،روزی که نخست وزیر بریتانیا حکم برگزاری همه پرسی از مردم اسکاتلند درباره جدایی از بریتانیا را امضا کرد. هرگز خیال نمی کرد. به زودی باید بخاطر جلوگیری از استقلال اسکاتلند ، راهی «ادینبورگ» شود. تا شاید بتواند معجزه ای کند و نگذارد بریتانیا بار دیگر بخشی از مناطق تحت سلطه خود را از دست دهد. چرا که منابع می گویند سران انگلستان غافل گیر شدند. آنها که با تکیه بر نظر سنجی های ماه های گذشته قصد داشتند با انجام یک همه پرسی برای مدتی جریان های استقلال طلب در اسکاتلند را منزوی کنند، به یکبار با پیشتازی طرفداران، اسکاتلند مستقل در نظر سنجی ها روبرو شدن. اتفاقی که معادلات سیاست مداران انگلیسی را برهم زد تا رسانه جهان از بهت و حیرت لندن سخن به میان آوردند. تا آنجا که ملکه 88 ساله انگلستان در دیدار نخست وزیر این کشور از احتمال از دست دادن اسکاتلند ابراز نگرانی می کند و از دیوید کامرون بخواهد تا چاره یابد برای حفظ اسکاتلند . الیزابت دوم که در سال 1977 توانسته بود با یک سخنرانی و تاکید بر حفظ اتحاد از تفکیک بریتانیا ممانعت کند. این بار یافتن راه ممانعت از تجزیه بریتانیا را به نخست وزیر واگذار می کند. شاید شخص اول انگلستان پی برده است که دیگر کاریزمای خود را سالهاست که از دست داده است. خواسته ملکه انگلستان همراه با ترس از دست دادن اسکاتلند حاکمان انگلیسی بریتانیا را به تکاپو انداخته است تا راهی یابند تا سلطه شان بر اسکاتلند همچنان امتداد داشته باشد. «مایکل براون» که اخیرا شهر به شهر در اسکاتلند منطقه اسکاتلند سخنرانی کرد تا اسکاتلندی ها را متقاعد کند که به دولت مرکزی وفادار بمانند. پس از بازگشت از اسکاتلند گفته است: «باید امتیازهای بیشتر به اسکاتلند اعطا شود» وی وعده داده است که اگر اسکاتلندی ها به عدم جدایی از انگلستان رای بدهند دولت قول می دهد که اختیارات و ام��انات بیشتری را در اختیار ساکنان اسکاتلند قرار دهد . «آزبورن» وزیر دارایی انگلستان نیز در مصاحبه «بی بی سی» می گوید: « به زودی شاهد مطرح شدن طرح هایی خواهید بود که اختیارات بیشتری به اسکاتلندی ها خواهد داد و من هم به آنها توصیه می کنم از خطر جدایی بپرهیزند.» اما گویی ساکنان اسکاتلند با آقای «آزبورن» موافق نیستند. آنها استقلال اسکاتلند را نه تنها خطر نمی دانند بلکه آن را سرآغاز عصر تازه در سرنوشت خود و اسکاتلند می دانند. در همین راستا ، گزارش هایی منتشر شده است که نشان می دهد کمپین مخالفان جدایی از انگلستان با عنوان «بهتر است باهم بمانیم» از همه پاشیده است. اما چه دلایل موجب شده تا ساکنان اسکاتلند به فکر جدایی از انگلستان بیفتند؟ به طوری که نظر سنجی موسسه «یوگاو» نشان می دهد اکثر اسکاتلندی ها به جدایی اسکاتلند از بریتانیا «آری» خواهند گفت. و هرگز دور از ذهن نیست که 18 سپتامبر 2014 روز ملی اسکاتلند نام گذاری شود. روزی که عنوان بریتانیای کبیر معنای خود را بیش از پیش از دست خواهدداد و عنوان بریتانیای کبیر تنها در کتاب های تاریخ معنا خواهد داشت. البته پیش نیاز یافتن پاسخ این سوال آن است که اسکاتلند را بشناسیم، به تاریخ اش آگاه باشیم و ظرفیت هایش را بدانیم.

سرزمین ، چمن زارهای سرسبز و رودهای خروشان در شمال غربی اروپا که این روزها در تدارک جشن استقلال ملی است، از سال 1707 میلادی با امضای قراردادی میان دو پادشاهی اسکاتلند و انگلیس به عنوان بخشی از خاک بریتانیا به حساب می آید و همراه با انگلستان ، ولز و ایرلند شمالی بریتانیا را تشکیل می دهد. در طول تمام سال های یکپارچگی بریتانیا ، اسکاتلند پرجمعیت ترین ، بزرگترین و پر درآمد ترین بخش بریتانیا بوده است. اما این ویژگی هیچ گاه موجب نشد تا اسکاتلند قدرت سیاسی را در بریتانیا به دست بیاورد و همیشه تحت سلطه بخش انگلستان قرار داشته باشد. منطقه ای با ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت که شهر تاریخی «ادینبورگ» یکی بزرگ ترین پایگاه های بانک داری در اروپا را در خود جای داده است اما حق تصمیم گیری درباره آینده خود را ندارد. منطقه ای از این حق محروم است که ذخایر غنی نفت و گاز دریای شمال را به عنوان منبع عظیم در آمدی در اختیار دارد، منابع که اگر قرار باشد تنها به منطقه اسکاتلند تعلق گیرد، اسکاتلند را در رده هشتم ثروتمند ترین کشورهای جهان قرار خواهد داد. منطقه که نه تنها در منابع زیر زمینی بلکه از لحاظ صنعتی نیز بسیار پیشرفت کرده است به طوری که شهر «گلاسکو» یکی از بزرگترین شهرهای صنعتی بریتانیا به اسکاتلند تعلق دارد. اما این اولین بار نیست که حاکمان انگلیسی بریتانیا شاهد جدایی طلبی مناطق مختلف این پادشاهی هستند. ساکنان ایرلند شمالی بارها برای جدا شدن از بریتانیا و پیوستن به ایرلند اقدام کردند که اوج این تلاش ها در دهه های 1970 و 1980 میلادی صورت گرفت. تلاشی که با سرکوب شدید حاکمان بریتانیا مواجه شد و صدها کشته و مجروح بر جای گذاشت و بسیاری نیز راهی زندانی شدند تا انگلیسی ها همچنان بر ایرلند سلطه داشته باشد. ولز نیز که یکی دیگر از مناطق تشکیل دهنده پادشاهی متحده بریتانیا است و عملا از قرن 13 میلادی تحت تسلط انگلیس قرار داشته است. منطقه ای که در جنوب غربی جزیره بریتانیا شاهد تلاش های استقلال طلبانه بوده است. اما بیشترین تلاش را برای جدای از بریتانیا اسکاتلندی ها انجام دادند و بارها به مقابله با حاکمان انگلیسی پرداختند. تاریخ انگلستان شاهد نهضت ها و جنگ های متعدد اسکاتلندی ها برای رسیدن به استقلال بوده است . تلاش هایی که در نهایت منجر به آن شد که در اواخر قرن بیستم دولت مرکزی انگلیس بتدریج برخی از اختیارات را به دستگاه های محلی واگذار کند. اوج این واگذاری اختیارات به تاسیس پارلمان محلی اسکاتلند در سال 1999 میلادی مربوط می شود.این خودمختاری نسبی باعث شد که مردم اسکاتلند کنترل امور داخلی خود را در بخش های آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، حمل و نقل و ارتباطات و امور قضایی در اختیار بگیرند اما باعث نشد که هدف نهایی خود را که همانا جدایی از بریتانیاست را فراموش کنند. آرمان خود را در ذهن داشتند تا زمان مناسب آن فرا برسد. زمانی که طرفداران استقلال معتقدند از راه رسیده است. «لحظه مناسب برای اسکاتلند فرا رسیده، لحظه‌ای که مردم این کشور سرنوشت خود را به دست بگیرند، برای جامعه‌ای بهتر و عادلانه‌تر است» این جمله است که «الکس سموند» رهبر استقلال‌طلبان اسکاتلند در مناظره خود با «آلیستر دارلینگ» نماینده پایتخت اسکاتلند در پارلمان بریتانیا و از مخالفان جدایی اسکاتلند از انگلستان بیان می کند. مناظراتی که هر بیننده تلویزیون در آن می تواند خشم و نگرانی را در چهره نماینده مخالف استقلال اسکاتلند ببیند. فردی که موسسات معتبر نظر سنجی آن را بازنده مناظرات برگزار شده در شبکه« بی بی سی» می دانند. استقلالی که سالانه 9 میلیارد پوند به بریتانیا لطمه وارد خواهد کرد . همچنین دیلی تلگراف در این باره می نویسد با جدایی اسکاتلند پوند انگستان به پایین ترین میزان ارزش خود در ده سال گذشته خواهد رسید. اگرچه دولت انگلیس اعلام کرده است که رأی مثبت به استقلال تنها یک ملت جدید به نام اسکاتلند را ایجاد خواهد کرد و بقیه پادشاهی بریتانیا به عنوان «یک حکومت متداوم» بدون کم کاست و متحد به کار خود ادامه خواهد داد. اما برخلاف این جملات شعار گونه ، محافل امنیتی بریتانیا هشدار داده اند که با استقلال اسکاتلند تنها حفظ نام بریتانیا برای ادامه قدرتمندی این کشور کافی نیست و بی تردید نقش آن را در صحنه بین‌المللی کاهش خواهد داد و توان انگلستان را در مذاکرات و چانه‌زنی‌های اتحادیه اروپا کمتر خواهد کرده وحتی دور از انتظار نیست که چین و روسیه که سال گذشته انگلیس را « یک جزیره کوچک که هیچ کس به صدای آن توجهی نمی‌کند» توصیف کرده بودند این بار اعلام کنند که انگلیس دیگر شرایط داشتن کرسی دائم شورای امنیت و حق وتو را ندارد.

با این پیشینه می توان در پاسخ به چرایی جدایی طلبی اسکاتلندها، می توان دلایلی متعددی را مطرح کرد. شاید اولین و با اهمیت ترین آنها در اختیار گرفتن سرنوشت منطقه اسکاتلند به دست ساکنان آن باشد. اسکاتلندی ها سالهاست زندگی شان تحت تاثیر سیاست های انگلیسی هاست.از جمله دلایل دیگری که می توان آنها را ذکر کرد اختصاص در آمد بالای این منطقه به خود اسکاتلند است در آمد های نفتی ، مالیاتی و صنعتی که بخش عمده از بودجه بریتانیا را تشکیل می دهد در حالی که خود اسکاتلند همواره با کسری بودجه روبروست اهالی این منطقه بر این باورند که با جدا شدن از بریتانیا اقصادشان شکوفا خواهد شد. دلیل دیگر که اسکاتلندها را مسر به استقلال از بریتانیا کرده است رها شدن از سیستم دفاعی موشکی مستقر در این منطقه و محدودیت های ناشی از آن است، حضور مستقل اسکاتلند در سازمان های بین المللی که زمینه ساز گسترش فعالیت این منطقه خواهد شد نیز نقشی اساسی در انگیزه اسکاتلندی ها در تلاش برای استقلال دارد ، خلاص شدن از سیاست های غلط دولت انگلستان در کنار کنار عوامل بسیار دیگر نیز موج شده است هر روز افراد بیشتری از ساکنان اسکاتلند به استقلال بیاندیشند.

حال این موضوع مطرح می شود که پس از رای مردم روند استقلال در اسکاتلند چگونه خواهد بود؟ آیا مردم اسکاتلند به خواسته های خود خواهد رسید؟ در این باره باید گفت که اگر اسکاتلندی ها به استقلال منطقه خود رأی دهد، پارلمان این کشور موظف است تا یک هفته بعد از برگزاری همه پرسی تیمی از مذاکره کنندگان را انتخاب کند تا برای دستیابی به یک توافق اساسی و جامع با دولت انگلستان رایزنی را آغاز کند . مذاکراتی که باید تا 24 مارس 2016 به نتیجه برسد چرا که طبق طرح اولیه، در این روز باید حکم تبدیل شدن اسکاتلند به کشوری تازه توسط دولت‌های اسکاتلند و پادشاهی متحده امضاء‌ شود. پس از امضای این سند است که اسکاتلند باید مراحل حضور در مجامع بین المللی را سر بگذراند. در همین راستا قرار است عضویت اسکاتلند در اتحادیه اروپا با حضور تمام 28 عضو اتحادیه اروپا در پایان سال 2014 طی برگزاری یک نشست بررسی شود. گاردین در این باره می نویسد: « مذاکرات درباره تداوم عضویت این کشور در اتحادیه اروپا هم پیچیده و هم زمان‌بر خواهد بود» همچنین اولین انتخابات پارلمانی در اسکاتلند مستقل در 5 می 2016 انجام خواهد گرفت و مجلس ملی به روال مجلس محلی سابق 129 عضو خواهد داشت.این روند شکل گیری کشور اسکاتلند پس از برگزاری همه پرسی است، روندی که دیوید کامرون می گوید: هر کاری خواهد کرد که اتفاق نیافتد. چرا که کامرون علاوه بر نگرانی از کوچک شدن پادشاهی بریتانیا ، نگران ادامه حکومت حزب متبوع خود نیز هست. آمار نشان می دهد که در آخرین انتخابات پارلمانی بر گزار شده در بریتانیا 49 نفر از اعضای حزب کارگر توسط اسکاتلندی ها انتخاب شده اند و پیش بینی می شود اگر اسکاتلند مستقل شود حزب کارگر نیز قدرت در انگلستان را از دست خواهد داد. نشریه انگلیسی دیلی‌تلگراف در این باره می نویسد: « نظرسنجی‌های جدید پیش‌بینی می‌کند که حزب کارگر در انتخابات سال آتی پیروز خواهد شد، اما اگر نمایندگان منتخب این حزب از حوزه‌های رأی‌گیری اسکاتلند (پس از استقلال این منطقه) حذف شوند، با یک پارلمان معلق روبه‌خواهیم شد که در آن حزب کارگر تنها سه صندلی رب له دست خواهند آورد. و حتی گفته می شود اگر اسکاتلندی ها له استقلال از انگلستان رای دهند دیوید کامرون مجبور خواعد شد که استعفا دهد.»

کارشناسان تهدید جدی دیگر را نیز در سایه استقلال اسکالند برای انگلستان بر می شمردند و آن جان گرفتن دوباتره نهضت های جدایی طلبانه در ایرلند است، چرا که معتقند ایرلندی ها با استقلال اسکاتلند از خود خواهند پرسید که چرا ما نتوانیم از بریتانیا جدا شویم؟

از موضوعات مهم دیگر در این میان، سرنوشت پادشاهی در این کشور است، اگرچه گفته می شود بر اساس طرح اولیه پارلمان اسکاتلند اتحاد پادشاهی برقرار خواهد ماند و ملکه الیزابت همچنان رئیس کشور خواهد بود و آرزوی زنده ماندن وی در سرود ملی اسکاتلند جای خواهد داشت، اما منابع خبری می گویند این تنها یک قانون اولیه است و اسکاتلندی ها فقط خواسته اند احترام ملکه پیر بریتانیا را نگاه دارند. اما در پس پرده قصد دارند در آینده و پس از درگذشت ملکه بریتانیا از ریاست ملکه جدید بریتانیا نیز رهایی یابند. موضوعی که نشان می دهد عزم اسکاتلندی برای تبدیل شدن به کشور کاملا مستقل بسیار جدی است. روزنامه تلگراف در این باره می نویسد: «رهبران ملی‌گرای اسکاتلند گفته‌اند که اسکاتلندی‌ها بعداً در مورد حفظ پادشاهی نیز همه‌پرسی دیگر برگزار خواهند کرد.»

اما جدای از آنکه نتیجه همه پرسی استقلال در اسکاتلند چه باشد آنچه بدون شک رخ خواهد داد اعطای اختیارات بیشتر به منطقه اسکاتلند خواهد بود، موضوعی بریتانا را که یک زمان به عنوان بزرگترین استعمار گر جهان شناخته می شد. تنها تر و منزوی تر خواهد کرد.

بصیرت، 23 شهریور 1393