باید دانست که اصل اعتکاف یک عبادت مستحب است که با نذر، عهد، قسم، اجاره و مانند آن واجب مى شود.[ العروه الوثقى، ج 2، کتاب الاعتکاف.]

این عبادت باید با قصد قربت انجام گیرد. شخص مؤمن با قصد قربت سه روز در مسجد مى ماند و روزه مى گیرد و جز براى امر ضرورى از آن خارج نمى شود و صرف توقف و ماندن در خانه خدا بدون قصد، اعتکاف محسوب نمى شود. هرچند واژه اعتکاف با این شکل و قالب در قرآن به چشم نمى خورد ولى ریشه و سایر مشتقات آن در نه آیه[ این آیات عبارتند از: بقره، 187 و 125؛ اعراف، 138؛ طه، 91 و 97؛ انبیا، 52؛ حج، 25؛ شعرا، 71 و فتح،25.] به کار رفته است که تنها یک مورد آن در معناى اصطلاحى اعتکاف بوده است».[ برخى از فقها مانند صاحب جواهر گفته اند: اعتکاف در آیه 125 سوره بقره نیز در معناى اصطلاحى به کار رفته است. اعتکاف عبادتى کامل، ص 20، ابوالقاسم علیانژادى، به نقل از: جواهرالکلام، ج 17، ص 160.]

خداوند متعال مى فرماید:

«ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ آیاتِهِ لِلنّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ»[ بقره 2، آیه 187.]؛

«سپس روزه را تا شب تکمیل کنید و در حالى که در مساجد به اعتکاف پرداخته‌اید، با زنان آمیزش نکنید. این مرزهاى الهى است پس به آن نزدیک نشوید. خداوند این چنین آیات خود را براى مردم روشن مى‌سازد. باشد که پرهیزکار گردند».

اسلام عزلت و انزواى کامل از مردم را روان نداشته است، زیرا این امر مسئولیت انسان را در زندگى و نقشى که باید در اصلاح آن داشته باشد از میان مى برد؛ ولى عزلت جستن موقت و کوتاه مدت، امرى پسندیده و براى ادامه زندگى به انسان نیرو مى دهد. از این رو اعتکاف که یکى از این روش هاست، مورد سفارش اسلام است.[ اعتکاف عبادتى کامل، ص 20، به نقل از: تفسیر هدایت، ج 1، ص 319.]

«اعتکاف»، استحباب و فضیلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى بخشد.