چرا به

شیخ مفید؛ مفید گویند؟

1- لقب مفید را امام زمان (عج)

برای ایشان عنایت کرده است و در نامه ای که به ایشان نوشته است او را شیخ

مفید خطاب کرده است.

2- برای اگاهی بیشتر از زندگی این عالم بزرگوار به توضیح ذیل توجه نمایید:

شیخ مفید دانشمند و فقیه بزرگ شیعه که در قرن جهارم هجری می زیسته و دوست و دشمن

زبان به تمجید او گشوده و او را شیخ مفید و معلم امت نامیده اندو حضرت ولی عصر (عج)

وی را برادری گرامی واستوار خواند.که برخی معتقدند در طول 30سال ،30نامه و توقیع

شریف از ناحیه مقدس امام عصر (عج) برای ایشان صادر شده است.برای اطلاع بیشتر به

کتاب دیدار با ابرار (شیخ مفید) تالیف احمد لقمانی مراجعه کنید.

شیخ مفید در یازدهم ذیقعده 336 قمرى در عکبراى بغداد پاى هستى بر جهان گذارد و محمد

نامیده شد. از آنجا که پدر او شخصى پارسا و مذهبى بود و به تعلیم و تربیت اشتغال

داشت، «ابن المعلم» لقب وى شد و پس از چندى «عکبرى» و «بغدادى» دو لقب دیگر او

گردید.

وى فرزانه اى تلاشگر گردید به طورى که پیش از دوازده سالگى از برخى محدثان روایت

اخذ کرده و از استاد خویش، شیخ صدوق قبل از بیست سالگى حدیث شنیده است.

«ابن المعلم» وجود خود را از چشمه دانش بغداد طراوت و شادابى بخشید و از محضر بیش

از هفتاد نفر از بزرگان بهره علمى برد. از محضر مظفر بن محمد، ابو یاسر و ابن جنبد

اسکافى کلام و عقاید آموخت و از درس حسین بن على بصرى و على بن عیسى رمانى بهره

جست. فقه را نزد جعفر بن محمد بن قولویه فرا گرفت و از محضر ادیب و مورخ چیره دست

محمد بن عمران مرزبانى علم روایت آموخت.

ابن حمزه طبرى، ابن داود قمى، صفوان و شیخ صدوق دیگر اساتید محمد بودند که شهد

شیرین دانش را در کام جان او ریختند.

دو سال پیش از ولادت شیخ مفید، احمد معز الدوله، در سال 334 با ورود خود به بغداد و

تاسیس شاخه اى از حکومت آل بویه در این شهر صفحه نوینى در تاریخ بغداد گشود. بهار

فرصتى فراهم شد و شعیان در پناه آل بویه از آزادى موجود بهره برده و عقاید خویش را

نشر دادند.

سال 352 اولین عزادارى علنى شیعیان در عاشورا بر پا شد و در پى آن جشن عید غدیر

روحى تازه در کالبد شیفتگان شیعى دمید. عزالدوله در 356 هجرى به امارت رسید و در

367 با ریاست عضدالدوله، بغداد رونقى تازه یافت و شور و نشاط علمى قابل توجهى بدست

آورد. محمد بن محمد بن نعمان، شیخ مفید در این عصر مى زیست و با توجه به اوضاع، از

مقام و منزلتى بسیار برخوردار بود. بطورى که عضدالدوله به هنگام بیمارى شیخ به دیار

او رفت و از وى عیادت کرد. شفاعت مفید در حق دیگران پذیرفته مى شد و رهنمودهایش

مورد قبول قرار مى گرفت و این در حالى بود که بیش از 36 بهار از عمر پر برکت شیخ

مفید نگذشته بود.

با وفات عضد الدوله، حاکم شیعی آل بویه، توفان حوادث بر پا شد و گرد و غبار دشمنى

علیه شیعه بار دیگر پدید آمد. سال 372 هجرى برخى دیگر از خاندان بویه به امارت

رسیدند و با روى کار آمدن قادر خلیفه عباسى در سال 381 هجرى، خلافت عباسى تجدید

حیات یافت و از نفوذ آل بویه کاسته شد. آشوب هاى مذهبى، فتنه انگیزى عیاران سخن

سرایى قصه خوانان، خطابه هاى واعظان بى سواد و آشوب طلبى سیاسیت پیشه گان، آتش فتنه

را شعله ورتر مى کرد و آن دوران را به عصرى پر التهاب و روزگارى پر از پیکارهاى

عقیدتى جلوه گر مى ساخت.

اما تدبیر عالمانه و دقیق شیخ فررزانه و مفید اندیشمند که ریاست جهان شیعه را به

عهده داشت، راه را بر کج روان و بدسگالان بسته بود و وعده هاى دروغین مدینه فاضله

توسط افراد منحرف را رسوا و پر ملا مى ساخت.

بیرق مبارزه در سده چهارم به دست این دانشمندان بصیر بود. با استاده از چشمه پاک و

زلال وحى، دانش و معرفت اصیل را به ارمغان آورد، نظر معتزله را شنید و آراء غلات را

بدست آورده سخنان زیدیه را دانست و به هر یک جوابى منطقى و در خور ارائه داد و تا

بدانجا پیش رفت که هر گروهى از آنان که در مناظره با شیخ مفید شرکت کردند، ساعتى

بعد خموشى خجلت بر گزیدند و با سکوت عجز آلود خود، نشان افتخار و سربلندى را به دست

شیخ سپردند.

دفتر زندگى معلم امت، شیخ مفید، صحیفه اى سپید و نورانى است که دستخط مبارک سلاله

یاسین، حضرت بقیه الله الاعظم ارواح العالمین له الفداء در آن به چشم مى خورد.

در اواخر ماه صفر 416 هجرى بود که نامه اى از طرف حضرت براى شیخ فرستاده شد. بوسه

سپاس و اشک شوق او بر نامه آمد و چون آن را گشود دست خط زیبایى رخ نمود: «للاخ

السدید و الوالى الرشید الشیخ المفید… برادر

گرامى، استوار و دوست راه یافته شیخ مفید…»

و در توقیعى دیگر و لطفى افزون تر، در پنج شینه 23 ذى حجه هجرى نامه اى دیگر از طرف

حضرت به افتخار شیخ صادر شد: «سلام الله علیک ایها الناصر

للحق الداعى الیه بکلمه الصدق … سلام خدا بر

تو اى یارى کننده حق و دعوت کننده به سوى او از کسى که با صدق و راستى به سوى خدا

دعوت مى کنى…»

برخى بر این باورند که در طول 30 سال، 30 توقیع و نامه شریف را ناحیه مقدس حضرت ولى

عصر (عج) براى شیخ مفید صادر شده که در عنوان بسیارى این جمله نورانى دیده مى شود:

«برادر گرامى و استوار، شیخ مفید» ایمان راسخ و انبوه دانش شیخ به همراه اخلاص و

پشتکار کیمیائى چشمگیر بود که وجود شیخ را نورانیتى خیره کننده بخشیده بود و کار وى

را بدانجا رسانید که چون فتوایى را بطور غیر عمد و به اشتباه جواب داد حضرت ولى عصر

(عج) خود با پیغامى آن را اصلاح فرمود. پس از مدتى که مرحوم مفید آگاه شد در پى آن

از دادان فتوا منصرف گردد، آن حضرت طى نامه اى خطاب به شیخ مفید: «بر شماست که فتوا

بدهى و بر ماست که شما را استوار کرده و نگذاریم در خطا بیفتید».

مقام علمى و منزلت معنوى شیخ در آن حد بود که در خواب دخت رسول الله (ص)، حضرت زهرا

(س) را دید که دست عزیزان خود امام حسن و امام حسین (علیهما السلام)

را در دست داشته و خطاب به شیخ فرمود: «اى شیخ به این دو فقه بیاموز».

ساعاتى بعد حیرت مرحوم مفید بر طرف شد چرا که مادر سید مرتضى و سید رضى را دید که

دست دو فرزند خود را در دست داشته و به شیخ گفت: اى شیخ به این دو فقه یاد بده. و

آنگاه که در مساله اى فقهى بین استاد و شاگرد، شیخ مفید و سید مرتضى اختلاف نظر و

با بحث و ارائه دلیل مشکل حل نشد. هر دو راضى به قضاوت امام امیر المومنین على (علیه السلام)

شدند. مساله را بر کاغذى نوشته و بالاى ضریح مقدس حضرت

گذاردند. صبح روز بعد که کاغذ را بر داشتند دستخطى مزین به چنین نوشته اى دیدند که:

«انت شیخى معتمدى و الحق مع ولدى علم الهدى»

«اى شیخ! تو مورد اطمینان من هستى و حق با فرزندم سید مرتضى، علم الهدى است.»

گلبرگ های هدایت

الف) علم کلام و عقاید: علمى که مبانى عقیدتى همراه با استدلال عقلى در

آن مطرح مى شود و با همین روش به شبهات و پرسشهاى افراد جواب داده مى شود. اوائل

المقالات، شرح عقاید صدوق، اجوبه المسائل السرویه و نکت الاعتقادیه کتابهاى شیخ

عظیم الشان، مرحوم مفید در این بستر فکرى فرهنگى است.

ب) علم فقه: فقه دانشى است مقدس که از دیرباز بیان وظایف شرعى و بایدها و نبایدهاى

عملى و تکلیفى مسلمانها را به عهده داشته است. المقنعه شیخ صاحب عناوین بسیارى در

فقه است که احکام وظایف شرعى در ابواب مختلف آن توضیح داده شده است.الاعلام،

المسائل الصاغانیه، جوابات اهل الموصل فى العدد الرویه و جواب اهل لرقه فى الاهله و

العدد از دیگر آثار این فرزانه فرهمند در زمینه فقه است.

ج) اخلاق اسلامى: امالى شیخ، پیرامون اخلاق اسلامى و فضائل انسان است. صحیفه هاى

زرین که در آنها دعوت به تقوا، صحبت از یقین، بیان اخلاص و محاسبه نفس شده است و

محبت الهى و مبارزه با هوا و هوسها مطرح مى شود.

د) حدیث: پس از علوم قرآنى، ارزش علم حدیث مطرح است. این علم ارزشمند از احادیث و

سخنان معصومین (ع) که جرعه هایى از سرچشمه سنت و اشعه هایى از آفتاب وحى است بحث مى

کند. اهمیت ولایت، لزوم پیروى از امام (علیه السلام) و

فضائل امیر المومنین على (علیه السلام) از جمله مباحثى است

که در امالى شیخ مفید، پیش روى اندیشمندان قرار مى گیرد.

هـ) امامت و فلسفه سیاسى در اسلام: شیخ مفید عدالت و عصمت را شرط قطعى براى امامت و

رهبرى شمرده است. وى با طرح حدیث ثقلین و آیات قرآن به این بحث مهم و بسیار عمیق

پرداخت سپس در الافصاح فى الامامه، ارشاد، جمل، امالى، الفصول المختاره، تفضیل امیر

المومنین على سایر الصحابه بحث را گسترش داده و ابواب مختلف آن را گوشزد مى کند.

قریب بیست اثر ژرف از آثار شیخ مفید پیرامون امامت و رهبرى است.

و) غیبت امام دوازدهم (علیه السلام) :

شیخ مفید از سر ارادت و عشق از مولاى خود حضرت مهدى (عج) نام برده و پیرامون

شخصیت آسمانى آن امام آثارى پدید آورده است . بحثى از ارشاد، کتاب الفصول العشره فى

الغیبه و الجوابات فى الخروج المهدى (ع) به هماره پنج اثر دیگر از این علامه و

شیفته اهل بیت (ع) درباره حضرت بقیه الله (عج) است.

غروب نابهنگام

نخستین روزهاى رمضان 413 هجرى آغاز شده بود که بار غم سراسر دلهاى پاک

را فرا گرفت شهر بغداد جامه سیاه به تن کرد و رودهاى مصیبت و اندوه از گوشه و کنار

سیل ماتم و عزا به سوى میدان شهر روانه ساخت. هشتاد هزار نفر سوگوار اشک یتیمى

ریخته و عاشورایى دیگر در ماه صیام به پا کردند.

پیکر شیخ مفید بر دستان انبوه خلایق تشییع شده و همگان به امامت سید مرتضى بر او

نماز گزاردند. ساعتى بعد بدن آن فرزانه آسمانى در کاظمین دفن شد. دلهاى پر از کینه

و تهى از احساس، کیاست و حکمت این را پایان کار آن بزرگ مرد شمرده و ساده اندیشانه

جشن گرفتند اما شخصیت سترگ او پنهان کردنى و فراموش شدنى نبود.

. . . و امروز پس از قرنهاى متمادى مفید هنوز مفید است.

شماره پیامک 30001619

آماده ی پاسخگویی به سؤالات دانشجویان محترم می باشد.