فداشدن امام کاظم علیه السلام برای بقای شیعه

حدیث مورد اشاره در کتاب کافی و برخی منابع دیگر به شرح زیر نقل شده است:
«عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ مُوسَى عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ غَضِبَ عَلَى اَلشِّیعَةِ فَخَیَّرَنِی نَفْسِی أَوْ هُمْ فَوَقَیْتُهُمْ وَ اَللَّهِ بِنَفْسِی.» (1)
حضرت امام کاظم(علیه السلام): «به راستى خدا عز و جل بر شیعه خشم کرد و مرا مخیر کرد یا خود فدا شوم یا شیعه،بخدا من با دادن جانم آنها را حفظ‍‌ کردم.»(2)
حدیث یادشده به لحاظ سندی مرسل بوده و ضعیف تلقی می شود. (3)
اما به لحاظ محتوایی دو توجیه از سوی علمای شیعه از جمله علامه مجلسی بیان شده است:
1. غضب خداوند متعال، یا به خاطر این بود که شیعیان تقیّه را ترک کرده و امامت امام کاظم (علیه السلام) را آشکار کرده‌ بودند و این موضع باعث شده که هارون الرشید بین قتل و عام علویان و شیعیان امام کاظم (علیه السلام) و دستگیری، حبس و شهید کردن ایشان، یکی را انتخاب کند که در نهایت زندانی کردن امام را ترجیح داد و در نهایت نیز امام کاظم (علیه السلام) را به شهادت رساند و به این صورت بود که امام برای شیعان خود دعا نموده، بلا را از آنان دور ساخته و سلامت آنان را به جان خرید و چنین شده که امام خود را فدای شیعیان و پیروان اهل بیت (علیهم السلام) نمود.(4)
2. یا این‌که علت غضب را در این بدانیم که شیعیان آن امام را حمایت نکرده و در پیروی از او نیّت خالص و پاک نداشتند. (5)
در نتیجه با توجه به مرسل بودن روایت به لحاظ سندی، نمی‌توان قطعیتی برای صدور این روایت از امام کاظم(علیه السلام) قائل شد؛ و بر فرض قبول روایت، می‌توان با توضیحات و توجیهاتی که بیان شد، آن‌ را پذیرفت.
منابع:
(1) الکافی ج۱ ص۲۶۰ ( الجزء الأول کِتَابُ اَلْحُجَّةِ بَابُ أَنَّ اَلْأَئِمَّةَ عَلَیهِمُ السَّلاَمُ یَعْلَمُونَ مَتَى یَمُوتُونَ وَ أَنَّهُمْ لاَ یَمُوتُونَ إِلاَّ بِاخْتِیَارٍ مِنْهُمْ ) نسخه اسلامیه.
(2) اصول کافى / ترجمه کمره اى ; ج ۲ ص ۳۰۳
(3) علامه مجلسی در کتاب مرآت العقول، ج ۳ ، ص ۱۲7.
(4) مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولی، سید هاشم، ‌ج 3، ص 126، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق.
(5) همان.