تاریخچه و فلسفه ی ایجاد سازمان ملل متحد
برقراری صلح و امنیت جهانی و ایجاد همکاری های سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی از اساسی ترین نیاز ها و دیرینه ترین آرزو های بشر بوده است. با پیشرفت جوامع بشری لزوم همکاری همه جانبه دولت ها و برقراری روابطی عادلانه، ضروری ترین اقدام برای دست یابی به صلح واقعی و امنیت پایدار به شمار آمد. بنابراین ، پس از جنگ جهانی اول، جامعه ملل؛ به عنوان نخستین سازمان بین المللی که در نظر داشت کلیه اعضای جامعه ی بین المللی را دربرگیرد ، تشکیل شد. این سازمان که در جهت نزدیک کردن دولت ها گام هایی برداشت، به دلیل ضعف های بنیادین و ساختاری خود نتوانست از وقوع جنگ جهانی دوم جلوگیری کند. علی رغم ضعف های جامعه ملل احساس نیاز به تشکیل اجتماع جدیدی از دولت ها نه تنها از بین نرفت بلکه دو چندان شد . دولت های فاتح جنگ با اعتقاد راسخ به این که تنها راه صلح و امنیت بین المللی تشکیل یک سازمان جدید با ساختاری نوین است، سازمان ملل را تاسیس کردند.
علی رغم آثار مثبت تشکیل این سازمان بر جامعه بین المللی، باید اذعان داشت که این سازمان ضعف ها و ناکامی های بزرگی نیز داشته است که یکی از بزرگترین این ضعف ها را می توان حق وتو و همچنین سیاست های دوگانه شورای امنیت در قبال دولت های مختلف دانست. البته به ناکامی های دیگری مانند عدم توفیق در برقراری نظم بین الملل اقتصادی، نداشتن ضمانت اجرایی کافی در اجرای قواعد حقوق بین الملل و … نیز می توان اشاره کرد.
مع الاسف مناسبات سازمان ملل متحد و روال حاکم بر فعالیت آن که نشان از شرایط جهانی بعد از جنگ دوم دارد و همچنین عملکرد آن در شرایط کنونی درموارد متعددی بر خلاف عدالت ارزیابی می شود. اهداف اعلام شده این سازمان، اگر چه حفظ صلح و امنیت جهانى است، امّا با تحلیل مکانیزم حفظ صلح، به این نتیجه مى رسیم که هدف اصلى، کنترل و هدایت روابط بین المللى و سیاست جهانى در راستاى منافع قدرتهاى بزرگ است.
سازمانهاى بین المللى از ارکان عمده نظام جهانى عصر ما بوده و این پدیده ها امروزه، در زندگى سیاسى، اقتصادى و فرهنگى ما تأثیر قابل ملاحظه اى دارند زیرا این سازمانها یکى از کانالهاى ارتباطى رو به گسترش بین دولتها و ملتّها هستند.
در حقیقت بخشى از حیات سیاسى- اقتصادى دولتها در جهان امروز به وجود سازمانهاى بین المللى وابسته است. اگر هدف واقعى این سازمانها حفظ صلح و امنیت در عرصه روابط دولتها باشد، بخشى از حیات بشریت نیز بدانها بستگى پیدا مى کند.
به عبارت دیگر با توجه به اینکه ما به عنوان واحد و عضوی از جامعه ی بزرگ جهانی زندگی می کنیم ناچار به انجام مراودات گوناگونی در عرصه های مختلف – سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و اجتماعی– با اعضا و واحد های دیگر این جامعه می باشیم. و با توجه به مناسبات حاکم بر حقوق بین الملل، این ارتباط گیری ها الاو لابد باید از طریق سازمان های بین المللی انجام گیرد که اصلی ترین نهاد بین المللی در این زمینه سازمان ملل متحد می باشد. بنابراین با این تفاصیل ما برای زندگی در جامعه ی جهانی و برای ارتباط با سایر کشور ها و برای پیشبرد امور خود – در عرصه های گوناگون پیشگفته – و برای اثبات خود به عنوان یک واحد سیاسی مستقل (= دولت) ناچار به عضویت در سازمان ملل متحد می باشیم. اساسا لازمه ی بازیگری در عرصه ی تحولات بین المللی و اثبات خود به عنوان یک عضو از جامعه ی جهانی عضویت در سازمان ملل متحد است. و وجود برخی نقایص – هرچند بزرگ مانند وجود حق وتو – در این سازمان بین المللی مانع از عضویت ما در آن نمی شود. زیرا ما در برخورد با چنین نقایص و بی عدالتی هایی – مانند حق وتو – دو راه بیشتر نداریم :
یا سیاست انزوا گرایانه در پیش گرفته و حضور خود را در مجامع بین المللی به حداقل ممکن برسانیم یا اینکه علی رغم وجود نقایص، با حضوری فعالانه و نه منفعلانه در چنین مجامع بین المللی حضور پیدا کرده و از حداکثر ظرفیت های این سازمان هادر پیشبرد اهداف اسلامی و انقلابی خودمان بهره ببریم.
بدیهی است که راه حل اول به هیچ عنوان با مبانی و هم چنین اهداف ما در انقلاب اسلامی سازگاری ندارد. ماهیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی در راستای آرمان های انقلابی خود هیچ سنخیت و همخوانی ای با سیاست انزوا گرایانه در عرصه بین المللی ندارد. ما برای تاثیر گذاری در جامعه ی جهانی و نقش یابی در مدیریت جهانی ناچار هستیم این اهداف را در بستر امکانات موجود پیگیری کرده و دنبال نماییم. و اولین و اساسی ترین شرط چنین حضوری اثبات خود به به عنوان یک عضو از جامعه ی بین المللی است که این اثبات رهین عضویت در سازمان ملل متحد است.
و علاوه بر اینکه بازیگری در عرصه بین الملل نیازمند عضویت و حضور فعال در سازمان ملل است، از سوی دیگر عضویت در این مجمع جهانی فرصت های دیگری نیز برای ما به وجود می آورد که در سایه ی آنها می توانیم پیام های انقلاب اسلامی و هم چنین برنامه ها و راهکارهای جمهوری اسلامی ایران در رابطه با امور بین المللی را به گوش دنیا برسانیم. یکی از کوچکترین و در عین حال موثرترین این فرصت ها ، امکان حضور روسای دولت جمهوری اسلامی در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل و رساندن پیام های انقلاب اسلامی و آرمان های جمهوری اسلامی ایران ، به گوش جهانیان می باشد. در شرایطی که تمامی بنگاه های خبری و ماهواره های ارتباطی در اختیار سلطه گران و سرمایه داران وابسته به صهیونیزم قرار دارد و همین ها هرگونه خبر مخالف با سیاست های سلطه گرانه خود را بایکوت خبری می کنند، دراین نشست ها نقطه نظرات ملت مسلمان ایران پیرامون تحولات جهانی بیان شده و سیاست ها و شیوه های قدرت های سلطه گر در اداره ی جهان ، در معرض دید عموم جهانیان به چالش کشیده می شود.
با توجه به مباحث فوق به این نتیجه می رسیم که هرچند مناسبات ظالمانه ای مانند حق وتو در سازمان ملل متحد وجود دارد و نیز هر چند سازمانهاى بین المللى، در عمل به ابزار سلطه قدرتهاى عمده تبدیل شده اند،اما با این حال اولا بازیگری در عرصه ی بین المللی ما را ناچار به عضویت در این سازمان می کند و ثانیا با توجه به آرمان های نظام اسلامی در صدور آرمان های انقلاب ، حضور فعال در سازمان ملل متحد ؛ فرصت های بی نظیری را در این راستا برای جمهوری اسلامی ایران فراهم می سازد. از وجود همین سازمانها مى توان به عنوان جایگاهى براى اعلام خواستهاى مظلومان و محرومان به تمام دنیا استفاده کرد، براى حل و فصل بسیارى از مناقشات، آنها را به خدمت گرفت و از طریق آنها خدمات عمومى و مشترک شایانى به ملل تحت سلطه ارائه داد.
ضمن تشکر مجدد از مکاتبه ی شما با این مرکز، منتظر سوالات بعدی شما هستیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ی مباحث مطرح شده در پاسخ به منابع زیر مراجعه نمایید:
کتاب سازمان های بین المللی، دکتر رضا موسی زاده،نشر میزان
ویژه نامه رمز عبور 4، جمهوری اسلامی ایران و سیاست خارجی، موسسه فرهنگی و مطبوعاتی ایران