قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
۱۳۹۳/۰۷/۲۸
–
۹۸۷۳ بازدید
مقام عالم و عالم را تعریف کنید؟
مقام عالم عالم مقام بالایی دارد چون نه تنها حامل علم، بلکه خود نیز دارای علم است ؛علم ارزش ذاتی دارد، ارزش ذاتی یعنی این که کسی به علم ارزش نداده، بلکه همانطوری که طلا ونقره وبعضی از فلزات ذاتا دارای ارزشند ، علم نیز چنین است ؛ لذا عالم نیز ارزشمند است ومقام بالایی دارد .
اما چرا تفکر یک ساعت ارزش 70 سال عبادت را دارد ؟
در دین اسلام هر مسلمانی در طول روز باید دقایقی را صرف عبادت خداوند متعال نماید.پنج وقت نمازهای واجب یومیه ، خواندن دعا و انجام دیگر مستحبات جزوی از عبادت روزانه ی یک فرد مسلمان است .
اما آیا عبادت فقط در این اعمال خلاصه می شود ؟ یا اینکه اعمال دیگر هم می توانند جزو عبادات مسلمان واقع شوند ؟
باید دانست که دین اسلام دینی است بر پایه ی عقل وتفکر که گرچه به عبادات بدنی مانند نماز و روزه و غیره دستور می دهد اما بخش اعظم ایمان را در تعقل وتفکر جستجو می کند .چنانکه وجود آیات متعدد قرآن کریم در باب تفکرو تأمل و تدبر گواه این مدعاست .« أفلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند.(1)
و در جایی دیگر می فرماید : «أفلا یتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها» آیا آنها در قرآن تدبر نمی‌کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟! (2)
در واقع دین اسلام با این اهمیتی که برای تفکر و تأمل و اندیشیدن قائل شده است می خواهد جایگاه ویژه آن را در گرایش بیشتر انسان به پرستش پروردگار یادآور شود ،
چه ، اساس هر عملی چه نیک و چه بد تفکر است .به عبارت دیگر اندیشیدن درست انسان را به سمت با خدا بودن سوق می دهد و نیندیشیدن وافکار بد او را به طرف شیطان می کشاند .
پیامبر اسلام ( ص) می فرماید : « تفکر می خواند آدمی را به نیکویی وعمل به آن »(3)
اما آنچه که به نام تفکر یا تأمل و یا اندیشیدن در قرآن و احادیث و متون اسلامی آمده واقعا ً چه نوع تفکری است ؟ و آیا هر نوع تفکری را عبادت می گویند ؟
در پاسخ باید گفت ؛ آنچه که در قرآن و احادیث به نام تفکر معروف است سوای آن فکر کردنی است که روزانه قسمت اعظم ساعات ما را به خود اختصاص می دهد .به عبارت دیگر تعقل و تأمل قرآنی با « گپ زدن های فرسوده ی ذهنی » کاملا ً متفاوت است .
برای توضح بیشتر برآورد محققان را متذکر می شویم که : « ذهن ما هر روز در مدت بیداری حدود شصت هزار فکر را برآیند می کند .
به بیانی دیگر روزی شصت هزار بار ، چیزی به نام فکر جدید به هشیاری ما وارد شده و پس از خروج ، فکر دیگری جای آن را می گیرد . نکته ی قابل توجه تعداد غیر متعارف افکار نیست بلکه این حقیقت است که همان شصت هزار اندیشه ای که دیروز و روزهای پیش از آن ، در ذهن ما فرآیند می شد امروز نیز از ذهنمان می گذرد .
در حقیقت دنیای درونی ما همانند کندویی که مملو از زنبور است ، از اندیشه های یکسان که مداوم تکرار می شوند لبریز است .» (4)
به همین دلیل است که نام اینگونه افکار را «گپ زدن های فرسوده ذهنی» نامیده اند زیرا خاصیتی جز فرسایش ذهن و خسته کردن آن ندارند . فکر کردن بیهوده درباره گذشته یا فکر کردن درباره ی آینده و رؤیا پردازی ها از این دست افکارند .
اما نوع دیگری از تفکر که مورد تأکید اسلام و قرآن است همانا اندیشیدن درباره آنچه است که انسان را به خدا نزدیکتر می کند و آن اندیشه درباره ی مخلوقات خداوند اعم از آسمانها و زمین و هر آنچه میان آنهاست ومنظور از تفکر در روایات، تفکرى است که بر معرفت انسان بیافزاید و موجب ارتقا و تعالى روحى و معنوى او گردد نه تفکر درباره امور بیهوده و بى ثمر. بله، تفکرى که معرفت را فزونى بخشد، اگر چه اندکى باشد ثمره اش بیش از 70 سال عبادت بدون تفکر است. زمینه هاى تفکر را بایستى از قرآن آموخت، مثلاً: تفکر در آفرینش، تفکر در معاد، تفکر در عظمت پروردگار، تفکر در آیات قرآن و…
قرآن در این باره می فرماید :
« إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا ینْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُون»(5)
در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند!
آری اندیشیدن درباره ی خلق آسمانها و زمین و چگونگی خلقت انسان به ما یادآوری می کند که این نظام حتما ً خالقی دارد که باید عبادت شود و به یگانگی ستایش گردد .
و این نوع تفکر است که امام صادق (ع) درباره آن می فرماید :
« فکر آئینه حسنات است و کفاره ی سیئات و روشنی دلها و وسعت خلق . به وسیله ی آن می رسد آدمی به آنچه صلاح امر معاد است ، و حاصل می شود اطلاع بر عواقب امور و زیادتی در علم و آن خصلتی است که هیچ عبادتی مثل آن نیست .» (6)
اکنون بار دیگر این سؤال را که تفکر در چه اموری بهتر از هفتاد سال عبادت است؟ بررسی مجددمی کنیم .
الف ) بنابرآنچه گفته شد اینکه انسان بیندیشد و در خلقت منظم و بی عیب ونقص جهان آفرینش تدبر کند ونیز در وجود خود سیر کند ، خود را بشناسد و بداند که چه گوهر وجودی دارد از هرآنچه بدی وناراستی گریزان می شود و تنها سر به آستان حق می ساید و در همه حال بندگی و پرستش معبود را بر هر چیزی ترجیح می دهد .
«الَّذِینَ یذْکُرُونَ اللَّهَ قِیامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَیتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!(7)
شایسته است انسان با دقت به ابعاد آفرینش توجه نموده و آثار قدرت حق را در آن مشاهده نماید و پیوسته به یادخدا باشد
مشاهده مى کنید که:
1- دعوت به مطالعه هستى و آفرینش شده است.
2- از آن قدرتى یاد کنید که چنین عظمتى را رقم زده است.
3- توجه به اینکه این همه عظمت بدون حکمت و هدف نبوده است.
4- حال که چنین است نجات خویش را از خداى سبحان تمنا کنید، البته آیات بسیار دیگرى نیز در قرآن مجیدآمده است که دعوت به مطالعه نشانه هاى قدرت پروردگار مى نماید.
ب) حضرت على(ع) مى فرماید: ولو فکّروا فى عظیم القدرة و جسیم النّعمة لو جعوا الى الطریق و خافوا عذاب الحریق و لکن القلوب علیلة و البصائر مدخوله ؛ اگر در عظمت قدرت الهى مى اندیشیدند و همچنین در فراوانى نعمت هاى حق تأمّل مى کردند به راهراست برگشته و از عذاب سوزان مى ترسیدند. ولى چه باید کرد که دل ها مریض و چشم ها معیوب گشته و از دیدن و درک کردن حقایق بازمانده اند!.
ملاحظه کنید که حضرت مى فرماید: اگر در عظمت قدرت پروردگار مى اندیشیدند به پیشگاهش سر خضوع فرود مى آورند، و از عذاب دوزخ بر حذر مى ماندند.
ج) در حدیثى است که خداى سبحان خطاب به حضرت موسى مى فرماید: اى موسى نعمت هاى مرا براى مردم بیان کنیدکه در آن صورت مردم محبّت مرا در دل هاى خود خواهند گرفت.
د) بابا طاهر عریان در رباعى دلنشین خود مى گوید:
به صحرا بنگرم صحراته وینم به دریا بنگرم دریاته وینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت نشان روى زیباى ته وینم
ه) علامه طباطباى نیز مى فرماید: جهان آیت حق است، بنابر این انسان باید به جایى برسد که همان گونه که وقتى به آیینه نگاه مى کند محو در تصویر مى شود و نظرش به خود آئینه جلب نمى شود. وقتى هم که کوه و در و دشت و درخت وسبزه و گل ها را دید یا پرندگان رنگارنگ یا حیوانات متنوع و … را مشاهده نمود از آن همه کمال و زیبایى محو در جمال حق شود و خصوصیات آن اشیاء نظر او را جلب نکند، بلکه جهان را آینه جمال حق ببیند. به هر حال تفاوت مردان خدا و افراد دیگر در همین است که آنها وقتى در آسمان سیر مى کنند، یا در زمین سیاحت مى کنند، یا در دریا شناورند، یا به زیر دریا مى روند، همه جا خدا را مى بینند و ذکر و شکر خدا بر زبانشان جارى است ولى دیگران با بى اعتنایى فقط به زیبایى و نظم طبیعت چشم دوخته و خدایى برایشان مطرح نیست. برخى وقتى کنار دریا مى روند فقط امواج چشم آنها را خیره مى سازد ولى گروهى از وراى امواج، اصل آن آب و ژرفاى دریا را مشاهده مى کنند. زهى خسارت که انسان از نعمت هاى خدا فقط لذت ببرد، ببوید و بنوشد و اشباع شود، اما هرگز به یاد منعم و آن کسى که لحظه به لحظه تدبیرآن همه نعمت و هستى را رقم زده نباشد.
جایگاه تفکر و تعقل در قرآن
1- قرآن کریم به اشکال مختلف جایگاه بلند متفکران و دانشمندان را تذکر داده است : (زمر / 9) (مجادله / 11) (زمر / 18).
2- انسان را به تفکر در آفرینش و تفکر در خودشان دعوت کرده است : (آل عمران / 191) (روم / 8).
3- در بسیاری از آیات , بدون این که صریحا مردم را به تفکر دعوت کند, استدلال عقلی می آورد; و بدون این که اعتبار تعبدی خود را لحاظ کند با منکران احتجاج می کند: (هود / 35) (انبیا
/ 22) (مؤمنون / 91).
4- در تشریع احکام الهی , در بسیاری از موارد فلسفه احکام را بیان می کند, تا مردم از روی بینش , از آن تبعیت کنند: (عنکبوت / 45) (بقره / 183) (مائده / 6) (مائده / 91) (طه / 14).
5- در ده ها آیه نشانه های خود را به غرض به تفکر واداشتن مردم بیان می کند. تعابیری چون : (لعلهم یتفکرون , لعلکم تتفکرون , افلا تتفکرون , لقوم یتفکرون ) و یا تعابیری چون : (افلا تعقلون , افلم تکونوا تعقلون , لعلکم تعقلون , ان کنتم تعقلون , لقوم یعقلون , افلا یعقلون ) که هر یک از آنها چندین بار تکرار شده است . مطالعه این آیات دو مطلب را به ما آموزش می دهد: اول : اسلام بر خلاف آنچه درباره مسیحیت گفته می شود انسان را به تفکر و تعقل دعوت می کند و ایمان را بر پایه آن می داند. دوم : موضوعاتی را که از دیدگاه قرآن شایسته تفکرند بیان می کند. شما می توانید با مطالعه آیات مذکور پی ببرید که قرآن تفکر در چه موضوعاتی را توصیه کرده است .
این موضوعات را می توان از دیدگاه قرآن به دو بخش کلی تقسیم کرد به نام : 1) آیات انفسی (خودشناسی ) 2) آیات آفاقی . که عبارت است از: جهان شناسی , تاریخ شناسی و آگاهی از سنن و نظامات الهی در طبیعت تاریخ , فرجام شناسی , راهنماشناسی , راه شناسی و غایت همه این امور ((خداشناسی )) است.
روش تفکر: قرآن کریم روش تفکر صحیح را به طور کلاسیک به انسان آموزش نداده است زیرا انسان ها به فطرت خود قادر به تفکر هستند. منطقی ها تفکر انسان را دارای دو عنصر اساسی می دانند:
1- مواد تفکر: یعنی دانسته هایی که انسان از قبل آموخته است و می خواهد توسط آنها به مطالب جدیدی دست یابد.
2- شکل تفکر: یعنی چینش و نظمی که متفکر به آن دانسته های قبلی خود می دهد تا به طور صحیح به نتیجه برسد. مثلا انسان از قبل به دو قضیه علم دارد (بعضی از مصادیق الف ب است ) (همه مصادیق ب ج است ) او از کنار هم قرار دادن این دو قضیه به صورت قهری نتیجه خواهد گرفت که (بعضی از مصادیق الف ج است (ولی نتیجه نمی گیرد که (همه مصادیق ((الف )) و ((ج )) است ) در علم منطق , ارزش علمی انواع مواد تفکر و چینش های مختلف در شکل تفکر مطرح شده است.
تفکر و اندیشیدن همیشه مقدمه درست انجام دادن و انجام گرفتن بوده که در کارهاى اساسى و زیر بنایى خود اصلى محسوب مى شده است. ارزش تدبر و تفکر تا آن جاست که رسول خدا(ص) فرمود: فکره ساعه خیر من عباده سنه؛ اندیشیدن یک ساعت برتر است از عبادت یک سال.
تفکر در چیزهایى که قرآن به آن دعوت نموده مانند:
الف) تفکر و اندیشه انسان در خویش که چگونه خلق شده است و خلقت او از چه دقایق و ظرافتى و از چه قوت وضعفى بر خوردار است. قرآن مى فرماید: افلم یتفکروا فى انفسهم؛ آیا آنان در وجود خویش اندیشه نمى کنند؟
ب) تفکر در کرات فضا و آسمان ها و خلقت گردش فاصله آنها و… که مسلم اندیشیدن در این امور دانش و فرهنگ انسان را بالابرده و رشد مى دهد و این امر را خداوند از صفات انسان هاى مؤمن مى شمارد.
ج) اندیشیدن در مورد گذشتگان (جوامع و افراد موفق و یا شکست خورده) خود درسى فراموش نشدنى و سازنده است. پرورگار به رسولش حکایت آنان را بیان مى کند و سپس امید ایجاد تفکر در شنوندگان ایجاد مى نماید:فاقصص القصص لعلهم یتفکرون؛ حکایت کن داستان و قضایاى گذشتگان را شاید به تفکر و اندیشه بنشینند نگاه کنید عاقبت دروغ گویان چگونه است؟
و در جاى دیگر مى گوید: فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین و موارد بسیاردیگرى در قرآن آمده است که باید تفاسیر را در این زمینه مطالعه کرد.
و در بعضى از روایات آمده است: اذا قدمت الفکر فى جمیع افعالک حسنت عواقبک؛ هر کارى را که قبل از انجام آن تفکر کنى نتایج زیبایى در پى خواهد داشت
تفکرات منهی !
بایدگفت که در مواردى تفکر و اندیشه نهى شده است. زیرا ممکن است مشکلات و فسادهایى را در پى داشته باشد. از آن جمله است تفکر در مورد شهوت: من کثر فکره فى اللذات غلبت علیه؛ کسى که زیاد در شهوات و لذات بیندیشد مغلوب هواها و هوس ها خواهد شد
و در جاى دیگر آمده است: «کسى که در معصیت و گناه تفکر کند به خودش واگذاشته مى شود و تأییدات الهى از اوگرفته خواهد شد».
و هم چنین نهى در تفکر ذات حضرت حق جل و على شده است. زیرا انسان مادى نمى تواند درذات نا متناهى و نا محدود خالقش فکر کند و فکر در آن راه ندارد و به اشتباه و سیه بختى خواهد افتاد.
براى آگاهى بیشتر ر.ک:
1- تفکر،شهید دستغیب. 2- تفکر،محمد على گرامى. 3- چگونه درست فکر کنیم، مترجم اردوبارى. 4- تفکر از دیدگاه اسلام،عباس محمود عفاد، مترجم عطایى.
پانویس
ــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــــــ
1. سوره نساء آیه 82
2. سوره محمد آیه 24
3. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
4. وجود متعالی انسان ، وین دایر ، ترجمه از محمد رضا آل یاسین ، ناشر: هامون ، صفحه 237
5. سوره بقره آیه 164
6. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
7. سوره آل عمران آیه 191
اما چرا تفکر یک ساعت ارزش 70 سال عبادت را دارد ؟
در دین اسلام هر مسلمانی در طول روز باید دقایقی را صرف عبادت خداوند متعال نماید.پنج وقت نمازهای واجب یومیه ، خواندن دعا و انجام دیگر مستحبات جزوی از عبادت روزانه ی یک فرد مسلمان است .
اما آیا عبادت فقط در این اعمال خلاصه می شود ؟ یا اینکه اعمال دیگر هم می توانند جزو عبادات مسلمان واقع شوند ؟
باید دانست که دین اسلام دینی است بر پایه ی عقل وتفکر که گرچه به عبادات بدنی مانند نماز و روزه و غیره دستور می دهد اما بخش اعظم ایمان را در تعقل وتفکر جستجو می کند .چنانکه وجود آیات متعدد قرآن کریم در باب تفکرو تأمل و تدبر گواه این مدعاست .« أفلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند.(1)
و در جایی دیگر می فرماید : «أفلا یتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها» آیا آنها در قرآن تدبر نمی‌کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟! (2)
در واقع دین اسلام با این اهمیتی که برای تفکر و تأمل و اندیشیدن قائل شده است می خواهد جایگاه ویژه آن را در گرایش بیشتر انسان به پرستش پروردگار یادآور شود ،
چه ، اساس هر عملی چه نیک و چه بد تفکر است .به عبارت دیگر اندیشیدن درست انسان را به سمت با خدا بودن سوق می دهد و نیندیشیدن وافکار بد او را به طرف شیطان می کشاند .
پیامبر اسلام ( ص) می فرماید : « تفکر می خواند آدمی را به نیکویی وعمل به آن »(3)
اما آنچه که به نام تفکر یا تأمل و یا اندیشیدن در قرآن و احادیث و متون اسلامی آمده واقعا ً چه نوع تفکری است ؟ و آیا هر نوع تفکری را عبادت می گویند ؟
در پاسخ باید گفت ؛ آنچه که در قرآن و احادیث به نام تفکر معروف است سوای آن فکر کردنی است که روزانه قسمت اعظم ساعات ما را به خود اختصاص می دهد .به عبارت دیگر تعقل و تأمل قرآنی با « گپ زدن های فرسوده ی ذهنی » کاملا ً متفاوت است .
برای توضح بیشتر برآورد محققان را متذکر می شویم که : « ذهن ما هر روز در مدت بیداری حدود شصت هزار فکر را برآیند می کند .
به بیانی دیگر روزی شصت هزار بار ، چیزی به نام فکر جدید به هشیاری ما وارد شده و پس از خروج ، فکر دیگری جای آن را می گیرد . نکته ی قابل توجه تعداد غیر متعارف افکار نیست بلکه این حقیقت است که همان شصت هزار اندیشه ای که دیروز و روزهای پیش از آن ، در ذهن ما فرآیند می شد امروز نیز از ذهنمان می گذرد .
در حقیقت دنیای درونی ما همانند کندویی که مملو از زنبور است ، از اندیشه های یکسان که مداوم تکرار می شوند لبریز است .» (4)
به همین دلیل است که نام اینگونه افکار را «گپ زدن های فرسوده ذهنی» نامیده اند زیرا خاصیتی جز فرسایش ذهن و خسته کردن آن ندارند . فکر کردن بیهوده درباره گذشته یا فکر کردن درباره ی آینده و رؤیا پردازی ها از این دست افکارند .
اما نوع دیگری از تفکر که مورد تأکید اسلام و قرآن است همانا اندیشیدن درباره آنچه است که انسان را به خدا نزدیکتر می کند و آن اندیشه درباره ی مخلوقات خداوند اعم از آسمانها و زمین و هر آنچه میان آنهاست ومنظور از تفکر در روایات، تفکرى است که بر معرفت انسان بیافزاید و موجب ارتقا و تعالى روحى و معنوى او گردد نه تفکر درباره امور بیهوده و بى ثمر. بله، تفکرى که معرفت را فزونى بخشد، اگر چه اندکى باشد ثمره اش بیش از 70 سال عبادت بدون تفکر است. زمینه هاى تفکر را بایستى از قرآن آموخت، مثلاً: تفکر در آفرینش، تفکر در معاد، تفکر در عظمت پروردگار، تفکر در آیات قرآن و…
قرآن در این باره می فرماید :
« إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا ینْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُون»(5)
در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند!
آری اندیشیدن درباره ی خلق آسمانها و زمین و چگونگی خلقت انسان به ما یادآوری می کند که این نظام حتما ً خالقی دارد که باید عبادت شود و به یگانگی ستایش گردد .
و این نوع تفکر است که امام صادق (ع) درباره آن می فرماید :
« فکر آئینه حسنات است و کفاره ی سیئات و روشنی دلها و وسعت خلق . به وسیله ی آن می رسد آدمی به آنچه صلاح امر معاد است ، و حاصل می شود اطلاع بر عواقب امور و زیادتی در علم و آن خصلتی است که هیچ عبادتی مثل آن نیست .» (6)
اکنون بار دیگر این سؤال را که تفکر در چه اموری بهتر از هفتاد سال عبادت است؟ بررسی مجددمی کنیم .
الف ) بنابرآنچه گفته شد اینکه انسان بیندیشد و در خلقت منظم و بی عیب ونقص جهان آفرینش تدبر کند ونیز در وجود خود سیر کند ، خود را بشناسد و بداند که چه گوهر وجودی دارد از هرآنچه بدی وناراستی گریزان می شود و تنها سر به آستان حق می ساید و در همه حال بندگی و پرستش معبود را بر هر چیزی ترجیح می دهد .
«الَّذِینَ یذْکُرُونَ اللَّهَ قِیامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَیتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!(7)
شایسته است انسان با دقت به ابعاد آفرینش توجه نموده و آثار قدرت حق را در آن مشاهده نماید و پیوسته به یادخدا باشد
مشاهده مى کنید که:
1- دعوت به مطالعه هستى و آفرینش شده است.
2- از آن قدرتى یاد کنید که چنین عظمتى را رقم زده است.
3- توجه به اینکه این همه عظمت بدون حکمت و هدف نبوده است.
4- حال که چنین است نجات خویش را از خداى سبحان تمنا کنید، البته آیات بسیار دیگرى نیز در قرآن مجیدآمده است که دعوت به مطالعه نشانه هاى قدرت پروردگار مى نماید.
ب) حضرت على(ع) مى فرماید: ولو فکّروا فى عظیم القدرة و جسیم النّعمة لو جعوا الى الطریق و خافوا عذاب الحریق و لکن القلوب علیلة و البصائر مدخوله ؛ اگر در عظمت قدرت الهى مى اندیشیدند و همچنین در فراوانى نعمت هاى حق تأمّل مى کردند به راهراست برگشته و از عذاب سوزان مى ترسیدند. ولى چه باید کرد که دل ها مریض و چشم ها معیوب گشته و از دیدن و درک کردن حقایق بازمانده اند!.
ملاحظه کنید که حضرت مى فرماید: اگر در عظمت قدرت پروردگار مى اندیشیدند به پیشگاهش سر خضوع فرود مى آورند، و از عذاب دوزخ بر حذر مى ماندند.
ج) در حدیثى است که خداى سبحان خطاب به حضرت موسى مى فرماید: اى موسى نعمت هاى مرا براى مردم بیان کنیدکه در آن صورت مردم محبّت مرا در دل هاى خود خواهند گرفت.
د) بابا طاهر عریان در رباعى دلنشین خود مى گوید:
به صحرا بنگرم صحراته وینم به دریا بنگرم دریاته وینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت نشان روى زیباى ته وینم
ه) علامه طباطباى نیز مى فرماید: جهان آیت حق است، بنابر این انسان باید به جایى برسد که همان گونه که وقتى به آیینه نگاه مى کند محو در تصویر مى شود و نظرش به خود آئینه جلب نمى شود. وقتى هم که کوه و در و دشت و درخت وسبزه و گل ها را دید یا پرندگان رنگارنگ یا حیوانات متنوع و … را مشاهده نمود از آن همه کمال و زیبایى محو در جمال حق شود و خصوصیات آن اشیاء نظر او را جلب نکند، بلکه جهان را آینه جمال حق ببیند. به هر حال تفاوت مردان خدا و افراد دیگر در همین است که آنها وقتى در آسمان سیر مى کنند، یا در زمین سیاحت مى کنند، یا در دریا شناورند، یا به زیر دریا مى روند، همه جا خدا را مى بینند و ذکر و شکر خدا بر زبانشان جارى است ولى دیگران با بى اعتنایى فقط به زیبایى و نظم طبیعت چشم دوخته و خدایى برایشان مطرح نیست. برخى وقتى کنار دریا مى روند فقط امواج چشم آنها را خیره مى سازد ولى گروهى از وراى امواج، اصل آن آب و ژرفاى دریا را مشاهده مى کنند. زهى خسارت که انسان از نعمت هاى خدا فقط لذت ببرد، ببوید و بنوشد و اشباع شود، اما هرگز به یاد منعم و آن کسى که لحظه به لحظه تدبیرآن همه نعمت و هستى را رقم زده نباشد.
جایگاه تفکر و تعقل در قرآن
1- قرآن کریم به اشکال مختلف جایگاه بلند متفکران و دانشمندان را تذکر داده است : (زمر / 9) (مجادله / 11) (زمر / 18).
2- انسان را به تفکر در آفرینش و تفکر در خودشان دعوت کرده است : (آل عمران / 191) (روم / 8).
3- در بسیاری از آیات , بدون این که صریحا مردم را به تفکر دعوت کند, استدلال عقلی می آورد; و بدون این که اعتبار تعبدی خود را لحاظ کند با منکران احتجاج می کند: (هود / 35) (انبیا
/ 22) (مؤمنون / 91).
4- در تشریع احکام الهی , در بسیاری از موارد فلسفه احکام را بیان می کند, تا مردم از روی بینش , از آن تبعیت کنند: (عنکبوت / 45) (بقره / 183) (مائده / 6) (مائده / 91) (طه / 14).
5- در ده ها آیه نشانه های خود را به غرض به تفکر واداشتن مردم بیان می کند. تعابیری چون : (لعلهم یتفکرون , لعلکم تتفکرون , افلا تتفکرون , لقوم یتفکرون ) و یا تعابیری چون : (افلا تعقلون , افلم تکونوا تعقلون , لعلکم تعقلون , ان کنتم تعقلون , لقوم یعقلون , افلا یعقلون ) که هر یک از آنها چندین بار تکرار شده است . مطالعه این آیات دو مطلب را به ما آموزش می دهد: اول : اسلام بر خلاف آنچه درباره مسیحیت گفته می شود انسان را به تفکر و تعقل دعوت می کند و ایمان را بر پایه آن می داند. دوم : موضوعاتی را که از دیدگاه قرآن شایسته تفکرند بیان می کند. شما می توانید با مطالعه آیات مذکور پی ببرید که قرآن تفکر در چه موضوعاتی را توصیه کرده است .
این موضوعات را می توان از دیدگاه قرآن به دو بخش کلی تقسیم کرد به نام : 1) آیات انفسی (خودشناسی ) 2) آیات آفاقی . که عبارت است از: جهان شناسی , تاریخ شناسی و آگاهی از سنن و نظامات الهی در طبیعت تاریخ , فرجام شناسی , راهنماشناسی , راه شناسی و غایت همه این امور ((خداشناسی )) است.
روش تفکر: قرآن کریم روش تفکر صحیح را به طور کلاسیک به انسان آموزش نداده است زیرا انسان ها به فطرت خود قادر به تفکر هستند. منطقی ها تفکر انسان را دارای دو عنصر اساسی می دانند:
1- مواد تفکر: یعنی دانسته هایی که انسان از قبل آموخته است و می خواهد توسط آنها به مطالب جدیدی دست یابد.
2- شکل تفکر: یعنی چینش و نظمی که متفکر به آن دانسته های قبلی خود می دهد تا به طور صحیح به نتیجه برسد. مثلا انسان از قبل به دو قضیه علم دارد (بعضی از مصادیق الف ب است ) (همه مصادیق ب ج است ) او از کنار هم قرار دادن این دو قضیه به صورت قهری نتیجه خواهد گرفت که (بعضی از مصادیق الف ج است (ولی نتیجه نمی گیرد که (همه مصادیق ((الف )) و ((ج )) است ) در علم منطق , ارزش علمی انواع مواد تفکر و چینش های مختلف در شکل تفکر مطرح شده است.
تفکر و اندیشیدن همیشه مقدمه درست انجام دادن و انجام گرفتن بوده که در کارهاى اساسى و زیر بنایى خود اصلى محسوب مى شده است. ارزش تدبر و تفکر تا آن جاست که رسول خدا(ص) فرمود: فکره ساعه خیر من عباده سنه؛ اندیشیدن یک ساعت برتر است از عبادت یک سال.
تفکر در چیزهایى که قرآن به آن دعوت نموده مانند:
الف) تفکر و اندیشه انسان در خویش که چگونه خلق شده است و خلقت او از چه دقایق و ظرافتى و از چه قوت وضعفى بر خوردار است. قرآن مى فرماید: افلم یتفکروا فى انفسهم؛ آیا آنان در وجود خویش اندیشه نمى کنند؟
ب) تفکر در کرات فضا و آسمان ها و خلقت گردش فاصله آنها و… که مسلم اندیشیدن در این امور دانش و فرهنگ انسان را بالابرده و رشد مى دهد و این امر را خداوند از صفات انسان هاى مؤمن مى شمارد.
ج) اندیشیدن در مورد گذشتگان (جوامع و افراد موفق و یا شکست خورده) خود درسى فراموش نشدنى و سازنده است. پرورگار به رسولش حکایت آنان را بیان مى کند و سپس امید ایجاد تفکر در شنوندگان ایجاد مى نماید:فاقصص القصص لعلهم یتفکرون؛ حکایت کن داستان و قضایاى گذشتگان را شاید به تفکر و اندیشه بنشینند نگاه کنید عاقبت دروغ گویان چگونه است؟
و در جاى دیگر مى گوید: فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین و موارد بسیاردیگرى در قرآن آمده است که باید تفاسیر را در این زمینه مطالعه کرد.
و در بعضى از روایات آمده است: اذا قدمت الفکر فى جمیع افعالک حسنت عواقبک؛ هر کارى را که قبل از انجام آن تفکر کنى نتایج زیبایى در پى خواهد داشت
تفکرات منهی !
بایدگفت که در مواردى تفکر و اندیشه نهى شده است. زیرا ممکن است مشکلات و فسادهایى را در پى داشته باشد. از آن جمله است تفکر در مورد شهوت: من کثر فکره فى اللذات غلبت علیه؛ کسى که زیاد در شهوات و لذات بیندیشد مغلوب هواها و هوس ها خواهد شد
و در جاى دیگر آمده است: «کسى که در معصیت و گناه تفکر کند به خودش واگذاشته مى شود و تأییدات الهى از اوگرفته خواهد شد».
و هم چنین نهى در تفکر ذات حضرت حق جل و على شده است. زیرا انسان مادى نمى تواند درذات نا متناهى و نا محدود خالقش فکر کند و فکر در آن راه ندارد و به اشتباه و سیه بختى خواهد افتاد.
براى آگاهى بیشتر ر.ک:
1- تفکر،شهید دستغیب. 2- تفکر،محمد على گرامى. 3- چگونه درست فکر کنیم، مترجم اردوبارى. 4- تفکر از دیدگاه اسلام،عباس محمود عفاد، مترجم عطایى.
پانویس
ــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــــــ
1. سوره نساء آیه 82
2. سوره محمد آیه 24
3. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
4. وجود متعالی انسان ، وین دایر ، ترجمه از محمد رضا آل یاسین ، ناشر: هامون ، صفحه 237
5. سوره بقره آیه 164
6. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
7. سوره آل عمران آیه 191