من هميشه نماز مغرب و عشاء را سر وقت مي خوانم اما هنگام نماز صبح يا ظهر نمي توانم آن را سر وقت بخوانم و همين عمل باعث شده است كه نمازهايم قضا شود و يا دير خوانده شود آيا اين عمل باعث مي شود كه من گناه كرده باشم يا نه؟

در مورد اينكه فرموده ايد: آيا قضا شدن نماز، گناه شمرده مي شود يا نه بايد به اين نكته توجه شود كه گناه و معصيت، به معناي نافرماني و سرپيچي از دستور پروردگار است. هر جا كه خداوند عملي را واجب كرده است، ترك آن عمل، گناه و معصيت است؛ و نيز هر جا كه خداوند از كاري نهي كرده است، انجام آن كار هم گناه شمرده مي شود. بنابراين نماز كه افضل واجبات است اگر عمداً ترك شود، سرپيچي از دستور الهي است و تارك آن، مستحق عذاب الهي است. پس بايد شرايطي را فراهم نمود كه واجبي به اين عظمت كه «معراج مؤمن» و «عمود دين»[1] و «ماية تقرب الهي»[2] است فوت نشود، كه خسران است و با هيچ مستحبي جبران نمي شود. اگر مي دانيد كه اگر نماز را از اول وقت به تأخير بيندازيد با وسوسة شيطان به آخر وقت مي افتد و يا اينكه قضا مي شود، سعي كنيد آنرا در اول وقت بجا آوريد كه البته هر چقدر اقامة نماز به اول وقت نزديكتر باشد ارزش و بهاي آن نيز بيشتر است. در حديثي پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ فضيلت نماز اول وقت نسبت به آخر وقت را بسان منزلت آخرت بر دنيا دانسته اند.[3]در اينجا توجه شما را به نكاتي جلب مي كنيم و اميدواريم با رعايت آنها دغدغة شما مبدل به اطمينان و آرامش گردد:
1. اراده كنيد حتماً بيدار مي شويد:
آيا تا كنون شنيده ايد داوطلب كنكوري موقع امتحان خواب بماند؟ كسي كه كنكور داشته باشد، شب قبل از كنكور چندين بار بيدار مي شود، نكند خواب بماند، حتّي خواب مي بيند كه از كنكور جا مانده است. اضطراب و دلواپسي كنكوري ناشي از اهميت مطلب براي داوطلب است چرا كه باور كرده است كه سرنوشت زندگي وي در گرو كنكور است. اگر ما نيز باور كنيم كه سرنوشت اخروي ما در گرو نماز است حتماً اراده مي كنيم و قطعاً بيدار مي شويم.[4]2. برنامه ريزي كنيد:
اگر زندگي ما برنامه داشته باشد و مقيد باشيم كه رأس ساعت خاصي شرايط خواب را فراهم كنيم و به عوامل مزاحم اجازه ندهيم كه برنامة ما را دچار تأخير و تغيير كنند، مي توانيم تمام كارهايمان را به موقع انجام دهيم؛ اما اگر تا پاسي از شب را به ديدن برنامه هاي مختلف بگذرانيم قطعاً هنگام بيدار شدن براي نماز صبح دچار مشكل خواهيم شد چرا كه جوان به دليل فعاليت روزمره احتياج به خواب كافي دارد و بايد براي اين نياز بدن برنامه ريزي كند.
3. تغيير سنّتهاي غلط:
بايد بعضي از سنّتهاي داخل منزل را اصلاح نمود. در بعضي خانواده ها به هنگام نماز و حتي در حاليكه اذان از بلندگوي مسجد شنيده مي شود سفره را پهن مي كنند و مشغول تناول غذا مي شوند. اگر در خانوادة شما نيز بدين گونه عمل مي شود با توجيه خانواده، اهميت نماز اول وقت را بيان نموده و سنت حسنه اي را در خانوادة خود بنيان نهيد. اين را نيز بدانيد كه شكمي كه مملو از غذاهاي چرب و شيرين است حال راز و نياز را از انسان خواهد گرفت.
4. شركت در نماز جماعت:
از نظر رواني، انسان كارهايش را به صورت جمعي و گروهي، راحت تر و با شور و شوق بيشتري انجام مي دهد. انسان، موجودي اجتماعي است و تعبير «دست خدا با جماعت است» نيز همين مي باشد چرا كه اعضاي جماعت همانند انگشتان دست هستند كه يكديگر را مدد روحي و رواني مي دهند. بنابراين توصيه مي شود كه نمازها را به جماعت برگزار كنيد كه علاوه بر ثواب بيشتر از فيوضات نماز اول وقت نيز برخوردار شويد.
5. ايجاد محيط جذاب براي نماز:
سعي كنيد مكاني آرام و بدور از زرق و برق را در منزل براي نماز انتخاب كنيد و نمازهايتان را در آن مكان بجا آوريد. با يك سجاده و يك شيشة عطر و يك جلد قرآن يا مفاتيح، آن مكان را زينت ببخشيد. اين را بدانيد با انس به نماز در آن مكان خودبخود در اول وقت نماز را بجا خواهيد آورد. زيبايي و آرامش انسان را به سوي خويش فرا
مي خواند.
6. اصل محبت:
يكي از اصول مهمي كه باعث ترقي و كمال معنوي انسان مي شود اصل محبت است. محب اگر حقيقتاً به كسي عشق بورزد تمام حركات و سكناتش بتدريج شبيه او خواهد شد. يكي از رفقا عشق و علاقة وافري به شهيد مطهري (ره) و آثار مكتوب و غير مكتوب ايشان داشت، اين علاقه به حدي بود كه حتي در نحوة سخن گفتن ايشان نيز تأثير گذاشته بود و همانند شهيد سخن مي گفت. اگر سعي كنيم محبت خود را به اهل بيت _ عليهم السلام _ بيشتر كنيم بتدريج بر عشق ما به نماز نيز افزوده خواهد شد[5] چرا كه محبوب ترين عمل نزد تمام انبياء و اولياء نماز بوده است. اين نكته كه امام صادق _ عليه السلام _ در لحظات آخر عمر مبارك خويش اقوام و خويشان را فرا خواندند و فرمودند: «كسي كه نماز را سبك شمارد به شفاعت ما نمي رسد»[6] قابل تأمل و دقّت است؛ چرا كه مسائل فراواني در آن لحظة گرانقدر قابل طرح بود و قطعاً حضرت مهمترين مسألة عالم هستي را بيان فرموده اند كه همانا بندگي حقيقي پروردگار است؛ به تعبير قرآن كريم: «ما خَلَقتُ الجِنَ وَ الاِنس الّا لِيَعبُدونَ»[7].
7. مطالعة كتب اخلاقي و سيرة بزرگان دين:
دوست عزيز اگر بتوانيد با كتب اخلاقي و كتب سيرة علماء و سالكان حقيقي طريق كمال، انس بگيريد، به تدريج آثار گرانبهاي روحي و معنوي اين كتب نمايان مي شود. بسياري از جواناني كه دچار تحول روحي و معنوي شده اند با مطالعة همين كتب بوده است. كتابي هم تحتِ عنوان «امام در سنگر نماز» چاپ شده است كه جلوه هاي نماز را در زندگي رهبر كبير انقلاب بيان مي كند. اولين و مهمترين تأكيد اين كتب _ كه اينجانب بهره هاي فراوان از آنها برده ام و مطالعة آنرا براي جوانان لازم مي دانم _ بر اقامة نماز اول وقت و حتي نماز شب مي باشد. مطالعة اين كتب روح و روان انسان را به سوي اعمال صالح سوق مي دهد.[8]8. ارتباط با رفقاي خوب و نماز خوان:
اين نكته تجربه شده است كه «كمال همنشين به تدريج اثر مي كند». اگر رفقاي شما نسبت به نماز و فرايض الهي لااُبالي باشند، به تدريج و به صورت نامحسوس شما را نيز به سوي كاهلي و سستي در عبادات سوق مي دهند. اگر احياناً چنين رفقايي داريد، با همت والاي خود آنها را به سوي نماز هدايت كنيد. هميشه در خاطر داشته باشيد كه: «ارزش هدايت يك انسان، از دنيا و آنچه در آن است بالاتر است». چه بسيار انسانهاي پاكي كه در اثر رفاقتهاي اشتباه به انحراف رفته اند و چه بسيار انسانهاي راه گم كرده اي كه در اثر يك آشنايي و دوستي، به صراط مستقيم هدايت
شده اند.
مي رود از سينه ها در سينه ها
از ره پنهان صلاح و كينه ها
صحبت صالح تو را صالح كند
صحبت طالح تو را طالح كند
9. گناه مانع انجام واجبات:
گناه همانند لكة سياهي است كه بر سفيدي روح انسان قرار مي گيرد و با افزايش گناه لكه هاي سياه نيز بيشتر مي شود تا جائيكه تمام روح را تيره و تاريك مي كند. روح تاريك، مسلماً پذيراي نور و روشنائي نخواهد بود. دروغ، غيبت، تهمت، اذيت و آزار والدين، قطع رحم و بسياري از گناهان به تدريج روح ايمان را در انسان ضعيف مي كنند تا جائيكه از انجام عبادات، تنها جسدي بدون روح باقي مي گذارند.[9] اولين گام در سير و سلوك نيز همين ترك گناه مي باشد. «ديو چو بيرون رود فرشته در آيد». عشق و علاقه به نماز اول وقت نيز جز با ترك گناه، تصور و خيالي بيش نيست.
10. كمك گرفتن از ديگران:
اگر خواب شما سنگين است و در زماني كه مي خواهيد بيدار نمي شويد به پدر و مادر يا يكي از اعضاي خانواده بسپاريد كه شما را رأس ساعت خاصي بيدار كنند. مي توانيد از ساعت هاي زنگ دار نيز استفاده كنيد به شرطي كه پس از قطع زنگ آن دوباره نخوابيد. خلاصه اگر ارادة بيداري داشته باشيد حتماً به هر وسيله بيدار خواهيد شد.
11. توجه به فلسفة نماز اول وقت:
تأكيد دين مبين اسلام بر اقامة نماز در اول وقت از فلسفه اي والا برخوردار است. بهتر است مثالي بزنيم. فرض كنيد باخبر شده ايد كه شخصيت بسيار ارزشمندي قصد ملاقات با شما را دارد، اگر واقعاً به آن شخصيت ارادت داشته باشيد براي ملاقات وي سر از پا نخواهيد شناخت و براي چنين ملاقاتي لحظه شماري خواهيد كرد. منزل را تميز و مهيا
مي كنيد، به سر و وضع خود مي رسيد، خود را معطر مي كنيد و … هيچگاه در زمان ملاقات، برنامة خاصي قرار
نمي دهيد. هر چقدر براي اين ملاقات مهياتر و آماده تر باشيد، نشانگر عشق و علاقة بيشتر شما به مهمان مي باشد. آمادگي و انتظار نمازگزار پيش از نماز و اقامة نماز در اول وقت حكايت از عشق او به نماز و صحبت با معبودش
مي باشد و مسلماً چنين نمازي از بالاترين درجه مقبوليت برخوردار مي باشد.
12. تفكر در آثار نماز اول وقت:
ابوذر از بزرگان جهان اسلام مي باشد كه از مقام و منزلت والايي برخوردار است. اين شخصيت برجسته پيشرفت معنوي خويش را مديون تفكر مي داند. وي به خوبي دريافته بود كه يك ساعت تفكر، از عبادات يك سالة بدون تفكر و تأمل با ارزش تر است. لذا براي تقيد به نماز اول وقت مي توان در آثار نماز در اول وقت دقت كرد؛ آثاري كه سعادت دنيوي و اخروي انسان را تضمين مي كند عبارتند از:
1. زدودن حزن و اندوه از دل انسان؛  همچنانكه پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ به بلال فرمود: «يا بلال ارحنا بالصلاة»؛ «اي بلال! اذان بگو تا من اقامة نماز كنم تا از اين حزن و غم و اندوه خارج شوم».
2. شادماني و خوشحالي به هنگام مرگ و ورود به برزخ.
3. حضور قلب در نماز.
4. نجات از آتش.
پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ فرمود: «هر كسي كه وقت نماز و مواضع خورشيد را مهم بداند براي او آرامش هنگام مرگ و دوري از غصّه و حزن و نجات از آتش را تضمين مي كنم»[10].
5. مشمول شفاعت ائمه ـ عليهم السّلام ـ  شدن.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرائتي . محسن . 114 نكته دربارة نماز .
2. آيت الله جوادي آملي . حكمت عبادات . مؤسسة اسراء .
3. امام خميني . آداب الصلاة . مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني .
4. ديلمي . حسين . هزار و يك نكته دربارة نماز . قم . انتشارات پارسيان .
5. قرائتي . محسن . پرتوي از اسرار نماز .

پي نوشت ها:
[1] . حر عاملي . وسائل الشيعه . ج 4 . ص 27 . مؤسسة آل البيت .
[2] . اصول كافي . ج 3 . ص 265 .
[3] . مفتاح الفلاح . ص 181 .  
[4] . جهت مطالعة بيشتر مراجعه شود به : سبحاني . رمز پيروزي مردان بزرگ .
[5] . رجوع شود به : مصباح يزدي . محمدتقي . راهيان كوي دوست . درس سوم . شرح حديث معراج .  
[6] . وسائل الشيعه . ج 25 . ص 129 .
[7] . ذاريات/56 .
[8] . جهت مطالعه مي توانيد رجوع كنيد به : 1. محمدي ري شهري . كيمياي محبت . دارالحديث .  2. مختاري . رضا . سيماي فرزانگان . 3. نخودكي اصفهاني . نشان از بي نشان ها .
[9] . رجوع شود به دستغيب . گناهان كبيره .
[10] . مجلسي . محمدباقر . بحارالانوار . ج 80 . ص 9 . حديث 5 . چاپ بيروت . 1403 هـ . ق .