با سلام به شما دانشجوی مؤمن؛ همانگونه که می‌دانید، یکی از دستورالعمل های دین در بخش احکام اسلامی که به فعالیت های عینی و خارجی انسان اختصاص دارد، ارتباط با خویشاوندان و اقوام است که از آن تحت عنوان «صله رحم» یاد می شود. در اندیشه دینی ما، حفظ، توسعه و تعمیق روابط فامیلی و ارتباط صمیمانه و حمایتی خویشاوندان از آنچنان اهمیتی برخوردار است که پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) آن را جزء دین دانسته‌اند؛ (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 72، باب 3، روایت 73) و در جای دیگر، هدف از رسالت خویش را پس از بندگی خداوند و شکستن بت ها و طواغیت، صله رحم معرفی می کنند. (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 38، باب 65، حدیث 49)
قرآن نیز حفظ پیوندهای فامیلی را یکی از وظایف و برنامه های صاحبان خرد (اولوا الالباب) تلقی کرده (21، رعد) و در آیاتی چند، تارکان این امر مهم را مستحق لعنت و نفرین الهی می داند.
از منظر تفکر دینی نقش صله رحم به گونه ای است که انجام آن سبب سامان دهی و ایجاد سلامت و عافیت و در طریق صحیح قرارگرفتن تمام امور می شود؛ آنجا که امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «تبارّوا و تواصلوا… و تعطون العافیه فی جمیع امورکم.» (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 74، باب 17، حدیث 10). همچنین در روایتی دیگر ارتباط خویشاوندی را سبب آرامش و تسکین خاطر افراد معرفی کرده و چنین می فرمانید: «ای ما رجل غضب علی ذی رحمه فلیقم الیه، ولیدنُ منه و لیمسه فان الرحم اذا مسَّت الرحم سکنت.»؛ (همان، ج 73، باب 132، حدیث 9) هرگاه کسی از رحم خود عصبانی شد، و بر او غضب کند پس باید به سوی او روانه شود و با او تماس برقرار کند. به درستی که دو رحم در تماس با یکدیگر به آرامش و سکون می رسند.
بنابراین، درباره اهمیت صله رحم و نقش و پیامدهای آن در سلامت و آرامش روحی و بهداشت روانی انسان از منظر آموزه های دینی همین بس که امام صادق (علیه السلام) ایجاد ارتباط فامیلی و پای بندی به آن را تأمین کننده سلامت و عافیت تمام امور انسان معرفی کرده است. این نشان از توجه به جایگاه بلند صله رحم در منابع دینی و پیامدها و آثار و نقش های فراوانی است که در سلامت و بهداشت روانی انسان می تواند داشته باشد.
مقصود از صله رحم که اسلام فرموده آن است که انسان از حال خویشان مطلع باشد و اگر مشکلى دارند در حد توان حل کند و لازمه این کار این نیست که حتما به خانه افراد بروند، بلکه اگر به وسیله تلفن و نامه و امثال ذلک هم از حال آنها با خبر شوند کافى است، لذا در حدیثى نقل شده که «صلوا ارحامکم ولو بالسلام»؛ صله رحم کنید و لو با یک سلام کردن تنها باشد». بنابراین باید سعى کرد از حال هم مطلع و صله رحم را ولو در همین حدى که گفته شد حتما انجام دهید و در صورت امکان به مناسبت های مختلف هدیه ای هر چند از نظر مالی کم ارزش تهیه نموده و هنگام دید و بازدید برای آنها ببرید تا از طریق آن جلب محبت انجام گیرد.
مصداق صله رحم:
سوال: صله رحم به چه چیز تحقّق مى یابد؟ آیا رفت و آمد با خویشاوندان واجب است؟
جواب (همه مراجع) : صله رحم، منحصر به رفت و آمد با خویشاوندان نیست؛ بلکه این عمل با هدیه دادن، میهمانى کردن، پیغام فرستادن، تماس تلفنى، سلام کردن و… نیز تحقق مى یابد. پس همین اندازه که قطع رحم نشود، کافى است. (آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 177؛ آیت الله تبریزى، استفتاءات، س 2185 و 2189؛ آیت الله سیستانى، Sistani.org ، صله رحم و دفتر همه مراجع)
پس صله رحم گاهی اوقات با یک سرزدن محدود در حد چند دقیقه و به صورت ساده و گاهی اوقات نیز از طریق برقرارکردن یک تماس تلفنی یا نوشتن نامه برقرار شود گرچه ظاهرا صله رحم بیشتر آنجائی صدق می کند که ارتباط حضوری باشد.
مصداق رحم:
(همه مراجع): ارحام کسانى اند که در مراتب ارث واقع مى شوند؛ مانند: پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزندان آنان و نیز عمو، عمه، خاله، دایى و فرزندان آنان.
پس هرچند برکات و آثاری که برای صله رحم بیان شده و اقتضای اخلاق اسلامی، همه بستگان سببی و نسبی را دربر می‌گیرد، اما خویشان نسبی از اولویت برخوردارند.
پیروز و موفق باشید.