در قرآن خداوند در برخی آیات سفارش و تأکید فراوانی بر لزوم محبت و مهربانی نسبت به یتیمان کرده است و با تعابیر مختلف به احسان یتیم دعوت کرده و اجر و پاداش فراوانی برای آن در نظر گرفته است. در مقابل هرگونه ظلم و بد رفتاری با آنان را سرزنش و گناهی نابخشودنی شمرده است. اقداماتی که در اسلام توصیه گردیده و هر فردی می‌تواند نسبت به خانواده ایتام انجام دهد از قرار ذیل می‌باشد:

1. یتیم نوازی

نیاز به محبت و توجه در هر انسانی وجود دارد و همین عامل اُنس و رشد انسان می‌شود، البته این نیاز و خواسته در کودکان شدیدتر است و چه بهتر که این نیاز به وسیله والدین رفع ‌گردد. در حالی‌که یتیم در کودکی از این نعمت محروم است.
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره یتیم نوازی می‌فرماید:
«آیا دوست داری دلت نرم و آرزویت برآورده شود؟ بر یتیم ترحم کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد».[ «أتحب أن یلین قلبک و تدرک حاجتک؟ ارحم الیتیم و امسح رأسه و اطعمه من طعامک یلین قلبک و تدرک حاجتک»، کنز العمال، ج 3، ح 6002.]

2. حفظ مال یتیم

در خصوص اموال یتیم، به دو نمونه از آیات قرآن کریم اشاره می‌کنیم؛
(((إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا)))[ نساء (4)، آیه 10.]؛
«کسانی که مال یتیمان را از روی ظلم می‌خورند به درستی که آتش می‌خورند و به زودی در آتش قرار می‌گیرند».
«اکل» هم در معنای خوردن ظاهری و غذا است و هم به معنای تصرف غیرمجاز اموال یتیمان است.[ ترجمه المیزان، 4، ص 322.]
خداوند می‌فرماید:
(((وَآتُوا الْیَتَامَى? أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَلَا تَأْکُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَى? أَمْوَالِکُمْ ? إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرً )))[ نساء (4)، آیه 2.]؛
«و اموال یتیمان را پس از بلوغ به دست آنها دهید، و مال بد و نامرغوب خود را به مرغوب (آنها) تبدیل نکنید و اموال آنان را به ضمیمه اموال خود مخورید، که این گناهی بس بزرگ است».

3. سرپرستی یتیم

یکی از فضیلت‌های اخلاقی سرپرستی ایتام و محبت به آنها است. باید دانست که کودک یتیم نیازهای متعددی دارد که از جمله آن‌ها داشتن کانون خانوادگی و داشتن فردی به عنوان تکیه‌گاه است. در فرهنگ اسلام بهترین وسیله برای رفع کمبودهای یتیمان آن است که کودکان یتیم، جزء عائله انسان قرار گیرد و مساعدت‌ها و کمک‌ها نسبت به آنها محترمانه انجام شود تا آنان احساس حقیری نکنند. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز که خود کودکی یتیم بودند و با درد یتیمی به خوبی آشنا هستند در مورد اجر و پاداش سرپرستی یتیم فرمودند:
«کسی که یتیمی را سرپرستی کند تا این‌که از او بی‌نیاز شود خداوند بهشت را بر وی واجب می‌کند، همان‌گونه که اگر کسی در مال یتیم خیانت کند مستحق دوزخ می‌شود».[ امالی طوسی، ج 2، ص 99.]

4. عدم ظلم به یتیمان

در منشور اخلاقی هر انسان آگاهی، ظلم به دیگران عملی ناشایست است و این در مورد کودکان قطعاً بدتر است چه برسد به این که آن کودک یتیم و بی‌سرپرست باشد که در این صورت گناهی عظیم است آن چنان که در آیه آمده:
(((أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ وَلَا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ)))[ ماعون(107)، آیات 1-3.]؛
«آیا دیدی کسی را که دین را تکذیب می‌کرد پس آن کسی که یتیم را رد می‌کند و دیگران را تشویق به اطعام مسکین نمی‌کند».

5. اکرام و احسان یتیم

ضرورت محبت‌ورزی و نوازش یتیم مسئله‌ای است که از آیات و روایات به سادگی قابل فهم است و اگر کسی از این فرمان الهی سرباز زند، مورد مؤاخذه و سرزنش قرار می‌گیرد. خداوند در مورد برخی افراد می‌فرماید:
(((کَلَّا بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ)))[ فجر (89)، آیات 17 و 18.]؛
«چنان نیست که شما می‌پندارید؛ شما یتیمان را گرامی نمی‌دارید و یکدیگر را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌کنید».
ضرورت اکرام و محبت‌ورزی نسبت به یتیم به حدّی است که در روایتی زیبا از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شده است:
«هنگامی‌که یتیمی گریه می‌کند، عرش خدا به لرزه می‌افتد. آن‌گاه خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: چه کسی بنده مرا که پدر و مادرش را در خردسالی از او گرفتم به گریه در آورد؟ به عزت و جلالم سوگند، هر کس او را ساکت کند، بهشت را بر او واجب می‌کنم».[ بحارالانوار، ج 72، ص 5.]