ناگفته پیداست که نجاست کافر و مشرک دائر مدار شرک و کفر است، یعنی آن چه متعلق نجاست است، کفر و شرک است. حکمت های متعدد بهداشتی، عقیدتی، اجتماعی و معنوی را می توان در مورد حکم نجاست کافر و مشرک اشاره نمود. در ادامه به برخی از این حکمت ها اشاره می کنیم:اول: حکم به پلیدی و نجاست شرک و کفر، نوعی مقابله به مثل در دفاع از حریم مقدس اسلام و وحدانیت خداوند متعال است. قرآن کریم یکی از نشانه های کفار و مشرکین را تنفر و پلید دانستن خداوند متعال و وحدانیت او معرفی می کند. «وَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ إِذا ذُکِرَ الَّذینَ مِنْ دُونِهِ إِذا هُمْ یَسْتَبْشِرُون ؛ هنگامى که خداوند به یگانگى یاد مى شود، دل هاى کسانى که به آخرت ایمان ندارند مشمئزّ (و متنفّر) مى گردد امّا هنگامى که از معبودهاى دیگر یاد مى شود، آنان خوشحال مى شوند».
مشرک و کافر، خدائی که ولی نعمت همه موجودات و مخلوقات و عین کمال و رحمت است ، را منفور می داند، خدا را توهم می نامد، او را افیون و افسانه خطاب می کند، سنگ و چوب ، گاو و آلت تناسلی و شیطان و … را همطراز و شریک خدا می داند و از «الله»، که محل تجمیع همه صفات زیباست متنفر و مشمئز است. آیا چنین موجود سخیف و پلیدی نباید به «نجس» و «رجس» خطاب شود. چنین موجودی در راس همه پلیدی هاست. کسی که مظهر پاکی ها و زیبایی ها را این گونه ترسیم می کند و از یادش هم مشمئز می شود، خود در راس موجودات منفور و نجس است.
دوم: دفاع از یک مکتب امری عقلی و عقلایی است. مکتب اسلام در صدد است تفوق و برتری خود را هم از نظر تئوریک و هم از نظر عملی و کاربردی به ظهور برساند. در مقام دفاع از مبانی تئوریک اسلام ، عقل را محور اصلی مباحث قرار داده و اصول اساسی دین را بر منطق و عقلانیت بنا نهاده و مرتب تاکید می کند که تقلید در اصول دین حرام و شناخت عقلی آن لازم است. اما در عین حال از سازوکارهای روانی و اجتماعی نیز غافل نبوده است. سازوکار نجاست و طهارت، یکی از روش هایی است که ضمن اینکه امکان دفاع همه جانبه نظری و عملی از ساحت مقدس اسلام را فراهم می کند، زمینه تحریض، اندیشه های غیر مسلمین برای تحقیق در مورد خالق و آفریدگار را ایجاد می کند. مرز بندی بین مسلمان و کافر این جنبه روانی را ایجاد می کند که انسان اگر به خالق و ولی نعمت خود نیاندیشد و او را نشناسد، و در صدد انجام تکالیف خود نسبت به خالق خویش برنیاید ( اسلام)، از هدف خلقت خویش دور خواهد افتاد و هرچه از هدف خلقت خود دور تر شود پلیدتر خواهد شد.
سوم: یک فایده حکم نجاست کافر و مشرک، حفظ عقاید و اخلاق بسیاری از مردم می باشد که با آمیزش و معاشرت با افراد منحرف و گمراه تحت تاثیر قرار گرفته و منحرف می شوند. به همین دلیل مصلحین و دلسوزان به افراد معمولی سفارش می کنند که از معاشرت با افراد گمراه و منحرف دوری کنند تا از انحراف و گمراهی محفوظ باشند. این موضوع در اسلام به صورت حکم نجاست بیان شده است.
چهارم: همان طور که در برخی روایات اشاره شده است، نوعا پیروان ادیان دیگر از بسیاری از آلودگی ها مثل خون، گوشت خوک، بول، و ارتباط نزدیک با سگ، و مشروبات الکلی اجتناب نمی کنند، خیلى راحت با حیوانات نجس زندگى مى کنند، لذا از لحاظ نجس بودن، قابل اعتماد نمى باشند و طبعا تمام زندگی آن ها آلوده می باشد و برای حفظ مسلمانان از این آلودگی ها اسلام این دستور را داده است .
پنجم: یکى از جنبه هاى این حکم آن است کفر و شرک، مشرک و کافر ممکن است منشا تاثیرات در انسان و حتی اشیاء اطراف او شود. باید توجه داشت، که سازوکار تاثیر و تاثر منحصر به تاثیرات صرفا مادی نیست. گاهی ساز و کارهای معنوی نیز می تواند بر زندگی دنیوی و جنبه های ظاهری خلقت تاثیر گذار باشند. به عنوان نمونه از امام هادی علیه السلام در مورد علت خشک شدن درختی سئوال کردند ایشان در جواب فرمودند : در کنار آن درخت استخوان مرده گناه کاری دفن شده است، زمانی که در اطراف آن درخت جستجو کردند ان استخوان را پیدا نمودند.
ششم : مکتب شرک و کفر، در دشمنی مداوم با مکتب اسلام است. «ولا یزالون یقاتلونکم حتی یردوکم عن دینکم إن استطاعوا؛ مشرکان، پیوسته با شما می‌جنگند، تا اگر بتوانند شما را از آیین تان برگردانند».
هر قدر بیشتر با آن ها همراهی کنیم، تجری و تجاوز آن ها به مرزهای اعتقادی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و … مسلمین بیشتر می شود. آیه 120 سوره بقره در مورد این خصیصه کافران چنین مقرر می دارد: « وَ لَنْ تَرْضى عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصارى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ بَعْدَ الَّذی جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصیرٍ ؛ هرگز یهود و نصارى از تو راضى نخواهند شد، (تا به طور کامل، تسلیم خواسته هاى آنها شوى، و) از آیین (تحریف یافته) آنان، پیروى کنى. بگو: «هدایت، تنها هدایت الهى است!» و اگر از هوى و هوس هاى آنان پیروى کنى، بعد از آنکه آگاه شده اى، هیچ سرپرست و یاورى از سوى خدا براى تو نخواهد بود».
این فکر، اندیشه، رفتار و عملکردشان مطمئنا پلید و نجس است. یعنی باید با شدت از این اندیشه و رفتار فاصله بگیریم. اگر نجس ندانستیم، برده و مستعمره آن ها در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و… خواهیم شد.
البته این موضع گیری ممکن است در کوتاه مدت و به صورت موضعی، تحریم هایی را نیز در پی داشته باشد، لکن یکی از عوامل استقلال و خودکفایی و روی پا ایستادن جامعه مسلمین خواهد بود. از این رو، خداوند متعال در آیه ای که مشرکین را نجس معرفی می کند، تاکید می نماید اگر چه ممکن است ترس تحریم و فقر از حکم نجاست کافر در ابتدای امر وجود داشته باشد لکن مطمئنا زمینه ساز فضل الهی با توسل به توانایی های جامعه مسلمین خواهد بود؛ «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً فَسَوْفَ یُغْنیکُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ حَکیمٌ ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید! مشرکان ناپاکند پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند! و اگر از فقر مى ترسید، خداوند هر گاه بخواهد، شما را به کرمش بى نیاز مى سازد (و از راه دیگر جبران مى کند) خداوند دانا و حکیم است».