الف. صلاه و صلوات که جمع آن است هر گاه به خدا نسبت داده شود به معنى فرستادن رحمت است، و هر گاه به فرشتگان و مؤمنان منسوب گردد به معنى طلب رحمت مى باشد .صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد از بهترین اذکار است و خواص و آثار فراوان دارد و روایات فراوان در این زمینه وارد شده است . ب. سلام، یعنی تسلیم شدن یا درود فرستادن ، و آرزوی سلامتی کردن.ج. در آیه 56 سوره أحزاب : « إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً » ، در اینکه میان صلوا و سلموا چه فرقى است؟ مفسران بحثهاى مختلفى دارند، آنچه مناسبتر با ریشه لغوى این دو کلمه، و ظاهر آیه قرآن به نظر مى رسد این است که: صلوا امر به طلب رحمت و درود فرستادن بر پیامبر است، اما سلموا یا به معنى تسلیم در برابر فرمانهاى پیامبر گرامى اسلام است چنان که در آیه 65 سوره نساء آمده، ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً: مؤمنان کسانى هستند که به داورى تو تن دهند و حتى در دل از قضاوتت کمترین ناراحتى نداشته باشند و تسلیم مطلق گردند).
چنان که در روایتى از امام صادق (ع) مى خوانیم: ابو بصیر از محضرش سؤال کرد منظور از صلات بر پیامبر (ص) را فهمیده ایم، اما معنى تسلیم بر او چیست؟ امام فرمود: هو التسلیم له فى الامور:
منظور تسلیم بودن در برابر او در هر کار است .
و یا به معنى سلام فرستادن بر پیامبر ص به عنوان السلام علیک یا رسول اللَّه و مانند آن مى باشد، که محتوایش تقاضاى سلامت پیامبر ص از پیشگاه خدا است.
ابو حمزه ثمالى از یکى از یاران پیامبر (ص) به نام کعب چنین نقل مى کند: هنگامى که آیه فوق نازل شد عرض کردیم سلام بر تو را مى دانیم، ولى صلات بر تو چگونه است؟ فرمود: بگوئید:
اللهم صل على محمد و آل محمد کما صلیت على ابراهیم انک حمید مجید، و بارک على على محمد و آل محمد کما بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید.
از این حدیث هم چگونگى صلاه و درود بر پیامبر روشن مى شود و هم معنى سلام .
گرچه این دو معنى براى سلام کاملا متفاوت به نظر مى رسد، ولى با دقت مى توان آنها را به نقطه واحدى معطوف کرد، و آن تسلیم قولى و عملى در برابر پیامبر (ص) است، زیرا کسى که به او سلام مى فرستد و تقاضاى سلامت او را از خدا مى کند نسبت به او عشق مى ورزد و او را به عنوان پیامبرى واجب الاطاعه مى شناسد.
ر. ک: تفسیر نمونه، ج 17، ص 417 – 421 .