محمد پریمی

مثلث اپوزیسیون قدرت در عربستان

بندر به عنوان یکی از هم پیمانان متعب بن عبدالله و خالد التویجری، پس از انتخاب سلمان و انتصابات وی، بسیار برآشفت و باعث شد تا ائتلافی مثلثی به رهبری متعب و با مشارکت تویجری و بندر شکل گیرد که در مقابل مثلث قدرت؛ سلمان بن عبدالعزیز، مقرن بن عبدالعزیزو محمد بن نایف قرار گیرند.

دیدبان آمریکا: پس از آنکه ملک عبدالله، به بیمارستان منتقل شد گمانه زنی ها راجع به جایگزین وی آغاز گردید. و از آنجا بود که اختلافات بین شاهزادگان سعودی به منصه ی ظهور رسید. پس از مرگ ملک عبدالله، برادر ناتنی اش سلمان بن عبدالعزیز، به عنوان پادشاه جدید انتخاب شد. سلمانِ 79 ساله که از بیماری آلزایمر و ناتوانی جسمی رنج می برد، گزینه ای نبود که بتواند شاهزادگان سعودی را راضی نگه دارد و باعث ایجاد اختلاف در بین آنها شد.

اما زمانی که سلمان، ولیعهد و ولیِ ولیعهد را انتخاب کرد، این اختلافات عمیق تر شد و به نوعی انحصار طلبی در قدرت را در بین سدیری ها برگزید. مقرن بن عبدالعزیز که از کنیزی یمنی است به عنوان ولیعهد و محمد بن نایف نیز به عنوان ولیِ ولیعهد انتخاب شدند. این انتخاب ها، سایر شاهزادگان که از سدیری ها نبودند، را به شدت خشمگین کرد ولی به طور علنی دست به اقدامی نزدند و ناراحتی خود را رسما ابراز نداشتند.

این در حالی است که تغییرات ملک سلمان به مذاق آنها خوش نیامد و وی تمام مخالفانش را از مناصب، عزل و موافقان و وابستگان خود را بر مسند قدرت آورد. ملک سلمان، متعب بن عبدالله فرزند پادشاه سابق عربستان را از ریاست گارد ملی خلع کرد و هیچ پستی به وی نداد. از سوی دیگر، یکی از حامیان اصلی متعب در دربار ملک عبدالله، یعنی خالد التویجری را نیز که رئیس دیوان پادشاهی بود از کار، بیکار کرد. سلمان به اینجا نیز قانع نشد و وی را که در 10 سال گذشته و مخصوصا در زمان بیماری ملک عبدالله، بیشترین قدرت را در دربار داشت و حتی بعضی به وی لقب “ملک خالد ” داده بودند را به حبس خانگی انداخت تا در مورد فساد سیاسی و اقتصادی وی تحقیق شود. اما یکی دیگر از اقدامات ملک سلمان، عزل بندر بن سلطان رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان و مسئول مستقیم ایجاد و رشد گروه تروریستی داعش و دبیر کل شورای امنیت ملی عربستان بود. وی که تحصیلکرده ی آمریکا بود و 20 سال در این کشور حضور داشت از تمام مناصب حکومتی خلع شده و هیچ گونه پستی حتی مشورتی، ندارد. بندر که یکی از هم پیمانان متعب و خالد التویجری بود، بسیار آشفته از این اقدام ملک سلمان شد و باعث شد تا ائتلافی مثلثی به رهبری متعب و مشارکت تویجری و بندر شکل گیرد که در مقابل مثلث قدرت سلمان، مقرن و محمد بن نایف قرار گیرند.

قرار گرفتن این دو جبهه در مقابل یکدیگر، باعث به وجود آمدن جنگی علنی در خاندان آل سعود و حتی ایجاد تغییرات در سیاست های داخلی و مخصوصا خارجی عربستان خواهد شد. از سویی دیگر به نظر می رسد که ایجاد پستِ ولیِ ولیعهد نیز اقدامی بود که در زمان ملک عبدالله و به دستور خالد التویجری انجام شد. چراکه این کرسی باعث می شد تا از انتقال قدرت به سدیری ها جلوگیری شود و چه گزینه ای بهتر از مقرن بن عبدالعزیزِ کنیز زاده ی یمنی . منفور در بین امرای آل سعود. بر این اساس قرار بود مقرن به عنوان پلی برای رسیدن متعب به قدرت باشد ولی با انتخاب محمد بن نایف تمام طراحی های آنان نقش بر آب شد. و حتی گفته می شود که مقرن همان نقش پل را خواهد داشت اما نه برای متعب بلکه برای محمد بن نایف. بدین ترتیب قدرت در بین سدیری ها باقی خواهد ماند. و این همان چیزی است که به نظر آمریکایی ها نیز بدان رغبت دارند زیرا محمد بن نایف از سایر شاهزادگان به آمریکا نزدیک تر است و حتی انتخاب وی نیز به دستور آمریکا و در طی سفر رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان به این کشور صورت گرفته است. از این رو به نظر، محمد بن نایف را می توان نخستین نوه ی بنیانگذار عربستان نامید که به قدرت می رسد اگر شاهد انقلاب یا کودتا در عربستان نباشیم.

بنابراین پس از روی کارآمدن سلمان، شاهد درگیری های زیادی در عربستان و بین خاندان آل سعود خواهیم بود. این در حالی است که سیاست خارجی این کشور نیز دچار تغییراتی در سطح منطقه ای و بین المللی خواهد شد. هر کدام از این دو جناح، دوستانی در منطقه داند که دست به حمایتشان می زنند. تا زمانی که خالد التویجری همه کاره ی عربستان بود، با امارات و مصر بشدت دوست بودند ولی بعد از روی کار آمدن سدیری ها، به نظر شاهد نزدیک شدن قطر و ترکیه به عربستان خواهیم بود. امارات و شخص محمد بن زاید بشدت از محمد بن نایف متنفر است و بارها قبلا این مساله را علنا اعلام کرده است و حتی به حمایت از جبهه ی مخالف آنها دست زده است چراکه در طی سفر حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین به عربستان که روز جمعه اتفاق افتاد، امارات از وی خواسته بود تا ملک سلمان را متقاعد کند که خالد التویجری را به امارات بفرستد. از سوی دیگر امارات یکی از مخالفان اصلی اخوان المسلمینی است که بندر بن سلطان سالها به مبارزه با آنها در عربستان و حتی خارج از این کشور پرداخته بود و از این رو یکی از نزدیکان محمد بن زاید به حساب می آید و این نقطه ی مقابل محمد بن نایفی است که دیدگاههای متعادل تری نسبت به اخوان المسلمین دارد و همیشه در مسند وزارت کشور عربستان نیز با بندر مشکل داشت.

بنابراین، با وجود گذشت بیش از یک هفته از مرگ ملک عبدالله شاهد ایجاد شکاف های عمیقی و دودستگی بین خاندان آل سعود هستیم که آینده ی خوبی برای این کشور نمی توان متصور شد. حال باید منتظر ماند و دید با توجه به حمایت های داخلی و خارجی از اردوگاه متعب-بندر و تویجری، آیا آنها به اهدافشان خواهند رسید یا اینکه سدیری ها همچنان به راهشان ادامه می دهند و بدان چه که آرزویش را در سر می پرورانند، خواهند رسید.