پرسشگر محترم؛ گوش دادن به قرآن؛ شنیدن خداوند، انس با او و قدم گذاشتن در راه اوست. گوش کردن قرآن، مواجه شدن با زندگی به همراه خالق زندگی‌بخش است.
«اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ* نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ* خدای یکتاست که جز او خدایی نیست که زنده و پاینده ابدی است. آن خدایی که قرآن را به راستی بر تو فرستاد» (آل عمران ۲-۳)
برای کسانی که نخستین بار آن را از زبان پیامبر(ص) شنیدند، قرآن یک حقیقت زنده بود. آنان هیچ تردیدی نداشتند که خداوند از طریق پیامبر(ص) با آنان سخن گفته است. بنابراین قلب و ذهن آنان مسحور قرآن بود، چشم‌هایشان مملو از اشک می‌شد و بدنشان می‌لرزید.
آنان هر واژه قرآن را عمیقاً درک می‌کردند، ارتباط آن را با نگرانی‌ها و تجربیات خود می‌دیدند و آن‌ها را با کمال به کار می‌بستند و به افراد جدید و زنده‌ و حیات‌بخشی تبدیل می‌شدند.
امروز هم ما همان قرآن را در دست داریم. میلیون‌ها نسخه از آن وجود دارد و شب و روز در مساجد و اماکن مختلف، در رادیو و تلویزیون و در برنامه‌های مختلف آن را می‌شنویم.
تفسیرهای متعددی وجود دارد که معنای آیات را توضیح می‌دهند. سخنان زیادی برای توضیح آموزه‌های قرآن و ترغیب ما به زندگی با آن گفته می‌شود. اما چشمان ما همچنان خشک، دل‌های ما ساکن، ذهن‌های ما دست‌نخورده و زندگی‌های ما بدون تغییر باقی مانده است.
ما دیگر قرآن را مانند یک حقیقت زنده نمی‌خوانیم. می‌پرسیم آیا قرآن می‌تواند برای ۱۴۰۰ سال بعد، همچنان زنده و مرتبط و به اندازه آن زمان قوی باشد؟
این مهم‌ترین سوالی است که می‌بایست به آن پاسخ دهیم، اگر می‌خواهیم سرنوشت خود را از نو و تحت لوای قرآن بسازیم.
آنچه مشخص است این که به هر حال مشکلاتی وجود دارد. این حقیقت است که قرآن در زمان و مکانی خاص نازل شده است و از آن زمان تاکنون ما راه زیادی را رفته‌ایم و جهش‌های بزرگی در دانش فناوری داشته‌ایم و تغییرات اجتماعی قابل توجهی در جوامع بشری رخ داده است.
به علاوه، امروز، بسیاری از پیروان قرآن زبان عربی را نمی‌دانند و آن‌هایی هم که می‌دانند با زبان قرآن چندان آشنا نیستند و برای درک اصطلاحات و استعاره‌های آن نیاز به بررسی دارند تا بتوانند عمق معانی قرآن را درک کنند.
با این حال به اذعان خود قرآن، قرآن کتابی برای همیشه بشریت است زیرا کلام خداوند جاودان است.
برای درک لذت بردن از قرآن، می‌توانیم امتحان کنیم و قرآن را مانند نخستین مخاطبان قرآن درک و تجربه کنیم؛ تا جایی که برای ما امکان دارد.
به عبارت دیگر، با وجود حادثه تاریخی نزول قرآن به زبانی خاص و در زمان و مکانی خاص، باید بتوانیم اکنون نیز دریافت‌کننده کلام قرآن باشیم، زیرا پیامی جاویدان است و باید بتوانیم پیام آن را مانند مؤمنان دوران پیامبر(ص)، بخشی از زندگی خود کنیم.
برای این که بتوانیم دریافت‌کننده قرآن باشیم و یا به عبارتی قرآن بر ما نیز نازل شود، باید وارد دنیای قرآن شویم. با خلوص نیت به سراغ قرآن برویم و آن را به گونه‌ای گوش کنیم که انگار خدا در همین لحظه در حال سخن گفتن با ماست. شرایط را نیز از قبل به گونه‌ای آماده کنیم که شایسته چنین دیداری باشد.
اول، باید درک کنیم که سخن گفتن خدا با ما تا چه اندازه برای ما مهم و لذت‌بخش است و همه عشق و نیاز خود به آن را به یاد آوریم.
دوم، باید خود را مخاطب کلام خدا ببینیم و با تعمق در کلام قرآن مصداق آن را در زندگی خود بیابیم.
برای مسلمانان زمان پیامبر(ص)، قرآن واقعه‌ای معاصر بود. زبان و سبک آن، فصاحت آن، اصطلاحات و استعاره‌های آن، نمادها و تمثیل‌های آن، وقایع و رویدادهای آن ریشه در محیط خودشان داشت. آنان یا شاهد این وقایع بودند و یا بخشی از آن بودند. ما چنین امتیازی نداریم با این حال، آموزه‌های قرآن برای ما نیز درست است.
با درک و اطاعت از قرآن، بیشتر و بیشتر درک خواهیم کرد که قرآن برای ما نیز یک حادثه معاصر است. جوهر انسان تغییر نکرده و تغییرناپذیر است.
تنها ظاهر انسان‌ها و زندگی آن‌ها (فرم‌ها، حالت‌ها، فناوری‌ها) تغییر کرده است. بت‌پرستان مکه شاید امروز به آن شکل وجود نداشته باشند، همچنین یهودیان یثرب، یا مسیحیان نجران یا مؤمنان و ملحدان مدینه؛ اما همان شخصیت‌ها همچنان در اطراف ما وجود دارد. ما انسان‌هایی هستیم درست مانند همان انسان‌های دوران نزول قرآن گرچه شاید درک این حقیقت ساده چندان آسان نباشد.
به محض اینکه این حقایق را درک کنیم و به محض اینکه مانند نخستین گروه‌های مؤمنان به سراغ قرآن برویم، ممکن است آن گونه که قرآن در مقابل برخی از آنان نقاب برداشت، در مقابل شما نقاب بردارد: عروس حضرت قرآن نقاب آن گه براندازد.
تنها آن زمان است که به جای یک کتاب صرفاً محترم، یک کتاب قدیمی مقدس، می‌تواند به عنوان یک نیروی قدرتمند، محرک و هدایت‌کننده ما را به سوی بالاترین و بهترین دستاوردها هدایت کند، همان‌طور که قبلاً می‌کرد.
قرآن سراسر راه‌کارها، پندها و جملات عاشقانه خالق عظیم، شکوهمند، زیبا و مهربان است که با نگاهی دیگر و با خلوص بیشتر باید به سراغ آن رفت تا روی خود را به ما نشان دهد و ما را سرمست از لذت کند.
خداوند متعال می فرماید: فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ(مزمل، 20) هر مقدار از قرآن که می توانید قرائت کنید اما اگر به هر دلیل، موفق به قرائت از روی قرآن کریم نشدید، صرف گوش دادن و یا نظر کردن به آیات قرآن هم ثواب دارد. و هر کدام مراتبی از بهره آیات الهی است. مراتب بهره گیری از قرآن متفاوت است: نظر کردن، گوش کردن، قرائت از حفظ، قرائت همراه با نگاه کردن به آیات، قرائت همراه با تدبر، قرائتی که همراه با عمل کردن به دستورات الهی است، و …. هر کدام از این مراحل به نوبه ی خود مستحب و ثواب دارد. استماع به معنی شنیدن است در حالی که به معنا و مفهوم کلام نیز توجه شود. یعنی شنیدن با میل قلبی. توفیق بعضی از عبادتها نصیب همة انسانها نمی‎شود برای این که از پاداش فراوان آن اطلاعی ندارد. از جملة این عبادتها استماع قرآن کریم است. در زمینة فضیلت استماع کلام خدا از امام چهارم زین العابدین ـ علیه السّلام ـ روایتی رسیده است که فرمود: مَنِ اسْتَمَعَ حَرْفاً مِنْ کِتابِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ غَیْرِ قِرائَةٍ کَتَبَ اللهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَحاعَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً( کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۲، ص۶۱۲، باب «ثواب قراءة القرآن) کسی که حرفی از کتاب خدا را بشنود بدون اینکه خود قرائت کند خداوند برایش حسنه‎ای می‎نویسد و یکی از گناهان او را محو می‎کند و مقام او را یک درجه بالا می‎برد. روایاتی درباره عبادت بودن نگاه کردن به قرآن مردم نماز می‌خواندند و ابوذر به امام علی ـ علیه‌السلام ـ نگاه می‌کرد از او سؤال شد، چرا این کار را انجام می‌دهی؟ گفت: از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شنیدم که می‌فرمود: نگاه کردن به علی بن ابی‌طالب عبادت است. نگاه کردن به والدین از روی رحمت و رأفت عبادت است. و نگاه کردن به مصحف عبادت است. و نگاه کردن به کعبه عبادت است.(محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۶۸، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، ۱۴۰۸ ق.) راوی گوید به امام صادق ـ علیه‌السلام ـ عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را در سینه‌ام حفظ کرده و در دل می‌خوانم؛ آیا این‌طور افضل است یا اینکه قرآن را نگاه کنم؟ حضرت فرمود: با نگاه کردن بخوانی افضل است، مگر نشنیده‌ای نظر کردن در قرآن عبادت است؟( کلینی، یعقوب، الکافی، ‌ج ۲، ص ۶۱۳، چاپ چهارم‌، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ ش)
دوست گرامی؛ گوش کردن به قرآن کریم علاوه بر آثار و فواید روحی و معنوی، آثار و فواید جسمی و مادی هم دارد، از جمله باعث تسکین درد و شفای بیماری یا کمک به شفای بیماری می گردد.
از اوصاف و ویژگیهای قرآن شفاء بودن آن است. از این صفت می توان برداشت کرد که برای شفای جسم هم قرآن کریم آثار و فواید دارد. (ر. ک: آیه ۵۷ سوره یونس؛ آیه ۸۲ سوره اسراء و آیه ۴۴ سوره فصلت).
امیر مؤمنان علی(علیه السلام) نیز درباره این ویژگی قرآن می فرمایند:«تعلموا القرآن فانه ربیع القلوب و استشفوا بنوره فائه شفاء الصدور و احسنوا تلاوته فانه انفع القصص…؛ قرآن را فرا گیرید زیرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرضها و دردهای خود مرهم بگذارید زیرا آن داروی شفابخش سینه هاست و آن را نیکو تلاوت کنید که به یقین سودمندترین قصه هاست»، (ر. ک: بحارالانوار، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه ، ج۳، ص ۷۸).
مناسب است که بدانیم در مطالعه‌ای توسط دانشمندان ایرانی میزان کاهش درد بر اثر گوش سپردن به آوای قرآن سنجیده شد. این تحقیق توسط محققان در بیمارستان سینای تهران انجام شده است.
دکتر حسین عشایری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ضمن بیان این خبر گفت: در این طرح مطالعاتی آیه‌ی ای از سوره‌ی یوسف با صدای عبدالباسط پخش شد و از طرق مختلف درد سنجی پیش آزمون و پس آزمون صورت گرفت که به نتایج مثبتی در کاهش درد انجامید.
دکتر عشایری، تأثیر موسیقی و آوای قرآن بر روی پرستاران و کاهش درد زایمان را از دیگر تحقیقات صورت گرفته عنوان کرد و گفت: نتایج این طرحها قابل ارائه در مجلات داخلی و خارجی است.
وی بررسی تأثیر موسیقی و آوای قرآن بر روی افرادی که در کما هستند را بخشی دیگر از این طرح مطالعاتی اعلام کرد.