علاقه دیگران نیست و دیگران با او برخورد سرد و بدون محبت دارند و نیز این احساس که مورد تنفر و خصومت دیگران واقع شده است .
2- احساس تنهایی
3- احساس این که دائما در معرض خطر قرار دارند .
آبراهام مزلو معتقد است نشانگان سه گانه فوق، نشانگان اولیه احساس ناایمنی هستند که به عنوان علت محسوب می شوند زیرا بقیه نشانگان ثانویه هستند و در واقع معلول این سه عامل می باشند . (1)
صله رحم یا به عبارت دیگر حفظ پیوندهای خانوادگی و فامیلی و معاشرت با آن ها می تواند احساس طرد شدن را از فرد زایل نماید; فرد با تماس مداوم با اقوام و نزدیکان احساس می کند مورد عشق و علاقه دیگران بوده و از روی محبت و عطوفت با وی رفتار می شود و مطمئن است که مورد تنفر و خصومت دیگران نیست . از طرفی چون هم دیگران به دیدن او می آیند و هم او به دیدن دیگران می رود در کاهش احساس تنهایی نیز مؤثر است . اگر چنین روابط گرم و صمیمی بین خانواده ها و فامیل ها وجود داشته باشد، افراد هنگام بروز مشکلات و ناملایمات اطمینان پیدا می کنند که از پشتوانه خانواده و خویشاوندان برخوردارند و می توانند در مقابل مشکلات و حوادث ناگهانی مقاومت کنند . فردی که این اطمینان و آرامش را در مجموعه خانواده از گذشته و از دوران کودکی تجربه کرده است، هیچ گاه احساس نمی کند که در هنگام خطر تنها گذاشته می شود زیرا همیشه در گذشته مشاهده کرده که وعتی حادثه ای برای خود یا هر یک از نزدیکان او پیش آمده است، همه خانواده و فامیل ابراز همدردی کرده و به کمک آن ها آمده اند . بنابراین می توان ادعا کرد که: یکی از آثار معاشرت های خانوادگی و ارتباطهای فامیلی، کاهش احساس ناایمنی یا به عبارت دیگر ارضای یکی از مهم ترین نیازهای عاطفی یعنی احساس ایمنی است . لذا رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله درباره معنای آیه «واتقوالله الذی تسائلون به والارحام » می فرمایند: «خدای متعال امر می کند به این که صله رحم کنید زیرا صله رحم هم زندگی دنیای شما را طولانی تر می کند و هم در آخرت برایتان بهتر است .» (2) مرحوم علامه طباطبایی رحمه الله می فرماید: «ممکن است مراد از جمله «زندگی دنیای شما را طولانی تر می کند» ، این باشد که صله رحم و حفظ پیوندهای خانوادگی زندگی را از حیث آثارش طولانی می کند; چون باعث وحدت جاری بین اقارب می شود و وقتی روابط خویشاوندی محکم تر شد انسان در از بین بردن عوامل ناسازگار زندگی بهتر مقاومت می کند و بهتر از بلاها و مصائب و دشمنان جلوگیری به عمل می آورد .» (3)
بنابراین اسلام می خواهد با چنین پیوندهای خانوادگی و فامیلی، یک پیوند محکم تر و متشکل تری فراهم کند تا افراد در برابر مشکلات و فشارهای زندگی، یکدیگر را یاری نمایند; زیرا همین همدلی و هم احساسی های بین افراد باعث می شود توان مقاومت آن ها به حداکثر برسد و به تقویت «من » بیانجامد و انسان با داشتن «من قوی » در ناملایمات زندگی و مواقع بحرانی و ایجاد فشارهای روانی، کم تر دچار از هم پاشیدگی و عدم تعادل می شود و این همان چیزی است که بهداشت روانی آن را دنبال می کند . در اینجا بیان این نکته ضروری است که نقش صله رحم و معاشرت با اقوام برای سالمندان به مراتب بیش تر است; به دلیل این که احساس ناایمنی در زنان و مردان سالمند بیش تر نمود پیدا می کند . از دست دادن توانایی های جسمانی، بازنشسته شدن و عدم قدرت بر ادامه کار و از دست دادن مقام اجتماعی و عدم حضور فعال در صحنه های گوناگون زندگی، احساس طرد شدن و احساس تنهایی را در پیرمردان و پیرزنان بیش تر به وجود می آورد; از این روی داشتن ارتباط با آن ها و تعظیم و تکریم آنان در کاهش احساس ناایمنی بسیار مؤثر است . امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «عظموا کبارکم و صلوا ارحاقکم » (4) ; سالمندان را گرامی بدارید و با اقوام و خویشان پیوند برقرار کنید . این تعظیم و تکریم آن قدر اهمیت دارد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمود: «من اجلال الله اجلال ذی الشیبة المسلم » (5) ; تجلیل از سال خوردگان نوعی تجلیل از خداوند سبحان است . بدین وسیله اسلام، مردم را به تعظیم و تکریم سال خوردگان تشویق می کند و طبیعی است که با چنین بینش و روشی، سالخوردگان کم تر در معرض آسیب های روانی از نوع احساس ناایمنی و افسردگی و احساس تنهایی قرار می گیرند . یکی از نویسندگان می گوید: «اغلب مردان پیر، از کار خود بازنشسته شده اند و یا این که قدرت ادامه کار را ندارند بنابراین احساس ناایمنی و تنهایی و از دست دادن مقام اجتماعی می کنند . آن ها این تصور را دارند که کسی به وجودشان احتیاج ندارد و دیگران برایشان اهمیتی قائل نیستند . بنابراین برای افراد مسن مهم است که احساس کنند دیگران هنوز به وجود آنها محتاجند و اگر تا این درجه احساس اهمیت و ایمنی نمایند به احتمال زیاد در معرض ابتلا به امراض روانی، جسمی که در این سنین خیلی شایع است، قرار نخواهند گرفت .»
2 ـ صله رحم و نیاز به احساس ارزش
عزت نفس و احساس ارزشمندی یکی دیگر از نیازهای روانی هر انسانی است . در واقع همه نیازمند آن هستند که خود را ارزشمند و دارای شان و منزلت اجتماعی بیابند . اما این که احساس مزبور چگونه تحقق پیدا می کند، باید گفت این نیاز صرفا در تعاملات اجتماعی و ارتباط گرم و صمیمی با دیگران ارضا می شود . وقتی این نیاز انسان تامین شد، از اعتماد به نفس بالایی برخوردار می شود و می تواند از توانایی ها و قابلیت هایی که در خودش می بیند نهایت استفاده را ببرد . ولی اگر به این نیاز روانی خللی وارد شود، انسان احساس حقارت، ضعف و نومیدی یا بالعکس احساس خود بزرگ بینی می کند و هر دو قطب چنین احساسی در واقع دور شدن از واقعیت «خود» است . متخصصان امر بهداشت روانی معتقدند، علت احساس حقارت و خود بزرگ بینی را می توان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست و نیز معتقدند که ریشه بسیاری از نابهنجاری های روانی احساس بی ارزشی عمیق است . (6) یکی از عوامل مهمی که می تواند نقش بسزایی در تامین و ارضای این نیاز داشته باشد، ارتباطهای خانوادگی و معاشرت با آن هاست; زیرا این نوع روابط بر اساس احترام متقابل و در فضایی آکنده از محبت و علاقه نسبت به یکدیگر انجام می گیرد و طرفین بدون منت گذاری بلکه بر اساس مسؤولیت انسانی و دینی، خود را ملزم به چنین روابطی می دانند و احساس می کنند که مورد احترام و تکریم واقع شده اند . امام صادق علیه السلام می فرماید: «صلة الارحام تحبب فی اهل بیته » ; (7) یعنی صله رحم و معاشرت با آن ها باعث می شود فرد در میان خانواده اش محبوب شود . از آنجایی که صله رحم یک تکلیف و وظیفه همگانی است، می توان گفت این عمل هم باعث تامین احساس ارزشمندی نسبت به خود و هم نسبت به دیگران می شود و در نتیجه دو قطب احساس خود بزرگ بینی و خود کم بینی مهار و کنترل می گردد; یعنی از آن جهت که فرد خود را ملزم به ملاقات دیگران می داند، احساس خود بزرگ بینی او کنترل و از آن جهت که دیگران خود را ملزم به ارتباط صمیمی با او می دانند احساس ارزشمندی می کند و خود کم بینی او کنترل می شود .
3 ـ صله رحم و کاهش اضطراب اجتماعی
روان شناسان معتقدند یکی از عوامل کم رویی – که در واقع نوعی معلولیت اجتماعی است – اضطراب اجتماعی است و علت اضطراب اجتماعی را نیز ناشی از فقدان مهارت های اجتماعی در ایجاد رابطه با دیگران می دانند . متاسفانه درصد قابل توجهی از کودکان و نوجوانان و حتی بزرگ سالان خواسته یا ناخواسته در حصاری از کم رویی محبوس هستند و شخصیت واقعی و قابلیت های ارزشمند آن ها پشت پرده ای از ابرهای تیره کم رویی ناشناخته باقی می ماند و به تدریج کم رویی به صورت نوعی بیماری روانی دامن گیر آن ها می شود . راستی در تربیت اجتماعی و پرورش مهارت های ارتباطی کودکان و نوجوانان و پیش گیری از معلولیت اجتماعی و درمان کم رویی بیش ترین مسؤولیت به عهده کیست؟ شکی نیست که والدین و مربیان جزء اولین کسانی هستند که این مسؤولیت متوجه آن ها می شود . پدران و مادران و نزدیکان به عنوان محبوب ترین و مؤثرترین الگوهای رفتاری در تعلیم و تربیت و پرورش مهارت های اجتماعی کودکان و نوجوانان محسوب می شوند; زیرا کودکان و نوجوانان همواره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در بسیاری از رفتارها با والدین و بزرگ سالان همانندسازی می کنند . طبیعی است ابتدا خود والدین باید در روابط اجتماعی با دیگران این نقش را به خوبی ایفا کنند تا بتوانند الگوهای مناسبی برای فرزندان خویش باشند . یکی از بهترین و مؤثرترین راه های اجتماعی شدن و تقویت مهارت های ارتباطی، ایجاد روابط عاطفی و صمیمی با خویشاوندان است; از آنجایی که ارتباط با پدر و مادر، خواهر، برادر، عمو، دایی و سایر خویشاوندان نوعی بار عاطفی در بردارد، بهتر می توان کودک را با محیط بیرون از خانواده آشنا کرد . وقتی کودک در چنین موقعیت های نیمه آشنا و آشنا نحوه روابط والدین با دیگران و خویشاوندان را مشاهده می کند، هم روند اجتماعی شدن او تسهیل می گردد و هم مهارت های ارتباطی را فرا می گیرد و هم این آمادگی را پیدا می کند تا با افراد غریبه در مکان های ناآشنا نیز ارتباط برقرار کرده و کم تر دچار اضطراب و ترس شود . بنابراین صله رحم و معاشرت با اقوام هم در تامین نیاز ایمنی و هم تامین نیاز احساس به ارزشمندی و هم در کاهش اضطراب اجتماعی و جلوگیری از کم رویی نقش بسزایی دارد . به امید این که جامعه اسلامی ما با احیاء این سنت پسندیده دینی بیش ترین استفاده را جهت سلامت روحی و روانی خود ببرد .
با توجه به آثار روانی صله رحم ( احساس ایمنی ، احساس ارزش ، کاهش اضطراب اجتماعی ) به این نتیجه می رسیم که هر کدام از این آثار می تواند بر طول عمر انسان بیفزاید .
پی نوشت ها:
1- دکتر سعید شاملو، بهداشت روانی، ص 144
2- تفسیر درالمنثور، ج 2، صفحه 117
3- علامه طباطبائی، تفسیر المیزان، ذیل آیه 1 سوره نساء
4- اصول کافی، ج 2، ص 132
5- همان منبع
6- آبراهام مزلو، روان شناسی شخصیت سالم، ترجمه شیوا رویگریان، ص 154
7- اصول کافی، ج 3، باب صله رحم، روایت 4